۲۴ ساعت در کار و بیداری

وقتی از شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور، خواستیم درباره «فشار کاری تحمیل‌شده» بر اعضای هیات دولت که به احتمال زیاد عاملی برای ایجاد انواع ناراحتی‌های جسمانی برای اعضای هیات دولت شده است، با ما گفت‌وگو کند، پاسخ داد: «به دلیل همین فشار کاری فرصت نمی‌کنم که در این گفت‌وگو شرکت کنم.» با این همه، این مصاحبه انجام شد. البته در وقت خالی او، یعنی زمانی که در مسیر رفتن به یک جلسه کاری در ترافیک مانده بود. به گفته مولاوردی زمان سپری‌شده برای تردد به جلسات و برنامه‌های مختلف دولت، وقت آزادی محسوب می‌شود که برخی اعضای هیات دولت از جمله خود مولاوردی از آن برای مطالعه کتاب، گزارش و خبر استفاده می‌کنند. فرصتی کمیاب و کیمیا برای فرار از فشار کاری حاصل از معاون یا وزیر بودن. مولاوردی همچنین از نداشتن وقتی برای استراحت و تفریح سخن گفت. او بیان کرد که احتمالاً بروز انواع ناراحتی‌های جسمی که در دو سال اخیر در اعضای کابینه و چهره‌های مسوول در دولت یازدهم مشاهده کردیم، حاصل فشار کاری تحمیل‌شده بر این افراد است. همچنان که بررسی وضعیتی که اعضای دولت یازدهم، کابینه را از دولت قبل تحویل گرفتند نیز موید این موضوع است. البته در کنار این فشار کاری می‌توان به فشارهای روانی اشاره کرد که به دلیل انتظارات اقشار مختلف جامعه از اعضای هیات دولت بر آنها تحمیل شده است. انتظاراتی که تناسب چندانی با وضعیت و اقتضائات حاکم بر کشور ندارد. البته از نظر مولاوردی علاوه بر انتظارات اقشار مختلف جامعه از هیات دولت، فشارهای سیاسی تحمیل شده بر اعضای دولت، به ویژه زمانی که قرار است توضیحات آنها از عملکرد شفاف‌شان، عده‌ای را مجاب نکند می‌تواند مزید بر علت باشد که برخی اعضای کابینه دولت دچار مشکلات مختلفی شوند.



متاسفانه آمار افرادی که از ابتدای شروع به کار هیات دولت دچار مشکلات جسمانی به ویژه امراض قلبی شده‌اند، بسیار بالاست. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، محمد نهاوندیان مسوول دفتر رئیس‌جمهور، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت، مسعود کرباسیان رئیس کل گمرک و محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت از جمله افرادی هستند که در طول مدت مسوولیت‌شان در دولت یازدهم دچار مشکلات جسمی شدند که این موضوع رسانه‌ای شد. در آخرین مورد هم که خبر رسید علی طیب‌نیا دچار حمله قلبی و به بیمارستان منتقل شده است. سوال اینجاست که چه اتفاقی می‌افتد که ما شاهد این هستیم که اعضای هیات دولت دچار چنین مشکلاتی می‌شوند و آیا در جلسات دولت اتفاقی می‌افتد که یکی از وزرا از این جلسه به بیمارستان منتقل می‌شود؟
اینکه تصور شود در جلسات هیات دولت اتفاقاتی می‌افتد که در نتیجه آن اتفاقات ما شاهد چنین وقایع ناگواری نظیر بیماری‌های جسمانی و امراض قلبی در اعضای کابینه می‌شویم، اشتباه است. البته تاکید کنم که من در جلسه‌ای که روز چهارشنبه بیست و پنجم شهریورماه برگزار شد و در آن جلسه علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد دچار حمله قلبی شده و به بیمارستان منتقل شد، حضور نداشتم، چون درگیر یک همایش بین‌المللی بودم و در نتیجه موفق نشدم در جلسه آن روز هیات دولت شرکت کنم. با توجه به عدم حضورم در آن جلسه و با این وصف به درستی از کم و کیف ماجرای آن روز خبر ندارم ولی به هر صورت می‌دانم که مشکلات جسمانی پیش‌آمده برای اعضای هیات دولت در دو سال گذشته، حاصل صحبت‌های مطرح‌شده در جلسات هیات دولت نیست بلکه مسوولیت محوله به تک‌تک اعضای هیات دولت آنقدر سنگین است که طبعاً فشارهای روانی و جسمی زیادی را بر آنها وارد کرده و می‌تواند عامل بروز مشکلات جسمی شود. اگر قرار باشد عامل بروز مشکلات جسمی برای اعضای هیات دولت را موضوعات مطرح‌شده در جلسات دولت بدانیم، به نظر خیلی منطقی به نظر نمی‌رسد. بدیهی است که بروز این قبیل مشکلات حاصل فرآیند و مسیر طی‌شده در دو سال اخیر است.
