انحصار بازار خودرو، دستوری از بین نمی‌رود

در شرایطی که خودروسازان می‌گویند آزادسازی قیمت خودرو (در صورت موافقت شورای اقتصاد با خروج خودرو از لیست کالاهای انحصاری)، در نهایت به سود مشتریان تمام خواهد شد، رئیس پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان معتقد است آزادسازی در شرایط فعلی، زیان مردم را به همراه خواهد داشت. به گفته کرامت جهانگرد، بازار خودرو ایران در انحصار قرار دارد و این مردم هستند که انحصار موجود را لمس کرده‌اند و اگر روزی برسد که خودروسازان مطابق میل آنها (مردم) خودرو بسازند، آنگاه می‌توان گفت بازار از انحصار خارج شده است. او در ادامه با اشاره به نامه‌نگاری وزیر صنعت به رئیس‌جمهور برای خارج کردن خودرو از لیست کالاهای انحصاری، تاکید می‌کند بازار خودرو با دستور از انحصار خارج نخواهد شد و استدلال‌های وزیر نیز در این مورد، بازی با کلمات است.



چند وقتی می‌شود که بحث بر سر انحصاری بودن یا نبودن بازار خودرو ایران بالا گرفته و این وسط، وزارت صنعت، معدن و تجارت و شخص آقای نعمت‌زاده (وزیر صنعت) معتقد است بازار انحصاری نیست. آقای نعمت‌زاده حتی نامه‌ای نیز به رئیس‌جمهور نوشته و خواستار خروج «خودرو» از لیست کالاهای انحصاری شده است. نظر شما در این مورد چیست؛ این اقدام وزیر صنعت را تایید می‌کنید؟
به نظر من بازار خودرو ایران نه‌تنها به لحاظ اقتصادی و اصطلاحاً بازاری، در انحصار قرار دارد، بلکه در انحصار سیاسی نیز هست. اصلاً همین انحصار سیاسی است که سایر انحصارها را با خود به بازار خودرو آورده و من تعجب می‌کنم که چرا آقای نعمت‌زاده و برخی دیگر از وزرا، از میان این همه صنعت داخلی، دست روی خودرو گذاشته‌اند. شاید استدلال‌شان این باشد که خودروسازی صنعتی پردرآمد است، در حالی که الان نوشابه‌سازی درآمد بیشتری نسبت به خودرو دارد. حمایت کردن از صنعت خودرو، به یک عادت برای وزرا به خصوص وزیران صنعت تبدیل شده و از همین روست که می‌گویم خودروسازی در انحصار سیاسی قرار دارد.

در نامه‌ای که وزیر صنعت به رئیس‌جمهور نوشته، استدلال‌هایی در راستای انحصاری نبودن بازار خودرو ذکر شده است، از جمله اینکه وقتی واردات آزاد بوده و چندین شرکت تولیدکننده خودرو در کشور داریم، دیگر نمی‌توان بازار را انحصاری دانست.
اینها که گفتید، بازی با کلمات است. مطمئن باشید اگر عکس این قضیه برقرار بود و وزارت صنعت می‌خواست انحصاری بودن بازار خودرو را ثابت کند، به شکلی دیگر با کلمات بازی می‌کرد تا در نهایت حرفش را به کرسی بنشاند. در شرایط فعلی، این مشتریان ایرانی هستند که انحصار بازار خودرو را لمس و درک می‌کنند و نمی‌توان با تکیه بر تعاریف اقتصادی، منکر این انحصار شد.
به شخصه احساس می‌کنم دولت چون با کاهش درآمد نفتی مواجه شده، می‌خواهد از منابع مختلف تامین نقدینگی کند؛ در حالی که بهتر است مسوولان خیلی صادقانه با مردم حرف بزنند و واقعیت را با آنها در میان بگذارند. دولت باید صادقانه به مردم بگوید که با توجه به درگیر بودن کشور در جنگ اقتصادی، مجبور است کالاها (مثلاً خودرو) را گران‌تر بفرشد، نه اینکه با کلمات بازی کند و بگوید مثلاً بازار خودرو انحصاری نیست. مطمئن باشید وقتی واقعیت را به مردم بگوییم، آنها کمک خواهند کرد، اما وقتی ببینند استدلال‌های این چنینی برایشان می‌آوریم، دلگیر خواهند شد.

