قانون می‌گوید بازار خودرو انحصاری نیست

وزیر «صنعت، معدن و تجارت» در حالی اخیراً نامه‌ای با محوریت خروج «خودرو» از لیست کالاهای انحصاری، به رئیس‌جمهور نوشته که به گفته دبیر انجمن خودروسازان، در صورت موافقت با آن، قیمت خودرو آزاد خواهد شد. آن طور که احمد نعمت‌بخش می‌گوید، با توجه به نامه اخیر وزیر صنعت، قرار است شورای اقتصاد جهت بررسی دوباره «انحصار در بازار خودرو»، تشکیل جلسه بدهد. او تاکید می‌کند در صورت آزادسازی قیمت‌گذاری، خودروسازان قرار نیست قیمت محصولات خود را به شدت افزایش دهند، زیرا با این کار، بخشی از مشتریان‌شان را از دست خواهند داد.



وزیر «صنعت، معدن و تجارت» دو سه هفته پیش با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهور، خواستار خروج «خودرو» از لیست کالاهای انحصاری شد؛ می‌خواهم بدانم چه شد که او چنین نامه‌ای را به رئیس‌جمهور نوشت؟
به هر حال آقای نعمت‌زاده با توجه به تجربه زیادی که در این سال‌ها اندوخته، می‌داند بازار خودرو انحصاری نیست و رقابت در آن وجود دارد، بنابراین طی نامه‌ای از رئیس‌جمهور خواسته تا با طرح این موضوع در شورای اقتصاد، خودرو را از لیست کالاهای انحصاری خارج کند. آقای نعمت‌زاده می‌داند که این بگیر و ببندها و قیمت‌گذاری دولتی، نتیجه‌ای جز فساد در بازار خودرو ندارد و از طرفی ترمز تولید خودروسازان را نیز می‌کشد، بنابراین به رئیس‌جمهور نامه نوشت تا صنعت خودرو را از این وضع نجات دهد. وقتی خودرو از لیست کالاهای انحصاری خارج شود، آن زمان دیگر دولت نمی‌تواند در قیمت‌گذاری خودرو دخالت کند و قیمت به اصطلاح آزاد خواهد شد.

خود شما هم نامه‌ای را در همین راستا به آقای نوبخت رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و سخنگوی دولت نوشتید.
بله؛ فکر می‌کنم آقای نعمت‌زاده هم پس از نامه انجمن خودروسازان، به رئیس‌جمهور نامه نوشت. به نظرم آقای نعمت‌زاده، استدلال‌های ما را در مورد انحصاری نبودن بازار خودرو پسندیده و از همین رو پیگیر خروج خودرو از لیست کالاهای انحصاری شده است.

استدلال انجمن خودروسازان بابت انحصاری نبودن بازار خودرو چیست؟
ما طبق قانون حرف می‌زنیم؛ قانون می‌گوید وقتی در بازاری رقابت وجود دارد، دیگر نمی‌توان آن را انحصاری دانست.

اما بسیاری از مردم و کارشناسان، خلاف نظر شما را دارند و از انحصار بازار خودرو گله می‌کنند.
طبق قانون، در حالت کلی دو نوع انحصار وجود دارد، یکی انحصار طبیعی و دیگری انحصار قانونی. انحصار طبیعی یعنی «وضعی از بازار که یک بنگاه به دلیل نزولی بودن هزینه‌های تولید، قیمت را آنقدر پایین بیاورد که سایر شرکت‌ها نتوانند با آن رقابت کنند». اگر به این تعریف رجوع کنیم، خودرو به هیچ‌وجه انحصاری نیست، چون همین حالا نیز خودروسازان کشور به گران‌فروشی متهم هستند و بنابراین در قالب «انحصار طبیعی» نمی‌گنجند. در تعریف انحصار قانونی هم گفته شده «وضعی از بازار است که طبق آن، تولید و فروش و خدمتی خاص، در انحصار چند شرکت باشد»، که این تعریف نیز شامل خودرو نمی‌شود، زیرا در حال حاضر چندین شرکت خودروساز در کشور وجود دارد. ما تا همین چند سال پیش تنها هفت شرکت تولیدکننده خودرو در کشور داشتیم، حال آنکه در حال حاضر تعداد تولیدکنندگان خودرو به 17 شرکت رسیده است. با این شرایط چطور می‌گویند خودرو در انحصار قرار دارد؟ تازه واردات خودرو هم که آزاد است.

در مورد واردات البته بحث وجود دارد؛ به اعتقاد کارشناسان، چون قیمت خودروهای وارداتی بالاست بنابراین امکان رقابت میان آنها با محصولات داخلی وجود ندارد.
آخر این چه اظهارنظری است؟ مگر ما باید جور واردکننده‌ها را بکشیم؟ وقتی شرکت‌های واردکننده خودرو گران‌فروشی می‌کنند، خودروسازان داخلی باید تاوان آن را پس بدهند؟ واردکنندگان اگر می‌خواهند با خودروسازان کشور رقابت کنند، بروند و خودرویی هم‌قیمت مثلاً پراید بیاورند. ما الان پراید را در بازارهای خارجی حدود پنج هزار دلار می‌فروشیم و اتفاقاً سودمان هم از فروش آن در بازار داخل، بیشتر است، خب واردکننده‌ها بروند خودرویی پنج هزاردلاری بیاورند تا با پراید رقابت کند.