به هر حال ممکن است مجموعه این فشارهای کاری که طی روزها، هفته‌ها و ماه‌ها به اعضای هیات دولت تحمیل می‌شود، در جلسه هیات دولت خودش را نشان دهد یا در جای دیگری بروز کند ولی موضوع به جلسه‌های هیات دولت و موضوعات مطرح‌شده در آن مربوط نمی‌شود.

به هر حال، فشار کاری در هر دوره‌ای بر اعضای هیات دولت وجود داشته است ولی ما در این دوره شاهد آن هستیم که تعداد زیادی از اعضای هیات دولت و بهتر بگویم چهره‌های مسوولیت‌دار این دولت، دچار مشکلات جسمی می‌شوند که نگران‌کننده است. آیا می‌توانیم متفاوت بودن شرایط اقتصادی، سیاسی و... را که دولت یازدهم در آن روی کار آمد، عاملی بدانیم که باعث فشار کار مضاعف و در نتیجه چنین ناراحتی‌هایی بر اعضای هیات دولت شده است؟
بررسی ابعاد مختلف وضعیتی که اعضای دولت یازدهم، از حیث اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... از اعضای دولت قبل تحویل گرفتند و از سوی دیگر بررسی انتظاراتی که گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه از اعضای هیات دولت دارند برای اینکه بتوانند پاسخ مناسبی به آن انتظارات بدهند، نشان می‌دهد که این عوامل نیز باعث شده فشار بیشتری بر اعضا تحمیل شود. آنچه بدیهی است این است که دولت یازدهم در شرایط ویژه‌ای بر سر کار آمده است که این شرایط ویژه دشواری‌ها و فشارهای بسیاری را بر کابینه تحمیل کرده است.
طبیعی است که تحمل این فشارها گاهی صدماتی را به اعضای هیات دولت وارد کند که نمونه‌های آن را خودتان اشاره کردید. ما در سال‌های اخیر شاهد بروز مشکلات قلبی برای معاون اول رئیس‌جمهور، دیسک کمر وزیر امور خارجه، عارضه قلبی برای وزیر امور اقتصادی و دارایی و غیره بوده‌ایم.
علاوه بر این، نگاهی به شرایط موجود در حوزه کاری تک‌تک اعضای دولت مشخص می‌کند که انتظاراتی که اکنون در جامعه وجود دارد با امکانات، مقدورات و اقتضائات دولت حاضر تناسب چندانی ندارد. از این لحاظ تک‌تک اعضای هیات دولت چه کسانی که در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی مسوولیت دارند و چه کسانی که در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و... مسوولیت دارند برای اینکه بتوانند تا جای ممکن به نیازهای جامعه پاسخ مناسب دهند، تلاش‌های شبانه‌روزی می‌کنند که ما شاهد آن هستیم.
