تاریخ انتشار:
سید‌کمال سیدعلی می‌گوید: اگر قرار است با اجرا شدن برجام به سمت ثبات اقتصادی حرکت کنیم باید نرخ ارز واقعی شود
نرخ واقعی ارز ملاک یکسان‌سازی باشد
«احتمال دارد با اجرای برجام نرخ دلار در حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان کاهش یابد. اما با توجه به اینکه نرخ موجود در بازار واقعی بوده این کاهش قیمت مقطعی است و بازهم قیمت دلار افزایش می‌یابد.»
«احتمال دارد با اجرای برجام نرخ دلار در حدود 100 تا 200 تومان کاهش یابد. اما با توجه به اینکه نرخ موجود در بازار واقعی بوده این کاهش قیمت مقطعی است و بازهم قیمت دلار افزایش می‌یابد.» این جمله‌ای است که سید‌کمال سیدعلی معاون ارزی پیشین بانک مرکزی در پیش‌بینی بازار ارز در پایان آذرماه با توجه به احتمال اجرایی شدن برجام می‌گوید. البته او معتقد است که «به‌طور کلی تقاضاهای فصلی ملاک مناسبی برای پیش‌بینی روند بازار ارز نیستند چرا که این تقاضاها در بازار ارز اثر زودگذر دارند. به‌طور مثال همیشه در شش‌ماهه پایان سال به علت افزایش ثبت سفارش‌ها و مسافرت‌ها تقاضا برای ارز بیشتر از شش ماه اول سال است. پس امری کاملاً طبیعی است که نرخ ارز هم مانند سال‌های گذشته در نیمه دوم سال با رشد مواجه شود. اما با توجه به اینکه چشم‌انداز تامین مالی در اقتصادمان با توجه به در پیش بودن اجرای برجام بهبود پیدا خواهد کرد و به انتظارات شکل‌گرفته پاسخ مثبت می‌دهد برای مدت کوتاهی روند افزایش ارز متوقف خواهد شد هرچند این کاهش قیمت پایدار نیست.» در ادامه شرح این گفت‌وگو با کمال سیدعلی را که در حال حاضر مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات
است، می‌خوانید.
در شرایط فعلی شاهدیم روند افزایشی نرخ ارز با رسیدن به ماه‌های پایانی سال کلید خورده است. برخی این افزایش قیمت را طبیعی می‌دانند چرا که هرساله در پایان آذرماه و آغاز سال نو میلادی حجم تقاضای تجاری افزایش می‌یابد اما برخی می‌گویند با توجه به اینکه ممکن است در پایان این ماه برجام اجرایی شود، ورق برگردد و با توجه به بهبود انتظارات دلار به مدار کاهشی بازگردد. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
در حال حاضر تمام بخش‌های اقتصادی کشور در انتظار به سر می‌برند تا برجام اجرایی شود. اگرچه دیگر همه فعالان اقتصادی‌مان به خوبی می‌دانند اگر در یک تا دو ماه آینده برجام اجرایی شود، آثار ملموس آن در سال آینده بروز خواهد کرد چرا که زمانی در حدود شش ماه نیاز است تا اثرات این اتفاق که به برداشتن تحریم‌ها و ورود سرمایه‌های خارجی به اقتصاد ایران منجر می‌شود، خود را نشان دهد. اما با توجه به آثار روانی که اجرای برجام دارد، طبیعی است که در برخی از بخش‌های اقتصادی سریع‌تر اثرات خود را نمایان کند. یکی از این بخش‌ها بازار ارز است. به نظر می‌رسد با توجه به انتظارات شکل‌گرفته در این عرصه، اگر برجام در ماه‌های باقی‌مانده از پایان سال اجرایی شود، برای مدت کوتاهی روند افزایشی قیمت ارز متوقف خواهد شد. البته به این موضوع هم باید توجه داشته باشیم که در حال حاضر نرخ دلار در بازار حباب ندارد تا منتظر باشیم با اجرای برجام این حباب تخلیه و قیمت‌ها به شدت نزولی شود.
