تاریخ انتشار:
حال نظام بانکی بد است؛ وضع صنعت نفت خوب
خوف و رجای اقتصاد ایران
پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، تقریباً در تمام طول هفته گذشته رسانه‌های ایرانی را تحت‌الشعاع قرار داده بود و خبرها و گزارش‌ها و تفسیرهای متعددی در این مورد در صفحات سیاسی و اقتصادی روزنامه‌ها به چاپ رسید. شنبه گذشته، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در یکی از نخستین گزارش‌های اقتصادی مرتبط با انتخاب رئیس‌جمهور آینده آمریکا، تیتر زد: «ورود هواپیماهای جدید به ایران سر وقت انجام می‌شود / ترامپ کاره‌ای نیست» و نوشت: «روی کار آمدن ترامپ به عنوان یکی از مخالفان توافق هسته‌ای با ایران این نگرانی را به وجود آورده که شاید او مانع ورود هواپیماهای جدید به کشور شود. اما در کنار هزینه‌های سنگین سیاسی که این اقدام برای رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده به همراه خواهد داشت، به نظر می‌رسد عرصه اقتصاد بین‌المللی نیز راه را بر ترامپ خواهد بست. او که خود بیش از آنکه سیاستمدار تلقی شود یک فعال اقتصادی و تاجر است اهمیت مجوز وزارت خزانه‌داری این کشور را می‌داند و قطعاً در برآوردی ابتدایی به این نتیجه خواهد رسید که هزینه ابطال مجوزهای صادر‌شده برای آنها بسیار بیشتر از هر نفع دیگری خواهد بود. الزام ترامپ به
پایبندی به مجوزهای صادر‌شده به معنی آن است که راه باز شده بسته نخواهد شد. زیرا صدور یک مجوز و فروش هواپیما یا دیگر تجهیزات نوین به ایران برای یک شرکت، دیگر شرکت‌های بین‌المللی را نیز بر آن می‌دارد که برای دریافت مجوزهای لازم فشار بیاورند و این بازار ایران را تضمین خواهد کرد؛ بازاری که بر مبنای یک بازی برد-برد تعریف شده و قطعاً شرکت‌های آمریکایی قصد ندارند گوی رقابت را به حریفان اروپایی خود واگذار کنند.» در همان روز، روزنامه «ایران» ارگان مطبوعاتی دولت به نقل از وزیر صنعت، معدن و تجارت تیتر زد که «خودروسازان خارجی می‌آیند / انتخاب«ترامپ» بی‌تاثیر است».
به نوشته روزنامه دولت، «پرونده حضور خودروسازان خارجی در ایران هنوز بسته نشده است. در حالی که خیلی‌ها منتظر شروع کار خودروسازان خارجی در ایران هستند برخی موضوعیت این امر را زیر سوال می‌برند و به آینده همکاری‌های بین‌المللی خوش‌بین نیستند. خروج خودروسازان خارجی به خاطر تحریم و دست‌تنها گذاشتن خودروسازان ایرانی باعث شده خوش‌بینی‌های قبلی از بین برود و نگاه‌ها به حضور شرکای قدیمی مانند رنو و پژو مثبت نباشد. حال با انتخابات آمریکا و پیروزی ترامپ در این رقابت برخی‌ها احتمال می‌دهند که شرکای خودروساز بخواهند مجدداً از ایران بروند. اما محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت تمام این احتمال‌ها را رد کرد و با صراحت گفت: از ابتدا به خودروسازان خارجی گفتیم که اگر می‌خواهند احتیاط کنند و به حرف‌های سیاسی گوش دهند، نیایند. ما به آنها گفتیم اگر می‌خواهید اما و اگر بیاورید می‌توانید با کشور دیگری شریک شوید. ما به آن شرکت‌ها گفتیم اگر اطمینان ندارید که حضورتان در ایران درازمدت است، لزومی ندارد قرارداد ببندید.» بر اساس گزارش روزنامه «ایران»، «نعمت‌زاده اظهار داشت: در قراردادهای خودرویی یک کلمه به موضوع برجام اشاره نشده
است، البته حق شرکت‌های خارجی است، این مسائل را مطرح کنند و وقتی می‌بینند یک سیاستمدار در آن طرف دنیا حرفی می‌زند، احتیاط کنند. اما اجباری هم نبود که وارد ایران شوند. شرکت‌های خودروساز خارجی با آگاهی به این مسائل حضور پیدا کرده‌اند و هیچ شرطی را نه قبول کردیم نه نوشتیم و نه در آینده خواهیم نوشت.»