اگر درست متوجه شده باشم، اصل حرف شما این است که مسائل سیاسی پشت نامه وزیر صنعت به رئیس‌جمهور نهفته است، نه؟
من از شما می‌پرسم؛ مگر سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، مسوول ایجاد و حفظ تعادل در تولید و مصرف کالاهای کشور نیست؛ پس چرا به جای اینکه رئیس این سازمان در مورد انحصار خودرو صحبت کند، خود وزیر صنعت قدم پیش گذاشته است؟! به نظرم اینجاست که مشخص می‌شود جریان سیاسی است. بله؛ وزیر صنعت با استفاده از تعاریف اقتصادی می‌گوید بازار خودرو ایران انحصاری نیست، در حالی که این «بازار» انحصاری ویژه را در خود جای داده و هیچ تعریفی برای آن، در علم اقتصاد نیامده است. ما در حال حاضر خودروهایی را تولید می‌کنیم که از نظر استاندارد جهانی، مردود هستند، اما کسی نمی‌تواند بگوید چرا این خودرو تولید می‌شود و این موضوع از فشارهای سیاسی سرچشمه می‌گیرد. همین فشارهای سیاسی هستند که سبب می‌شوند خودروسازها از کیفیت قطعات بزنند و وقتی هم مشتری اعتراض می‌کند، به او بگویند همین است که هست. خب در این شرایط چطور می‌توانیم بگوییم بازار خودرو انحصاری نیست.
ما در ایران کلکسیونی از خودروهای کم‌کیفیت را جمع‌آوری کرده‌ایم که با جان انسان‌ها بازی می‌کنند و کسی هم نمی‌تواند به خودروسازان بگوید این چه کالایی است که تولید می‌کنی. اگر هم مشتری اعتراض کند، زورش به خودروساز نخواهد رسید و به او می‌گویند نمی‌خواهی، نخر. خب این معنایی جز انحصار ندارد.

اگر وزیر صنعت موفق شود خودرو را از لیست کالاهای انحصاری خارج کند، قیمت‌گذاری آزاد می‌شود و به دست خودروسازان خواهد افتاد. فکر می‌کنید این اتفاق در نهایت چه عواقبی را برای مشتریان در پی داشته باشد؟
آزادسازی قیمت خودرو با توجه به انحصار موجود، کاملاً به ضرر مردم تمام خواهد شد.

در حال حاضر شورای رقابت مسوول تعیین قیمت خودروهای داخلی است؛ شما موافق دخالت این شورا در قیمت‌گذاری خودرو هستید؟
وقتی بازار خودرو انحصاری است، شورای رقابت باید به میدان بیاید و محکم بر سر مواضع و اختیارات قانونی‌اش بایستد. ورود شورای رقابت به قیمت‌گذاری خودرو یک نکته ویژه را در خود جای داده است؛ اینکه سیستم سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان جواب نداده و در نتیجه شورا وارد شده است. من حضور شورای رقابت در بازار خودرو را با توجه به انحصاری بودن بازار، کاملاً تایید می‌کنم، هرچند معتقدم این شورا نیز باید علمی‌تر و فنی‌تر تصمیم بگیرد.

یعنی الان تصمیمات شورای رقابت در حوزه خودرو، چندان علمی و فنی نیست؟
البته از قبل بهتر شده، چون اعضای شورا تجربه کسب کرده و مثل یکی دو سال قبل با قضایا برخورد نمی‌کنند.

مگر قبلاً چطور برخورد می‌کردند؟
به هر حال از تجربه کافی برخوردار نبودند و این در حالی است که اعضای شورای رقابت باید هم باتجربه بوده و هم از امور فنی و تخصصی خودروسازی مطلع باشند. حرفم این است که تصمیمات شورای رقابت در بازار خودرو باید مبنای علمی و تخصصی داشته باشد، نه سیاسی. یک نکته دیگر نیز این وسط وجود دارد و آن، لزوم نظارت نهادهای مسوول است. ما در کشور چندین نهاد نظارتی داریم که اینها باید به موقع در مسائل مختلف از جمله همین قیمت خودروها ورود کرده و مانع بروز تخلفات شوند. در حال حاضر برخی نهادها به پایش اقدامات خودروسازان می‌پردازند؛ مثلاً شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران، امور کیفی خودروسازها را مورد بررسی قرار می‌دهد، منتها مشکل اینجاست که این نهادها به نوعی به دولت و وزارت صنعت وابسته‌اند. در این شرایط، ممکن است وقتی مشکل و تخلفی بزرگ رخ بدهد، آنها در اثر فشار مقامات بالادستی، از ذکر واقعیات عقب‌نشینی کنند. این در حالی است که اگر نهادهای نظارتی کاملاً مستقل باشند، در مسائل مختلف اعم از کیفی و قیمتی، قدرتمندتر برخورد می‌کنند.

به نظر شما نامه‌ای که وزیر صنعت به رئیس‌جمهور نوشته، در نهایت به لغو انحصار بازار خودرو می‌انجامد؟
نمی‌دانم؛ فقط مطمئن هستم که بازار خودرو با دستور از انحصار خارج نمی‌شود. انحصار بازار خودرو را مشتریان باید تشخیص دهند، که داده‌اند، بنابراین نمی‌توان به واسطه بازی با کلمات و به صورت دستوری، بازار خودرو را از انحصار خارج کرد. اگر می‌خواهیم بازار خودرو از انحصار خارج شود، باید به مردم حق انتخاب بدهیم، به نحوی که مردم بتوانند خودرو موردنظر خود را از لحاظ قیمت و آپشن، سفارش داده و خودروساز نیز در حد توانش به خواسته مشتریان احترام بگذارد. اگر روزی به این شرایط دست پیدا کردیم، می‌توانیم بگوییم بازار خودرو کشور از انحصار خارج شده است.