یعنی قیمت فعلی دلار در بازار نرخ واقعی است؟
من با توجه به تجاربی که در مدیریت بازار ارز کسب کرده‌ام، معتقدم اگر نرخ ارز مثلاً در مدت دو ماه در بازار در رنج 20 تا 30 تومانی تغییر نکند و ثابت باقی بماند، آن نرخ حباب ندارد. یعنی به‌طور مثال اگر نرخ دلار حدود دو ماه در رنج قیمتی 3570 تومان تا 3580 تومان باقی بماند، این نرخ حباب نیست و نرخ واقعی ارز است. باید بپذیریم نرخ دلاری که در حال حاضر در بازار داریم و بیش از 3500 تومان یا 3600 تومان است، نرخ واقعی ارز است.
با این اوصاف پیش‌بینی می‌کنید با اجرای برجام قیمت دلار دچار چه تغییراتی خواهد شد؟
احتمال دارد با اجرای برجام نرخ دلار در حدود 100 تا 200 تومان کاهش یابد. به هر حال وجود انتظاراتی چون افزایش منابع ارزی با ورود سرمایه‌های خارجی و دسترسی به منابع ارزی که در خارج از کشور داریم، باعث می‌شود تا حداقل برای مدت کوتاهی نرخ دلار نزولی باشد. تاکید کردم نرخ فعلی بازار حباب نیست و نرخ واقعی است. در این شرایط بهبود انتظارات باعث می‌شود نرخ دلار در حدود 100 تا 200 تومان ارزان شود اما با توجه به اینکه نرخ موجود در بازار واقعی بوده این کاهش قیمت مقطعی است و بازهم قیمت دلار افزایش می‌یابد.
البته برخی می‌گویند قیمت دلار در پایان آذرماه با توجه به افزایش تقاضای تجاری با رشد قابل توجهی مواجه خواهد شد و اثر اجرای برجام را خنثی خواهد کرد...
به‌طور کلی تقاضاهای فصلی ملاک مناسبی برای پیش‌بینی روند بازار ارز نیستند، البته بیشتر اثر کوتاه‌مدت دارند. تقاضاهای فصلی همواره در بازار ارز اثر زودگذر دارند. به‌طور مثال همیشه در شش‌ماهه پایان سال به علت افزایش ثبت سفارش‌ها و مسافرت‌ها تقاضا برای ارز بیشتر از شش ماه اول سال است. پس امری کاملاً طبیعی است که نرخ ارز هم مانند سال‌های گذشته در نیمه دوم سال با رشد مواجه شود. اما با توجه به اینکه چشم‌انداز تامین مالی در اقتصادمان با توجه به در پیش بودن اجرای برجام بهبود پیدا خواهد کرد و به انتظارات شکل‌گرفته پاسخ مثبت می‌دهد، برای مدت کوتاهی روند افزایش ارز متوقف خواهد شد و حتی ممکن است، نرخ دلار 100 تا 200 تومان هم افت پیدا کند.
با این اوصاف چشم‌انداز بازار ارز پس از اجرای برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عوامل مختلفی در این زمینه اثرگذار است. همان‌طور که تاکید کردم برخی عوامل اثر مقطعی و کوتاه‌مدت دارند اما برخی عوامل اثر بلند‌مدت بر بازار ارز می‌گذارند. اما برای اینکه اثر واقعی برجام در اقتصاد ایران نشان داده شود و تحولات ارزی در پی ورود سرمایه‌های خارجی رخ دهد، باید تا سال آینده صبر کنیم. آنچه مشخص است در کوتاه‌مدت قیمت دلار با افت اندکی مواجه خواهد شد و این کاهش قیمت پایدار نیست. اما به‌طور کلی چشم‌انداز بازار ارز کشور مثبت است و با تحولات بسیاری در صورت اجرای برجام مواجه خواهد شد. توجه داشته باشیم در حال حاضر بدهی‌های خارجی دولت به شدت کاهش یافته است. این امر نیز اثرگذاری مثبتی دارد. ما در حدود 10 سال پیش بالغ بر 35 میلیارد دلار بدهی خارجی داشتیم اما امسال میزان این بدهی به حدود چهار میلیارد دلار رسیده است. بنابراین در سال آینده این‌گونه عوامل باعث خواهد شد تا روند ارزی کشور مطلوب‌تر باشد و بتوانیم فاینانس بیشتری را با توجه به این حجم بدهی که نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته است، از خارج کشور داشته باشیم.