نظر مردم درباره ترامپ چیست؟
علاوه بر مطبوعات، در تلویزیون هم بحث بر سر آثار انتخاب دونالد ترامپ بر اقتصاد ایران داغ بود. برنامه تلویزیونی «پایش» نظرسنجی پیامکی خود را به این سوال اختصاص داد که «پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟» گزینه‌های این نظرسنجی عبارت بودند از: «1- تاثیر مثبت 2- تاثیر منفی 3- تاثیری نخواهد داشت.» در پایان این نظرسنجی 83 /49 درصد از شرکت‌کنندگان با رای به گزینه سوم اعتقاد داشتند که انتخاب ترامپ تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، 7 /31 درصد اعتقاد داشتند تاثیر منفی و 11 /19 درصد نیز معتقد بودند که انتخاب ترامپ تاثیر مثبتی بر اقتصاد کشور می‌گذارد.
علی سرزعیم کارشناس اقتصادی مهمان «پایش» هم درباره تاثیر انتخاب ترامپ بر اقتصاد ایران و جهان گفت: «برنامه‌ای که ترامپ ارائه کرده، برنامه حزب جمهوریخواه نیست بلکه برنامه شخصی خودش است و فرق زیادی با برنامه‌های جمهوریخواهان دارد. حضور آقای ترامپ باعث می‌شود عدم قطعیت در کل اقتصاد جهانی افزایش پیدا کند و این باعث توجهات به بازار طلا خواهد شد. هر وقت ریسک در اقتصاد جهانی بالا رود سرمایه‌گذاران به بازارهای امنی مانند طلا نقل مکان می‌کنند. مساله اصلی ترامپ ایران یا خاورمیانه نیست. مساله اصلی ترامپ چین و اقتصاد چین خواهد بود، بنابراین شاید در کوتاه‌مدت تعارضات سیاسی با ایران حاد شود، ولی تصور من این است که مناقشات اصلی بین آمریکا و چین جدی خواهد شد. اگر فشار آمریکا بر اقتصاد چین شدید شود رشد اقتصادی چین کاهش می‌یابد و اثرات کاهش رشد اقتصادی چین بر اقتصاد جهانی و اقتصاد ایران تاثیر می‌گذارد.»
شگفتی‌سازی نفتی‌ها
افتتاح طرح‌های توسعه‌ای میادین نفتی غرب کارون در روز یکشنبه از دیگر موضوعات مورد توجه مطبوعات بود. روزنامه «شهروند» در بازتاب دادن این خبر جمله‌ای از حسن روحانی را برجسته کرد که گفته بود: «هیچ‌کس فکر نمی‌کرد ایران در عرض چند ماه بتواند تولید نفت خود را به پیش از زمان تحریم برساند. در واقع صنعت نفت ایران در پسابرجام شگفت‌آور ظاهر شد.»
به نوشته روزنامه وابسته به سازمان هلال‌احمر «حسن روحانی، رئیس‌جمهور که روز یکشنبه برای افتتاح طرح‌های توسعه‌ای میادین نفتی غرب کارون راهی خوزستان شده بود، جهش سریع صنعت نفت را با این عبارات تحسین کرد. حالا بر اساس اعلام اوپک تولید نفت ایران به مرز چهار میلیون بشکه نفت در روز نزدیک شده است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که میزان تولید نفت کشور در دوران تحریم به دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه کاهش یافته بود. با این حال ایران به همین رقم بسنده نکرده و بیژن زنگنه، وزیر نفت اعلام کرده است تا سال ۲۰۱۸ تولید روزانه نفت کشور را به 7 /5 میلیون بشکه در روز می‌رساند. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که درست در چند روز گذشته تهران نخستین موافقتنامه اصولی بین‌المللی خود را در پسابرجام به امضا رساند که غول نفتی فرانسه یعنی توتال و شرکت ملی نفت چین یک سر این موافقتنامه بودند. امضایی که بنا به اعلام شبکه سی‌ان‌ان یکی از چهار اتفاق بزرگ اقتصاد جهان در آن روز بود و فروریختن دیوار تحریم‌ها در ایران را عملاً به نمایش گذاشت. توتال و شرکت ملی نفت چین در آن موافقتنامه تعهد کردند که سهم ایران از بزرگ‌ترین میدان گازی جهان یعنی پارس‌جنوبی را
افزایش دهند و روز یکشنبه ایران با مشارکت چینی‌ها و طی یک سرمایه‌گذاری هفت میلیارد دلاری در میادین غرب کارون افزایش ۲۵۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت را برای خود هدف‌گذاری کرد. البته در این مراسم بیژن زنگنه، وزیر نفت بر اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی تاکید کرد و گفت بسیاری از تجهیزات میدان‌های نفتی ۷۰ سال عمر دارند که برای جلوگیری از این فرسودگی‌ها باید سرمایه‌گذاری کنیم تا چاه‌های نفت جوان شوند.»
از حال خوب به حال بد
هر چه حال نفت این روزها خوب است، وضع بانک‌ها و نظام پولی کشور همچنان خراب است و این موضوعی است که حتی رئیس‌کل بانک مرکزی هم به آن اذعان دارد.
