سنت‌شکنی ارزی؟

بازار ارز به نوعی قلب اقتصادی کشور ماست که وابستگی زیادی به درآمدهای حاصل از صادرات مواد خام، به ویژه نفت دارد. بر این اساس، رصد روند نرخ دلار به عنوان شاخص این بازار همواره از سوی فعالان اقتصادی کشور انجام می‌شود. به طور سنتی مشاهده می‌شود که بازار ارز با نزدیک شدن به آغاز سال میلادی در ژانویه با رونق و تکاپوی بیشتری همراه شده است. به این ترتیب، افزایش ثبت سفارش‌ها و همچنین تقاضای ارز مسافرتی موجب تحریک نرخ‌ها در بازار ارز می‌شود و عموماً نرخ ارز در این مدت زمان به علت رشد تقاضا با افزایش نسبی و بعضاً نوساناتی همراه می‌شود.

دو روی سکه بازار ارز

این در حالی است که عوامل دیگری در شرایط کنونی وجود دارند که به اعتقاد برخی کارشناسان ممکن است موجب این سنت‌شکنی در بازار ارز شود. در این میان، مهم‌ترین عاملی که به چشم می‌خورد بحث اجرای عملی برجام و لغو تحریم‌هاست. به اعتقاد این افراد، با آزاد شدن برخی منابع ارزی بلوکه‌شده و همچنین کاهش هزینه‌های انتقال ارز، نوسانات محدود نرخ دلار و حتی ممکن است در مسیر کاهشی تجربه شود. با این حال، بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان عدم رشد نرخ ارز متناسب با تورم در یکی، دو سال اخیر را معیار قرار داده و معتقدند نرخ دلار، اثرات مربوط به لغو تحریم‌ها را پیشتر در خود دیده است و اکنون در کف قیمتی قرار دارد. به عبارت دقیق‌تر، از سال 1392 که دولت یازدهم فعالیت خود را آغاز کرده تاکنون نرخ دلار افزایش محسوسی را تجربه نکرده است، این در حالی است که شاخص بهای کالاهای مصرف‌کننده (نماگر تورم) در این مدت حدود 30 درصد رشد را نشان می‌دهد. بنابراین، ثبات نسبی نرخ تبدیل دلار به ریال، به معنای آن است که ارزش پول ملی کشورمان نسبت به دلار آمریکا در این مدت تقویت شده است.

به طور همزمان در بازارهای جهانی به علت افت شدید قیمت کالاها و به ویژه نفت، ارزش جهانی دلار رشد قابل توجهی داشته است؛ به طوری که شاخص دلار آمریکا هم‌اکنون در سطوح بی‌سابقه‌ای در سال‌های اخیر قرار دارد. در واقع، افت شدید نرخ جهانی کالاها فشار زیادی به ویژه بر اقتصادهای نوظهور وارد کرد که به طور متوسط 20 تا 25 درصد ارزش پول ملی این کشورها را در مقابل دلار تضعیف کرد. با در نظر گرفتن این موارد بنیادین و اقتصادی، احتمال کاهش نرخ ارز حتی با لغو عملی تحریم‌ها دور از انتظار خواهد بود. بر این اساس، یک سناریو آن است که با نزدیک شدن به ماه ژانویه به تدریج تحرکات در بازار ارز افزایش یابد و نوساناتی را در نرخ دلار ایجاد کند. بر این اساس و در روز سه‌شنبه هفته گذشته هر دلار از 3600 تومان عبور کرد که از تاریخ 23 خرداد 92 در این کانال معامله نشده بود.

جدال عوامل مثبت و منفی

از سوی دیگر، دو عامل مهم مانع از رشد نرخ ارز خواهند بود؛ نخست افزایش اختلاف میان نرخ ارز آزاد و مبادله‌ای (هفته گذشته به حدود 600 تومان رسید) مطرح است که در صورت وفای به عهد بانک مرکزی مبنی بر تک‌نرخی کردن ارز از ابتدای سال 1395، رشد یک‌جانبه نرخ ارز در بازار آزاد را دشوار نشان می‌دهد. دومین معضل، اعتقاد مستتر بانک مرکزی به منظور ثبات نرخ ارز است که رشد قیمت‌ها در این بازار را با محدودیت مواجه می‌کند. بنابراین، در جدال این عوامل مثبت و منفی این سوال مطرح می‌شود که آیا رفتار سنتی بازار ارز در هفته‌های آتی تکرار خواهد شد یا خیر؟ در این پرونده «تجارت فردا»، کارشناسان در مورد رفتار بازار ارز و نقش بانک مرکزی در تحولات این بازار نظرات خود را ارائه کرده‌اند.