اگر یکسان‌سازی نرخ ارز بعد از اجرای برجام انجام شود برخلاف تصوراتی که وجود دارد، نه‌تنها خروجی ارز نداریم بلکه ورودی ارز به داخل کشور افزایش خواهد یافت. چرا که تفاوت نرخ بهره داخل و خارج از کشور و عدم افزایش نرخ ارز با توجه به تورم باعث خواهد شد تا سرمایه‌گذار خارجی با اطمینان بیشتری وارد اقتصاد ایران شود. چرا که سرمایه‌گذار این اطمینان را دارد وقتی ارز خود را به ریال تبدیل می‌کند و مثلاً در بورس تهران سرمایه‌گذاری می‌کند، دیگر این دغدغه را ندارد که ممکن است نرخ دلار افزایش پیدا کند و سرمایه خود را از دست بدهد. حتی در سال‌های 1381 و 1382 چون ارز تک‌نرخی بود بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی وارد بورس ما شدند و سود هم بردند. حتی یکی از دلایل ایجاد حباب در بورس تهران در آن مقطع به دلیل افزایش سرمایه‌های ورودی از خارج کشور بود. در حال حاضر نیز این امکان وجود دارد با یکسان‌سازی نرخ ارز بازهم شاهد ورود چشمگیر سرمایه‌گذاران خارجی در بورس تهران باشیم. حتی سپرده‌گذاری در بانک‌های ما که نرخ سود بیش از 20 درصد است، برای خارجی‌ها بسیار جذاب است چرا که در حال حاضر در دنیا بانک‌ها نرخ سود نزدیک به صفر دارند و اگر بخواهند
پول خود را در بانک‌ها نگه دارد یک تا دو درصد سود بیشتر نمی‌برند. قطعاً اگر امنیت سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران افزایش یابد که یکی از الزامات یکسان‌سازی نرخ ارز است جذابیت‌های بازارهایمان باعث خواهد شد ورودی ارز به داخل کشور افزایش یابد و طبیعی است که این عامل هم در بهبود وضعیت ارزی کشور کمک کند.
نقش مدیریت بازار ارز در این میان چیست؟
بانک مرکزی به دنبال یکسان‌سازی نرخ ارز است و همان‌طور که وعده داده است در سال آینده اگر در یک تا دو ماه آینده برجام اجرایی شود، نرخ ارز را یکسان می‌کند. در حال حاضر نیز تلاش کرده با نزدیک کردن نرخ ارز مبادلاتی با نرخ بازار آزاد زمینه یکسان‌سازی را فراهم کند اما به نظر می‌رسد زمان مطلوب برای یکسان‌سازی پس از اجرای برجام است. اما در مقابل با توجه به اینکه آقای نوبخت به‌تازگی گفته است نرخ دلار در بودجه 2850 تومان است، این امر نشان می‌دهد دولت تمایل چندانی به افزایش نرخ ارز ندارد و ترجیح می‌دهد همچنان برای حمایت از بخش تولید نرخ دلار را در بودجه پایین نگه دارد. اما به این نکته باید توجه داشته باشیم که پایین نگه داشتن نرخ دلار در بودجه به نفع وارد‌کنندگان است و در واقع این پیام را می‌دهد که همچنان رانت در این بازار پابرجاست. معتقدم این سیاست برای اقتصادمان مناسب نیست و عواقب هم دارد. البته به نظر می‌رسد هدف دولت از پایین نگه داشتن نرخ دلار به شکلی کنترل تورم است. در حالی که در کشوری که تورم وجود دارد، نمی‌توان نرخ ارز را پایین نگه داشت چرا که سرکوب نرخ ارز باعث خواهد شد پس از مدتی با جهش ارزی مواجه شویم. این
امر آثار تورمی مخرب‌تری خواهد داشت.
