سمفونی ناموزون غیرمجازها

موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز، اکنون به درخت تنومندی تبدیل شده‌اند که به این راحتی‌ها هیچ تبری نمی‌تواند آنها را از جا دربیاورد. همه چیز برای باروری آنها فراهم شده است و به نظر می‌رسد که میوه نارس و البته عجیب‌الخلقه آنها، به زودی طعمی گس در اقتصاد ایران به جای خواهد گذاشت؛ شاید هم تا به حال، همین میوه‌های عجیب و غریب، از همین درختان با ریشه‌های سست و بی‌اصل و نسب، به ثمر نشسته باشند و البته به مذاق عده‌ای هم خوش آمده باشند. به هر حال نباید نادیده گرفت که برخی طعم میوه‌های گس را هم دوست دارند. آنگاه است که به این راحتی‌ها، نمی‌توان از شر آنها خلاص شد و جلوی متقاضیانشان ایستاد و فریاد برآورد که اینها برای سلامتی اقتصاد مفید نیستند. حال داستان هر چه که بوده و بذرشان از هر کجا آمده باشد؛ آنها اکنون واقعیت‌های اقتصاد ایران هستند. اقتصادی که سال‌های سال را زیر بار فشار تحریم‌ها قد خم کرده بود و همه کمبودها و محدودیت‌هایش، زمینه را برای انواع و اقسام مدل‌های فساد و اقتصاد رانتی فراهم آورده است. اکنون همین واقعیت‌های تلخ، الگوی رفتاری موسسات مالی و اعتباری و حتی بانک‌های صاحب نام و ریشه‌دار ایرانی شده‌اند و خلاصی از آنها راه چندان ساده‌ای نیست. حال اگر بخواهیم واقعیت را بگوییم، آنها رقبای سرسخت بانک‌ها و موسسات مجاز شده‌اند و بانک‌ها چه بخواهند، چه نخواهند باید این رقبا را هم کنار خود ببینند و وجودشان را انکار نکنند. اما بدتر از همه آن است که در این میان، رفتارهای این موسسات همچون دومینو، در حال سرایت به بانک‌هاست و به خصوص در مواردی همچون جذب سپرده‌ها، پرداخت سودها و به‌تازگی هم، پرداخت وام و تسهیلات به متقاضیان خرد و کلان، رفتارشان الگو شده است. همین چند وقت پیش بود که بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مجاز و دارای شناسنامه، در یک حرکت هماهنگ تصمیم گرفتند نرخ سود بانکی را کاهش دهند و به سپرده‌گذاران خود، سود کمتری در راستای سیاست‌های بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار پرداخت کنند. همه دست در دست هم و با یک صدا، کاهش نرخ سود بانکی در شعب خود را فریاد زدند و اعلام کردند که نرخ سود سپرده‌ها را کاهش می‌دهند؛ غافل از اینکه رقبایشان در الگوی موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز، چندان به این اصول و البته توافق بانک‌ها و موسسات رسمی و مجاز پایبند نیستند و همین‌ها هم، گلوی بانک‌ها را در جذب سپرده‌ها فشردند. داستان درست از همین جا رنگ و لعاب پررنگ‌تری به خود گرفت و سبب شد تا رفتار این موسسات غیرمجاز، الگویی برای بانک‌ها باشد و آنها هم در یک اقدام متفرق و البته کم و بیش پشت پرده، نرخ سود را همپای موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز و البته با تمرکز بر سپرده‌های کلان افزایش دهند و همین جا بود که نگرانی بابت تسری الگوی رفتاری موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز رنگ و بوی تازه‌تری به خود گرفت. اکنون بانک‌ها به روش همین غیرمجازها، اگر بخواهند تسهیلات خرد و کلانی در اختیار فردی بگذارند، حتماً و حتماً از او می‌خواهند که بخشی از وام دریافتی را آنجا بلوکه کند و حتی در یک پله بالاتر، ابتدا پولی را در بانک سپرده‌گذاری کند و بعد انتظار دریافت وام داشته باشد. اکنون حال و روز بانک‌ها در تسهیلات‌دهی همین است. البته بانک مرکزی بارها و بارها هشدار داده که بانک‌ها و موسسات مالی حق ندارند برای وام‌دهی، پولی را از مشتری بلوکه کنند.