اکنون در همه حوزه‌های کاری، از سوی اعضای هیات دولت فعالیت‌های زیادی در حال انجام است که چه در سطح کشور و چه در سطح استان‌های مختلف این فعالیت‌ها مشاهده می‌شوند. این مسوولیت سنگین و همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، فشار روانی حاصل از این همه انتظارات، در نهایت منجر به آن می‌شود که انواع بیماری‌های مربوط به این فشار کاری به سراغ اعضای هیات دولت بیاید. البته باز تاکید می‌کنم هر چند فشارهای کاری موجود در بروز این امراض نقش دارد و بی‌تاثیر نیست، اما نمی‌توان تمام بیماری‌ها را نیز حاصل کار در دولت دانست.

ساعت کاری اعضای هیات دولت به چه صورت است؟ آیا شما ساعت یا روزی را هم برای تفریح، مطالعه، ورزش و به عبارتی پرداختن به امور شخصی خالی می‌کنید؟ سوالی که شاید برای خیلی از افراد مطرح باشد این است که با توجه به لزوم به روز بودن دانش اعضای تصمیم‌گیرنده در کشور، چقدر زمان این اعضا برای اموری مانند مطالعه صرف می‌شود؟ این سوال را از این بابت مطرح می‌کنم که شما عامل تاثیرگذار در بروز امراض را مشغله کاری اعلام کردید، آیا این مشغله کاری اعضای کابینه را از پرداختن به امور شخصی بازداشته است؟
واقعیت این است که برای من و سایر همکارانم در هیات دولت ساعت کاری مشخصی وجود ندارد. شرایط کاری طوری است که برای ما شب، روز، تعطیلات، آخر هفته و... معنی ندارد و در واقع «کار» در همه ساعات روز برای ما وجود دارد که باید انجام دهیم. در نتیجه چنین وضعیتی فرصت چندانی برای انجام امور خارج از کار نداریم. به طور قطع پرداختن به این امور و کارهایی که در شرح وظایف هر کدام از اعضای کابینه تعریف شده به نحوی است که زمان پرداختن به امور شخصی باقی نمی‌ماند. خود این موضوع عاملی برای بروز برخی مشکلات جسمانی در اعضای کابینه می‌شود.
فقط اغلب سعی می‌کنیم در فرصت‌هایی که برایمان پیش می‌آید، مانند زمان تردد و... زمانی را هم برای مطالعه کتاب، گزارش، خبر و... اختصاص دهیم. ولی به طور کلی ما تقریباً همه ایام سال را به صورت شبانه‌روزی و بدون استراحت کار می‌کنیم.
مثلاً من طی هفته گذشته درگیر یک همایش بین‌المللی بودم. شرایط این همایش به‌گونه‌ای بود که علاوه بر اینکه فشار کار فراوان و خستگی حاصل از آن را بر من تحمیل کرد، فشارهای روانی و اضطراب زیادی هم از این برنامه به من وارد شد که قطعاً این برنامه‌های فشرده و پراضطراب در بلندمدت بر روح و جسم من تاثیر زیادی خواهد داشت.
البته لازم به ذکر می‌دانم که همه ما اعضای هیات دولت تمامی این تلاش‌ها را می‌کنیم و خستگی‌های حاصل از آن و انواع فشارهای روانی را تحمل می‌کنیم که در نهایت به حاصل کار مطلوب برسیم و اگر چنین شود و ما بتوانیم به یک خروجی مشخص و قابل قبول برسیم قطعاً خستگی و این فشارهای روانی برایمان قابل تحمل می‌شود و همه این ناراحتی‌ها نیز به سرعت فراموش خواهد شد.