روزنامه «فرهیختگان» روز چهارشنبه گذشته، تیتر اول خود را این‌گونه انتخاب کرد: «حال نظام بانکی بد است» و نوشت: «این اظهارنظر یکی از مقامات ارشد پولی و بانکی کشور نسبت به حال این روزهای نظام بانکی است که پیش از این نیز از سوی مدیران عامل بانک‌ها و حتی مقامات بلندپایه اقتصاد مطرح شده بود. این بار اما سخنان ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی بیش از پیش نگران‌کننده بود. آنجا که اعلام کرده نزدیک به ۴۵ درصد از منابع و دارایی‌های بانک‌ها منجمد و غیرقابل استفاده بوده و بازدهی مناسب را ندارد. او که پیش از این اعلام کرده بود قدرت مانور بانک‌ها کاهش یافته و نظام بانکی حال و روز خوبی ندارد، روز سه‌شنبه نیز شرایط نامناسب نظام بانکی را ناشی از تنگنای شدید مالی ذکر کرد؛ موضوعی که کارشناسان بانکی نیز در این باره هشدار داده و تاکید داشتند که بانک مرکزی برای رفع این مشکلات هر چه زودتر چاره‌اندیشی کند.» به نوشته این روزنامه «پیش از این اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری نیز اعتراف کرده بود که بانک‌ها وضعیت مناسبی ندارند. با این حال، رئیس‌کل بانک مرکزی که پیش از این نیز گفته بود دولت باید از طریق افزایش سرمایه بانک‌های دولتی و
پرداخت بدهی‌های خود به نظام بانکی به حل مشکلات کمک کند، در نخستین نشست مشترک رئیس و اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس و مدیران ارشد بانک مرکزی هم اضافه کرده که نظارت موثر بر شبکه و عملیات بانکی، مستلزم همکاری همه نهادهای حاکمیتی از جمله قوای مقننه و قضائیه و دیگر دستگاه‌های اجرایی است.»
سیگنال منفی بازار مسکن
در میانه این وضع خوب و بد، بازار مسکن همچنان در خوف و رجای رونق و رکود دست و پا می‌زند. یک روز خبر رشد معاملات، خوش‌بینی‌ها را تقویت می‌کند و روز دیگر خبر کاهش تقاضای حق تقدم اوراق مسکن، نشانه‌های بدبینی را برجسته‌تر می‌سازد. روزنامه «همشهری» البته هفته گذشته خبر «نزول ۲۰درصدی قیمت وام مسکن در پاییز» را برجسته کرد و نوشت: «قیمت وام مسکن از ابتدای پاییز تاکنون ۲۰ درصد کاهش یافته و در محدوده ۸۰ هزار تومان تثبیت شده است... آمارها نشان می‌دهد با وجود آنکه شورای پول و اعتبار سقف پرداخت وام مسکن را افزایش داده، اما مقدار خرید وام مسکن نسبت به پارسال فقط دو درصد رشد کرده است. اگرچه حجم عرضه اوراق تسهیلات مسکن که در فرابورس به اوراق «تسه» معروف است، از سوی بانک مسکن افزایش یافته اما در حجم خرید یا تعداد برگه‌های خریداری‌شده از سوی مردم تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود. پارسال در همین مدت سرمایه‌گذاران 7 /7 میلیون برگه اوراق تسهیلات مسکن خریداری کرده بودند که این مقدار امسال با دو درصد رشد به 8 /7 میلیون برگه رسیده است. این در حالی است که سال قبل سقف وام مسکن 35 میلیون تومان بود ولی امسال این مقدار به 100 میلیون
تومان رسیده است اما این میزان رشد معاملات هنوز نشان نمی‌دهد که همزمان با افزایش سقف تسهیلات جذابیت برای خرید وام مسکن هم افزایش یافته است.»
بر اساس تحلیل روزنامه وابسته به شهرداری تهران، «اقتصاددان‌ها اکنون دو دسته‌اند؛ برخی تحلیل می‌کنند که پرداخت وام 100 میلیون‌تومانی با نرخ 5 /17 درصد و با اقساطی در حدود یک میلیون تومان دردی را از مردم دوا نمی‌کند چرا که رکود اقتصادی قدرت خرید مردم را کاهش داده و خانواده‌ها در عین حال که قادر نیستند وجه اولیه (یعنی همان دو‌سوم باقیمانده) را تامین کنند بلکه توان بازپرداخت اقساط سنگین وام مسکن را هم ندارند و از سوی دیگر برخی دیگر از اقتصاددان‌ها عامل رشد نکردن حجم معاملات را ناشی از رکود حاکم بر بخش مسکن می‌دانند.»
دیدگاه تان را بنویسید