نعیمی در کسوت یمانی

تاریخ تکرار می‌شود. بیست ‌و چند سال پیش «زکی یمانی» وزیر اسبق پر‌سابقه عربستان سعودی ناگهان بیدار شد و به یاد سهم بازار اوپک افتاد و حالا «علی النعیمی» از همان خواب بیدار شده است! به دنبال سیاست‌هایی که کشورهای صنعتی مصرف‌کننده عمده نفت‌خام بعد از شوک افزایشی قیمت نفت در سال 1973 در پیش گرفتند، تقاضا برای نفت اوپک از سال 1980 روبه کاهش گذاشت. قیمت افزایش‌یافته نفت موجب اقتصادی شدن تولید نفت در مناطق غیراوپک شد و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی روی آن انجام شد. اگر اوپک از سال 1975 قیمت را پایین آورده بود مانع این سرمایه‌گذاری‌ها می‌شد و سهم بازار خود را حفظ می‌کرد. اما یمانی در سال 1986 ظاهراً زمانی متوجه شد که قیمت بالای نفت موجب سرمایه‌گذاری بر بهینه‌سازی مصرف و بر سایر منابع انرژی و نفت غیر‌اوپک می‌شود که همه آن اتفاق‌ها افتاده بود. این در حالی بود که عربستان از سال 1980 تا 1986 بیش از همه اعضای اوپک کاهش تولید داد و راه را برای غیراوپک باز کرد. پس سیاستمداران عربستان یا کندذهن و دیر‌فهم بودند یا سهم بازار بهانه‌ای بیش نبود و دروغ می‌گفتند. بعدها افشا شد که سعودی‌ها و یمانی آنقدرها هم گیج و گنگ نبودند و سیاست سهم بازار پوششی بود بر تبانی سازمان سیا و دولت عربستان برای سقوط قیمت نفت، تا به ایران فشار بیاورند تا قطعنامه پایان جنگ را بپذیرد، فرآیند فروپاشی شوروی را تسریع کنند و به معمر قذافی که غرب‌ستیز بود فشار بیاورند. النعیمی هم دقیقاً به همان راه رفت. از شروع سرمایه‌گذاری‌های عظیم بر روی نفت و گاز شیلی در ایالات‌متحده و شن‌های آغشته به نفت در کانادا حداقل هفت، هشت سال می‌گذرد و اینک تکنولوژی آنها به اندازه کافی توسعه یافته و زیرساخت‌های مربوطه فراهم شده و هزینه‌های تولید از این منابع کاهش یافته است و النعیمی در اجلاس 166 اوپک در اواخر دسامبر 2014 تازه یادش افتاده که قیمت‌های بالای 100 دلار موجب اقتصادی شدن این منابع می‌شود. این در حالی است که عربستان در طول این سال‌ها دائماً ادعا می‌کرد که 5/1 تا 2 میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید داشته است و اینک بازار نشان داد که با یک تا 5/1 میلیون تولید بیشتر قیمت 30 تا 40 درصد سقوط می‌کند. پس عربستان به راحتی می‌توانست با یک میلیون بشکه تولید نفت آن هم در شرایط رکود در اقتصاد جهانی و کاهش رشد تقاضا برای نفت، قیمت را پایین بیاورد و سرمایه‌گذاری بر روی نفت و گاز غیرمتعارف را در نطفه خفه کند. پس می‌توان فهمید که یا بازهم توطئه و تبانی دیگری در کار است یا مقامات امروز عربستان بسیار کندذهن‌تر از مقامات دوره یمانی هستند؛ چراکه از تجربه و میراث یمانی هم برخوردار بوده‌اند، یا حداقل می‌توان نتیجه گرفت که در طول این سال‌ها در مورد اضافه ظرفیت خود دروغ گفته‌اند.

سابقه رژیم حاکم بر سعودی نشان می‌دهد که همواره مدافع و مراقب منافع و سیاست‌ها انرژی غرب و خصوصاً ایالات متحده و در این زمینه حتی گاهی کاتولیک‌تر از پاپ بوده است. از سوی دیگر سیاست خودکفایی انرژی ایالات‌متحده استراتژی مورد توافق هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه است. خصوصاً اینکه جمهوریخواه‌ها که اینک بر کنگره و سنا مسلط شده‌اند بر تداوم روند تولید هیدروکربن‌های غیرمتعارف تاکید دارند. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که عربستان این جسارت را داشته باشد که خصوصاً در شرایط پیچیده منطقه، همزمان با روسیه و ایالات‌متحده و هشت عضو طرفدار قیمت اوپک، مبارزه کند. پس احتمالاً این بار هم سیاست سهم بازار پوششی بر یک تبانی جدید خصوصاً علیه روسیه است یا مساله اصلی این است که هزینه تمام شده نفت‌های شیلی کاهش یافته است و کاهش قیمت نفت به تداوم آنها لطمه‌ای نمی‌زند و در عین حال اهداف دیگری را هم محقق می‌کند.