تعرفه بهینه

این نکته را که ممکن است تعرفه‌ای بتواند منجر به افزایش رفاه ملی در یک کشور بزرگ در بازارهای بین‌المللی شود، برای نخستین بار رابرت تورنس (Robert Torrens) در سال 1844 اشاره کرد. از آنجا که بهبود رفاه تنها در صورتی رخ می‌دهد که سود حاصل از شرایط مبادله از مجموع سنگینی زیان‌ها فراتر رود، این استدلال اغلب به عنوان «استدلال شرایط مبادله» در دفاع از حمایت‌گرایی خوانده می‌شود.

اقتصاددان‌ها به مطالعه شرایطی پرداخته‌اند که تحت آنها یک تعرفه در تنوعی از الگوهای رقابتی کامل به بهبود رفاه می‌انجامد. در این بخش، به توصیف نتایج عمومی حاصل از این تحلیل می‌پردازیم.

به شکل 1 که سطوح مازاد مصرف‌کننده (CS)، مازاد تولیدکننده (PS) و عواید تعرفه‌ای (TR) را در نرخ‌های تعرفه‌ای گوناگون نشان می‌دهد، بنگرید. نقطه آغاز با یک نرخ تعرفه صفر یا همان تجارت آزاد متناظر است. با افزایش تعرفه از سطح صفر، مازاد مصرف‌کننده کاهش می‌یابد زیرا قیمت کالاها بالا می‌رود. این واقعیت با خط نزولی CS (سبز کمرنگ) نشان داده شده است. وقتی تعرفه در نقطه tp به عاملی بازدارنده بدل می‌شود، قیمت در سطح قیمت خودکفایی تثبیت می‌شود و هرگونه افزایش بیشتری در تعرفه دیگر اثری بر مازاد مصرف‌کننده نخواهد گذاشت. بنابراین خط CS در بالای نقطه tp صاف می‌شود.

مازاد تولیدکننده (PS)، خط نقطه‌چین قرمز، با افزایش تعرفه‌ها از سطح صفر، افزایش می‌یابد. با این حال با نرخ پایین‌تری از کاهش مازاد مصرف‌کننده زیاد می‌شود. علت این امر این است که در یک کشور واردکننده، برای هر افزایشی در تعرفه افزایش مازاد تولیدکننده کمتر از تغییر در مازاد مصرف‌کننده است. وقتی تعرفه بازدارنده محقق می‌شود، دوباره قیمت‌ها در سطح قیمت خودکفایی تثبیت می‌شوند و هر افزایشی در نرخ تعرفه تاثیری بر مازاد تولیدکننده ندارد.

عواید تعرفه‌ای (TR)، خط نقطه‌چین آبی، نخست با افزایش در تعرفه‌ها بالا می‌رود و سپس برای نرخ‌های تعرفه‌ای بالاتر کاهش می‌یابد. این از آن‌رو اتفاق می‌افتد که عواید تعرفه‌ای مساوی است با نرخ تعرفه در میزان واردات در طول زمان. با افزایش تعرفه از سطح صفر، واردات با نرخ کُندتری از افزایش در نرخ تعرفه کاهش می‌یابد و به این ترتیب عواید بالا می‌رود. در نهایت رفته‌رفته سرعت کاهش واردات نسبت به افزایش نرخ تعرفه بالا می‌رود و عواید کاهش می‌یابند.

راهی دیگر برای نظر انداختن به اینکه عواید تعرفه‌ای باید افزایش و سپس با افزایش تعرفه‌ها کاهش یابند، اشاره به این نکته است که وقتی نرخ تعرفه صفر است، عواید تعرفه‌ای باید برای هر سطحی از واردات صفر باشد. همچنین هنگامی که نرخ تعرفه همسطح یا بالاتر از tp یا همان تعرفه بازدارنده قرار می‌گیرد واردات صفر است، و بنابراین نرخ تعرفه هرچه باشد عواید آن نیز باید صفر باشد. جایی بین تعرفه صفر و تعرفه بازدارنده، عواید تعرفه‌ای باید مثبت باشد. بنابراین عواید تعرفه‌ای باید از صفر افزایش یابند و سپس هنگامی که به نقطه tp می‌رسد دوباره به سمت صفر بازگردد.