بعید است خودرویی مشابه پراید و با این قیمت که می‌گویید، وجود داشته باشد.
خب نداشته باشد، مگر تقصیر ماست.

نه، تقصیر خودروسازان نیست، اما به هر حال دولت از واردکنندگان خودرو تعرفه می‌گیرد و این موضوع یکی از دلایل بالا بودن قیمت خودروهای وارداتی است.
تعرفه در بسیاری از کشورها وجود دارد؛ الان در مصر، تعرفه واردات خودرو 135 درصد است، در هند 125 درصد، در آرژانتین 56 درصد و در برزیل نیز 35 درصد تعرفه بابت واردات خودرو اخذ می‌کنند، بنابراین تعرفه 40‌درصدی در ایران، چیزی نیست که بخواهیم آن را خیلی بزرگ کنیم.

اما به هر حال همین تعرفه 40‌درصدی، کلی روی قیمت خودروهای وارداتی تاثیر می‌گذارد.
خب شما باید فضای کسب و کار خودروسازان ایرانی را با خودروسازی که در فرانسه کار می‌کند نیز در نظر بگیرید. ما اینجا 35 درصد بهره بانکی می‌دهیم، اما مثلاً شرکت پژو فرانسه بسیار کمتر سود به بانک‌ها می‌دهد. بنابراین اگر تعرفه واردات خودرو به ایران در مقایسه با کشوری مانند فرانسه بالاست، این «اختلاف» در جایی دیگر (از جمله بهره بالای بانکی در ایران) جبران شده است. بنابراین نمی‌توان گفت چون خودروهای وارداتی گران هستند و امکان رقابت با داخلی‌ها را ندارند، بازار خودرو کشور انحصاری است. مطمئن باشید اگر امکان ورود خودرو ارزان (مثلاً هم‌قیمت پراید) وجود داشت، واردکنندگان دست به کار شده و کلی خودرو وارد می‌کردند، حالا اینکه امکان چنین کاری وجود ندارد، تقصیر خودروسازان داخلی نیست.

به اعتقاد کارشناسان، درست است که ما چندین شرکت خودروساز در کشور داریم، اما عملاً بیش از 90 درصد بازار در دست دو شرکت است و این معنایی جز انحصار نخواهد داشت.
این موضوع که چیز عجیبی نیست؛ الان در کره جنوبی هم بیشتر سهم بازار در اختیار دو شرکت هیوندایی و کیاست، آیا آنجا هم می‌گویند بازار در انحصار قرار دارد؟ چنین چیزی نیست. یا مثلاً در فرانسه نیز رنو و پژو بیشترین سهم بازار را در اختیار دارند، ولی کسی نمی‌گوید بازار این کشور انحصاری است.

اگر خودرو از لیست کالاهای انحصاری خارج شود، قیمت‌گذاری به دست خودروسازان خواهد افتاد و خیلی‌ها نگران‌اند که نکند قیمت‌ها به شدت بالا برود.
جای نگرانی وجود ندارد، چون ما قبلاً امتحان خود را در این مورد پس داده‌ایم. اگر سال‌های 1373 تا 1385 را مرور کنیم، متوجه می‌شویم در آن زمان که خودرو در حاشیه بازار به فروش می‌رفت، قیمت خودرو کنترل شد. آمارها می‌گویند در این بازه زمانی ما سالی فقط دو سه درصد افزایش قیمت خودرو داشتیم. از طرفی، طی سال‌های 1376 تا 1385، شاخص قیمت کالا از 100 به 9/338 رسیده، اما شاخص خودرو از 100 به 3/114 صعود کرده و این نشان می‌دهد «خودروهای داخلی» چندان گران نشده‌اند. باور کنید قرار نیست با خروج خودرو از لیست کالاهای انحصاری و آزادسازی قیمت، خودرو را تا جایی که دل‌مان می‌خواهد گران کنیم، ما فقط می‌خواهیم خودروهای داخلی را در حاشیه بازار بفروشیم تا دست دلال‌ها کوتاه شود.

اما برخی کارشناسان بیم آن دارند که نکند خودروسازان با کاهش تیراژ، تعادل بازار را به هم بزنند و سبب افزایش قیمت شوند.
چرا خودروسازان باید چنین کاری بکنند! ما که حسن نیت خودمان را نشان داده‌ایم و امسال تیراژ را بالا برده‌ایم، دیگر برای چه می‌گویند که ممکن است تعادل بازار را به واسطه کاهش تولید، به هم بزنیم. از طرفی، کاهش تولید به افزایش قیمت می‌انجامد. وقتی خودرو گران شود، مشتریان هم کم خواهند شد، بنابراین دلیلی ندارد که خودروسازان بخواهند قیمت محصولات خود را خارج از عرف افزایش دهند. اتفاقاً به نظر من پس از آزادسازی، قیمت خودروها متعادل خواهد شد، چون عملاً به دلیل خروج دلال‌ها از بازار، تقاضا افت خواهد کرد.