تاریخ انتشار:
آیا بورس انرژی به یک نهاد تاثیرگذار تبدیل می‌شود؟
تمام انرژی یک بورس
جمهوری اسلامی ایران دارای بزرگ‌ترین منابع انرژی هیدروکربوری در جهان است و از نظر ظرفیت نصب‌شده تولید برق نیز چهاردهمین کشور جهان و اولین کشور منطقه محسوب می‌شود. همچنین به‌واسطه موقعیت مکانی و استراتژیک خود، ظرفیتها و پتانسیل بالایی در زمینه ترانزیت حامل‌های انرژی برای کشور قابل تصور است؛ از این‌رو با توجه به سهم بالای استفاده از حامل‌های انرژی در اقتصاد کشور و سهم بسزای درآمدهای کشور از محل فروش حامل‌های انرژی از قبیل نفت و گاز، وجود یک بازار متشکل و کارآمد انرژی در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.
جمهوری اسلامی ایران دارای بزرگ‌ترین منابع انرژی هیدروکربوری در جهان است و از نظر ظرفیت نصب‌شده تولید برق نیز چهاردهمین کشور جهان و اولین کشور منطقه محسوب می‌شود. همچنین به‌واسطه موقعیت مکانی و استراتژیک خود، ظرفیتها و پتانسیل بالایی در زمینه ترانزیت حامل‌های انرژی برای کشور قابل تصور است؛ از این‌رو با توجه به سهم بالای استفاده از حامل‌های انرژی در اقتصاد کشور و سهم بسزای درآمدهای کشور از محل فروش حامل‌های انرژی از قبیل نفت و گاز، وجود یک بازار متشکل و کارآمد انرژی در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس، با انجام پذیره‌نویسی، شرکت بورس انرژی ایران در تاریخ دوازدهم دی‌ماه 1390 در سراسر کشور، مجمع عمومی موسس شرکت بورس انرژی در تاریخ یازدهم اسفندماه 1390 با حضور موسسان و پذیره‌نویسان برگزار شد و در نهایت چهارمین بورس رسمی کشور، تحت شماره 428002 در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران به‌عنوان شرکت سهامی عام به ثبت رسید. پس از قبول سمت اعضای هیات مدیره، مدیرعامل و انتخاب مدیران اجرایی با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش‌های گستردهای جهت تدوین مقررات و دستورالعملهای پذیرش، معاملات، ثبت
و سپرده‌گذاری و تسویه و پایاپای بورس انرژی صورت پذیرفت. همزمان اقدامات لازم جهت استقرار اداری شرکت، طراحی و پیادهسازی سامانههای پیش از معاملات، معاملات و پس از معاملات با همکاری شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و مدیریت فناوری بورس تهران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام پذیرفت و در نهایت فعالیت رسمی چهارمین بورس کشور در تاریخ 19 اسفند 1391 با معاملات برق، زغال‌سنگ و قطران آغاز شد. در اساسنامه شرکت بورس انرژی ایران، به‌عنوان یک بورس کالایی خودانتظام، ساماندهی، اداره، پذیرش و نظارت بر معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آن، تعیین شرایط عضویت برای گروه‌های مختلف از اعضا، پذیرش متقاضیان عضویت، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا، فراهم آوردن دسترسی غیر‌تبعیض‌آمیز و منصفانه اعضا به بسترهای معاملاتی، همکاری و هماهنگی با نهادهای مالی، شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای متولی بازارهای انرژی از جمله شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت سهامی مادر تخصصی تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)، شرکت مدیریت شبکه برق ایران، تعیین وظایف و مسوولیت‌های اعضا و
نظارت بر فعالیت آنها و تنظیم روابط بین آنها، انجام تحقیقات، آموزش و فرهنگ‌سازی مرتبط با فعالیت شرکت برای تسهیل، بهبود و گسترش دادوستد حامل‌های انرژی در کشور و تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات مربوط به سفارش‌ها و معاملات کالاهای پذیرفته‌شده و اوراق بهادار مبتنی بر آن طبق قانون و مقررات از مهم‌ترین وظایف و مسوولیت‌های این شرکت بر‌شمرده شده است.