سطح رفاه ملی در هر نرخ تعرفه با مجموع مازاد مصرف‌کننده، مازاد تولیدکننده و عواید تعرفه‌ای تعریف می‌شود. جمع‌بندی عمودی این سه منحنی، منحنی رفاه ملی (NW) را می‌سازد که با خط سبز پررنگ مشخص شده است. در شکل 2، جمع عمودی برای پنج سطح متفاوت نرخ تعرفه مشخص شده است.

شکل پایه‌ای خط رفاه ملی در شکل2 مشخص شده است. توجه کنید که با افزایش تعرفه از سطح صفر، رفاه ملی نخست افزایش و سپس کاهش می‌یابد. برای یک نرخ تعرفه (topt)، کشور می‌تواند بالاترین سطح رفاه ملی (NWopt) را محقق کند؛ سطحی که بالاتر از میزان قابل‌تحقق در تجارت آزاد است. ما این نرخ تعرفه را «تعرفه بهینه» می‌نامیم.

اگر تعرفه بالاتر از نرخ بهینه افزایش یابد مثل افزایش از نقطه topt به نقطه tB، آنگاه رفاه ملی کاهش می‌یابد. سود حاصل از شرایط مبادله که با افزایش تعرفه‌های بالا افزایش می‌یابد، در نرخ تعرفه بالاتر از بهینه شروع به سقوط می‌کند. از آنجا ‌که سنگینی ضررها رو به افزایش می‌رود، هر دو اثر به کاهش رفاه ملی می‌انجامند. با این حال توجه کنید که سطح تعرفه‌ای مثل tB، رفاه ملی همچنان بالاتر از سطح تجارت آزاد است.

سرانجام در نرخ‌های تعرفه به مراتب بالاتر، رفاه ملی زیر سطح رفاه ملی در تجارت آزاد می‌رسد. در نمودار، این زمانی رخ می‌دهد که نرخ‌های تعرفه بالاتر از نقطه tC می‌رود. تعرفه هرچه بیشتر افزایش یابد، سطح واردات کمتر می‌شود. در سطح تعرفه‌ای که به اندازه کافی بالاست، واردات کاملاً از بین می‌رود. تعرفه مانع تجارت می‌شود. در سطح تعرفه بازدارنده، یعنی همان نقطه tp در نمودار، هیچ عواید تعرفه‌ای وجود ندارد، که این به معنای آن است که سود مثبت حاصل از شرایط مبادله اکنون به صفر رسیده است. در این حالت، تنها اثر تعرفه ضرر سنگین است. اقتصاد دست‌کم از جهت بازار این یک محصول، عملاً در شرایط خودکفایی به سر می‌برد، از این رو رفاه ملی در نقطه NWAUT قرار می‌گیرد. توجه کنید که هر افزایش بیشتری در تعرفه بالاتر از سطح tp، رفاه ملی را در سطح NWAUT نگه می‌دارد زیرا بازار در تعادل ناشی از خودکفایی به سر می‌برد.

آثار آزادسازی تجارت بر رفاه ملی یک کشور بزرگ

آزادسازی تجارت را می‌توان با کاهشی در نرخ تعرفه بر واردات به یک کشور نشان داد. اگر کشور موردنظر در بازارهای بین‌المللی بزرگ باشد، آنگاه تحلیل بالا حاکی از آن است که اثر آزادسازی بر رفاه ملی به ارزش‌های نرخ تعرفه اولیه و نرخ تعرفه آزادشده بستگی خواهد داشت. برای مثال، اگر تعرفه از سطح topt به سطح tA برسد، آنگاه پس از آزادسازی تجارت در این بازار، رفاه ملی کاهش می‌یابد. با این حال اگر تعرفه از tB به topt کاهش یابد، آنگاه رفاه ملی با آزادسازی تجارت افزایش می‌یابد. این به آن معناست که آزادسازی تجارت ضرورتاً رفاه یک کشور صادرکننده بزرگ را بالا نمی‌برد.