شرکت شما در فعالیت‌های فرهنگی به چه صورت است؟ با توجه به اینکه حضور چهره‌های شناخته‌شده در دولت در برنامه‌های مختلف فرهنگی می‌تواند برای عموم مردم نوعی فرهنگ‌سازی نیز تلقی شود، چقدر اعضای دولت در این زمینه فعالیت می‌کنند؟ این سوال را به نحو دیگری هم می‌توان مطرح کرد. آیا شرکت در برنامه‌های فرهنگی از سوی اعضای دولت که می‌تواند به نحوی الگوسازی در جامعه هم باشد در شرح وظایف اعضای دولت تعریف شده است؟
بله، همین‌طور است. علاوه بر رسیدگی به همه امور کاری که جزو مسوولیت‌های ماست از قبیل شرکت در جلسات تصمیم‌گیری، سیاستگذاری، پاسخگویی و حضور در انواع همایش‌های ملی و بین‌المللی و برنامه‌ریزی برای انجام امور مختلف به صورت قابل قبول در همه زمینه‌ها، اغلب برای ما وظایفی هم درباره شرکت در برنامه‌های مختلف از جمله برنامه‌های فرهنگی تعریف شده است که باید به آنها نیز رسیدگی کنیم. البته در این زمینه، وظایف ما بسته به حوزه‌های کاری‌مان متفاوت است. مثلاً بازدید و رونمایی از انواع محصولات فرهنگی بر عهده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که باید وقت خود را به حضور در این برنامه‌ها اختصاص دهد.
البته برای ما اعضای دیگر هیات دولت که مستقیماً در حوزه فرهنگ و هنر فعالیت نمی‌کنیم هم حضور در برنامه‌های فرهنگی تعریف شده است که البته همین نیز برای ما، نوعی کار محسوب می‌شود. با این همه وقتی در یک نمایش شرکت می‌کنیم، یک فیلم سینمایی می‌بینیم، یا در یک برنامه موسیقی حضور داریم یا از یک گالری و نمایشگاه صنایع‌دستی بازدید می‌کنیم که در برنامه‌های کاری ما گنجانده شده است قطعاً قرار گرفتن در هوا و فضای هنری بسیار متفاوت‌تر از فضاهایی به حساب می‌آید که ما با آن درگیر هستیم و حضور در فعالیت‌های فرهنگی و هنری می‌تواند کمک بسیاری به تمدد اعصاب و تجدید روحیه ما بکند که بتوانیم با روحیه جدید و انرژی بیشتر برای شروع یک روز کاری دیگر آماده شویم.

علاوه بر هر آنچه از آن به عنوان «فشار کاری»، به عنوان عوامل تاثیرگذار برای ایجاد شرایط ناخوشایند جسمی و روحی برای اعضای هیات دولت یاد شد، عده‌ای معتقدند یکی از عواملی که از آن می‌توان به عامل تاثیرگذار بر فشار روانی و جسمی بر اعضای هیات یاد کرد، بحث «فشارهای سیاسی» است. چیزی که شاید بارزترین آن را بتوان در مورد علی طیب‌نیا دید که سه بار برای توضیح به مجلس رفت و نمایندگان اظهار کردند که قانع نشدند. چقدر این موضوع و فشارهای سیاسی موجود بر اعضای هیات دولت تاثیرگذار است؟ البته خود شما در خلال صحبت‌هایتان اعلام کردید که مطالبات گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه و همچنین شرایطی که از دولت دهم به ارث رسیده است از عوامل تاثیرگذار در بروز مشکلات جسمی اعضای کابینه است.
موضوع فشارهای سیاسی قطعاً تاثیرگذار است. به هر حال، در مقابل اعضای هیات دولت، افرادی قرار گرفته‌اند که انگار قرار نیست از توضیحاتی که آنها درباره عملکرد شفاف خود به همگان ارائه می‌دهند، قانع شوند. ممکن است چنین رفتارها و برخوردهایی در صورت وجود داشتن زمینه‌های جسمی و روحی، در بلندمدت خود عاملی باشد برای اینکه وضعیت ناخوشایند افراد را تشدید کند. به هر حال باید به همه این موارد از قبیل فشارهای کاری، روانی، سیاسی و... به صورت مجموعه نگاه کرد. در بسیاری از مواقع فرد برای یک ناراحتی قلبی و... مستعد است و چنین اتفاقاتی می‌تواند عامل تشدیدکننده‌ای باشد که در لحظه‌هایی این ناراحتی‌ها در فرد بروز کند.