فعالیت شرکت بورس انرژی ایران به‌عنوان یک شرکت سهامی عام در قالب قانون تجارت، قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی و سایر قوانین و مقررات بازار سرمایه کشور و معاملات در این بورس در چارچوب سه دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی (مصوب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار)، معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی (مصوب شورای عالی بورس و اوراق بهادار) و ثبت و سپرده‌گذاری و تسویه و پایاپای کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی (مصوب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) انجام میپذیرند. مطابق دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی، این بورس دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته‌شده در این بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته‌شده در بورس انرژی مورد معامله قرار میگیرند. کالاهای تکمحمولهای و خارج از گونه نیز در بازار فرعی قابلیت معامله دارند. بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار
مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. همچنین هر یک از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‌المللی هستند. مطابق این دستورالعمل، تمامی حامل‌های انرژی در صورت داشتن سابقه فعالیت قابل اتکا عرضهکننده در بازار کالای مورد پذیرش، امکان کشف عادلانه قیمت با توجه به میزان عرضه کالا از سوی متقاضی و عدم شمول محدودیتهای قیمتگذاری قانونی و انحصار در عرضه یا تقاضا همچنین ارائه تعهدات مصرح در دستورالعمل پذیرش از سوی متقاضی با تصویب هیات پذیرش یا کمیته عرضه بورس انرژی به‌عنوان کالای اصلی یا مشابه امکان معامله در بورس انرژی را دارند. معاملات در بازار فیزیکی بسته به تعداد عرضهکنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه به سه روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه یکجا انجام میپذیرد. معاملات در بازار مشتقه نیز به‌صورت تمام الکترونیکی انجام میپذیرد. همچنین بر اساس تبصره ماده 3 اساسنامه شرکت بورس انرژی ایران، انجام امور مربوط به سپرده‌گذاری، تسویه و پایاپای معاملات بورس انرژی از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. به‌رغم وجود برخی مشکلات
و دشواریها در راه فعالیت بورس انرژی ایران، از جمله ساختار دولتی و بعضاً انحصاری حاکم بر نهادهای فعال در حوزه انرژی کشور، پیچیدگیهای ذاتی و حساسیتهای موجود در ارتباط با کالاهای قابل معامله، محدودیتهای بین‌المللی حاکم بر نقل و انتقال ارز و فعالیتهای بانکی، مقاومت بازار سنتی در مقابل سازوکار نظام‌مند بورس و عدم شناخت کافی بخشهای مختلف فعال در حوزه انرژی با ظرفیتها و پتانسیلهای بورس انرژی و بازار سرمایه کشور جهت تامین مالی، پوشش ریسک و شفاف کردن هزینهها، این شرکت در مدت چهار سال فعالیت خود با حمایت و همکاری ارکان بازار سرمایه توفیقات و دستاوردهای ارزندهای را به دست آورده است.
گسترش دامنه فعالیت بازار سرمایه در حوزه معاملات برق، میعانات گازی، فرآوردههای اصلی نفتی شامل نفت کوره، نفت گاز (گازوئیل)، گاز مایع، نفت سفید، بنزین اکتان 90، سوخت هوایی، رافینت، نیتروژن مایع، قطران، بنزول و... (به جهت نخستین پذیرش و معامله کالاهای مذکور در بازار سرمایه کشور)، توسعه و تعمیق معاملات فرآوردههای ویژه نفتی شامل انواع حلالها، نفتای سبک و سنگین، آیزوریسایکل، آیزوفید و... محصولات پتروشیمی مانند متانول، برش سنگین و انواع گازها، پذیرش 39 نیروگاه تولید نیروی برق، پنج کالا-عرضهکننده در تابلوی نفت و گاز و 107 کالا-عرضهکننده در تابلوی سایر حامل‌های انرژی، 14 قرارداد سلف موازی استاندارد جهت تامین مالی فعالان حوزه انرژی از جمله وزارت نفت، پالایشگاه ستاره نفت خلیج فارس، مپنا و سایر نیروگاههای خصوصی تولیدکننده برق، معامله حدود چهار میلیون تن حامل انرژی به ارزش حدود 1 /50 میلیارد ریال در بازار فیزیکی، حدود 40 میلیون مگاوات ساعت برق به ارزش تقریبی 1 /15 میلیارد ریال و 3 /4 میلیون قرارداد سلف موازی استاندارد با سررسید یک سال و بیشتر به ارزش حدود 9 /17 میلیارد ریال، عضویت 59 شرکت کارگزاری و فعالیت 76
ایستگاه معاملاتی در تهران و منطقه آزاد اروند، طراحی و پیادهسازی ابزارها و نهادهای مالی جدید از قبیل اوراق گواهی ظرفیت برق و صندوق پروژه، پیگیری تهیه و تصویب مواد قانونی و مقرراتی جهت تاکید بر نقش بورس انرژی در تعاملات حوزه انرژی کشور از جمله بندهای 12 و 14 مصوبات هیات محترم دولت در جلسه مورخ 19 /5 /93، تبصره 1 ماده 13 قانون خروج غیرتورمی از رکود (1 /2 /94)، مصوبه شماره 145937 /ت 50999 ه مورخ 10 /11 /94 هیات محترم وزیران در خصوص معاملات مصرف‌کنندگان بزرگ برق در بورس انرژی، دستورالعمل بند «و» ماده 133 قانون برنامه پنجم، بندهای مختلف برنامه‌های اقتصاد مقاومتی وزارتخانههای نفت و نیرو، تاثیرگذاری بر گردش مالی و تخصیص بهینه نقدینگی وزارت نیرو بین شرکت‌های تولید و نیروی برق از طریق معاملات در بورس انرژی ایران، مرجعیت یافتن قیمت‌های معاملاتی میعانات گازی در بورس انرژی به‌عنوان مبنای قیمتگذاری کالای مذکور در وزارت نفت، تمرکز فروش فرآوردههای نفتی اصلی صادراتی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران از طریق بورس انرژی، مطالعه امکانسنجی راهاندازی بازارهای جدید از جمله بازار کربن، بازار آب و... تنها گوشهای از
تلاشها، موفقیتها و دستاوردهای بورس انرژی ایران در دوره محدود فعالیت خود بوده است.
امید می‌رود با توجه به تلاش‌های انجام‌شده در سال‌های گذشته برای بسترسازی، مقدمه‌چینی و تقویت جایگاه بورس انرژی در کشور، با تکیه بر الطاف پروردگار متعال و در صورت وجود یک عزم و اراده ملی در سطح وزارتخانهها و متولیان حوزه انرژی در کشور و تلاش و همت تمامی ارکان بازار سرمایه، کارگزاران و کارکنان شرکت، بورس انرژی ایران در آیندهای نه‌چندان دور تبدیل به یک نهاد تاثیرگذار در بازار انرژی منطقه شود.
دیدگاه تان را بنویسید