سیاست خارجی و تحریم‌ها

بدون شک یکی از اهداف سیاست خارجی و دیپلماسی دولت جدید جلوگیری از تشدید تحریم‌ها، سپس محدود کردن و نهایتاً رفع تحریم‌هاست. البته دستیابی به این اهداف راهبرد خاص خود را می‌طلبد. با عنایت به این مهم که اکثر قریب به اتفاق تحریم‌ها از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا بر کشور تحمیل شده است و این تحمیل نه‌تنها در رابطه اقتصادی کشور با کشورهای تحریم‌کننده محدودیت ایجاد کرده است بلکه بسیاری از کشورهای آسیایی که به صورت سنتی رابطه تجاری و اقتصادی بسیار خوبی با ایران داشتند را واداشته است تا روابط خود با ایران را کم کنند. کشورهایی نظیر کره، ژاپن و مالزی و چند کشور دیگر به علت آنکه رابطه اقتصادی‌شان با اروپا و آمریکا و چند کشور دیگر خدشه‌دار نشده و دچار محدودیتی نشوند رابطه سیاسی و اقتصادی خود با ایران را کاهش داده‌اند.
در دولت گذشته تمرکز بر رابطه با چین، هند و تا حدودی ترکیه بود تا پذیرای تحریم‌های یکجانبه کشورهای اروپایی و آمریکا نشود؛ لذا بخش اعظم رابطه اقتصادی کشور بر این سه کشور تمرکز داشت. هر یک از کشورهای فوق با توجه به اهداف و نفوذ آمریکا و اتحادیه اروپا و منافع ملی خود، روابط تجاری و اقتصادی خود با کشورمان را تنظیم کردند. سیاستی که می‌توانست تا حدودی مشکلات کشور را مرتفع کند لیکن به تدریج محدودتر شد. هند برداشت نفت خود از ایران را کاهش داد و در مقابل شروطی قائل شد. چین با توجه به استقلال سیاسی بیشتر از این رهگذر، هر کالایی ولو با کیفیت بسیار پایین را به کشورمان صادر کرده است؛ و نهایتاً این خط مشی با توجه به اینکه هر دو کشور (هند و چین) رابطه اقتصادی بسیار گسترده‌ای با آمریکا داشتند و حاضر به از دست دادن و حتی کاهش حجم روابط اقتصادی خود با ایالات متحده و حتی اتحادیه اروپا نبودند روزبه‌روز محدودتر شد؛ لذا این راهبرد نه‌تنها کاربرد خود را از دست داده است بلکه روز‌به‌روز با محدودیت‌های بیشتری مواجه خواهد شد. البته تنگ‌تر شدن حلقه تحریمی ایران و فشار روز‌افزون غرب بر پرونده هسته‌ای کشورمان راه حلی دارد که تلاش می‌شود به برخی از راهبردهای آن در قالب نکاتی جدید اشاره شود.
1- دولت و کشور حداقل‌ها و خطوط قرمز خود را در رابطه با مساله هسته‌ای مشخص کنند. این سیاست نه رسانه‌ای است و نه از نظر دیپلماسی آشکارا قابل تبیین و بازگو کردن است.
2- با کشورهای تحمیل‌کننده تحریم‌ها یعنی اتحادیه اروپا و آمریکا هر یک راهبرد جداگانه‌ای در پیش گرفت. در مورد اتحادیه اروپا در رابطه با کشورهای با‌نفوذ آن به صورت جداگانه و یا ترکیبی از آن وارد مذاکره شد چرا‌که تحریم‌ها معمولاً با نفوذ این کشورها تهیه و سپس به اتحادیه اروپا تحمیل می‌شود. با آمریکا علاوه بر مذاکره با 1+5 نیاز به تعامل از موضع عزت، حکمت و مصلحت است و نباید آن را کنار گذاشت.
3- با کشورهای با‌نفوذ آسیایی مطرح باید سیاست جداگانه و راهبرد ویژه‌ای طراحی کرد. برخی از این کشورها همسویی بیشتری با آمریکا و برخی با اتحادیه اروپا دارند.
4- با کشورهای منطقه به ویژه کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس یعنی عربستان و سپس با عراق، قطر، امارات متحده عربی و در نهایت کویت راهبرد خاصی تبیین کرد.
5- تعامل و اعتماد‌سازی مهم‌ترین عامل در سیاست خارجی است لذا باید آن را با تمام کشورهایی که در رابطه قرار داریم و یا قرار است در آینده رابطه‌ای برقرار سازیم مورد توجه قرار دهیم. مضافاً اینکه باید آگاه باشیم که سیاست دور زدن تحریم‌ها همیشه امکان‌پذیر نیست. این شیوه موجب می‌شود تا رانت، نصیب برخی از افراد و گروه‌های داخلی شود و نیز سیاست مخاطره‌آمیز و پرهزینه‌ای است که هزینه آن تنها بر مردم تحمیل می‌شود. بر همین اساس باید راهبرد بلند‌مدت اندیشید و خط مشی بلند‌‌مدت کشور را نیز نباید بر اضطرار بنیان گذاشت. باید شرایطی فراهم شود که به طرف اختیار و انتخاب گام برداریم.