راهکار چیست؟
نرخ ارز باید به شکلی یکسان‌سازی شود که از صادرات حمایت کند نه اینکه با پایین نگه داشتن آن به نفع واردکننده تمام شود. راهکار منطقی این است که با توجه به تورمی که داریم در کالاهای قابل معامله این تورم لحاظ شود و به تناسب آن نرخ ارز افزایش پیدا کند تا از این طریق صادرکننده بتواند سود معقولی را ببرد. بنابراین باید به سمتی حرکت کنیم که نرخ ارز را با توجه به نرخ بازار آزاد که نرخ واقعی است، یکسان‌سازی کنیم. جالب است که بانک مرکزی به این سمت حرکت کرده است تا نرخ ارز دولتی را به نرخ ارز بازار نزدیک کند اما مسوولان دولتی چون آقای نوبخت می‌گویند نرخ دلار در بودجه 2850 است و افزایش نمی‌یابد. وجود این نرخ‌های متعدد تنها رانت توزیع می‌کند و اگر قرار است با اجرا شدن برجام به سمت ثبات اقتصادی حرکت کنیم باید نرخ ارز واقعی شود و از این سوبسید دادن به وارد‌کنندگان دست برداریم.
با توجه به اختلافاتی که در این زمینه وجود دارد، بانک مرکزی چگونه می‌تواند یکسان‌سازی نرخ ارز را انجام دهد؟
بانک مرکزی مکلف نیست نرخ ارز بودجه را اجرایی کند، بلکه مکلف است نرخی را که مناسب بازار تشخیص می‌دهد یکسان‌سازی را بر مبنای آن انجام دهد. سیاستگذار پولی نمی‌تواند ارز را بسیار کمتر از نرخ واقعی بفروشد چرا که در مدیریت بازار ارز با مشکل مواجه خواهد شد. خوشبختانه در شرایط فعلی بانک مرکزی در مسیری گام برداشته است که نرخ واقعی ارز در بازار را قبول دارد و به دنبال یکسان‌سازی نرخ ارز با توجه به نرخ بازار است. معتقدم دولت نباید سیاست کاهش تورم خود را از دست بدهد. باید تمام تلاش دولت و بانک مرکزی حفظ روند کاهش تورم باشد. شاید به همین جهت باشد که دولت به دنبال پایین نگه داشتن نرخ ارز است و نگران است که با افزایش نرخ ارز دوباره با موج تورمی مواجه شود. بهتر است دولت به بانک مرکزی اجازه دهد با توجه به مسیری که در پیش گرفته است یکسان‌سازی نرخ ارز را با توجه به نرخ واقعی بازار انجام دهد تا دوباره در اثر پایین نگه داشتن نرخ ارز با جهش ارزی مواجه نشویم. به هر شکل آنچه مشخص است نرخ ارز در بازار حباب ندارد و نرخ واقعی است و اگر هم برجام قبل از پایان سال اجرایی شود قیمت ارز در کوتاه‌مدت با کاهش اندکی مواجه خواهد شد. البته
توجه داشته باشیم با توجه به تورم بالایی که در اقتصادمان داریم افزایش سالی 15 درصد نرخ ارز نگران‌‌کننده نیست و باید اجازه بدهیم این افزایش سالانه نرخ ارز رخ دهد تا شرایط تعادلی در بازار برقرار شود. باید دقت کرد، چنانچه نرخ ارز را پایین‌تر از نرخ بازار نگه داریم؛ یعنی اینکه تقاضای غیرواقعی وارد بازار شده است. به عبارت دیگر، به واردکننده سوبسید و رانت داده می‌شود و به صادرکننده غیرنفتی که امروز توانسته است بیش از 60 درصد واردات کشور را با ارز خود پوشش دهد، آسیب زده‌ایم.
دیدگاه تان را بنویسید