عملکردمان قابل قبول است

ثبت‌نام در سایت رفاهی در روز اول با اختلالاتی مواجه شد که برای چند ساعتی امکان دسترسی به این سایت وجود نداشت. این موضوع باعث شد تا نگرانی‌ها از برگزاری این دوره از ثبت‌نام هدفمندی یارانه‌ها با توجه به جمعیت انبوه ثبت‌نام‌کننده افزایش یابد. به طوری که در همان روز انتقادات از دولت و نهادهایی چون سازمان هدفمندی یارانه‌ها و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به علت ضعف در سیستم فنی و زیرساختی شبکه اینترنت کشور بالا گرفت. حتی تردیدهایی شکل گرفت که آیا دولت موفق خواهد شد در مدت زمان کوتاه پیش‌بینی‌شده طی 10 روز ثبت‌نام اینترنتی هدفمندی یارانه‌ها را که به گفته مسوولان امر بزرگ‌ترین عملیات فناوری اطلاعات کشور تا به امروز است، انجام دهد؟ اما به تدریج با رفع مشکلات سیستم و تسهیل در روند ثبت‌نام اینترنتی در ساعات پایانی همان روز از میزان انتقادات و موضع‌گیری‌ها کاسته شد. همزمان اعلام دلایل اختلالات سایت رفاهی از سوی مسوول ستاد هدفمندی یارانه‌ها در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که وجود هرگونه اختلال و ضعف فنی سیستم ثبت‌نامی را رد و اعلام کرد تنها کندی در سیستم وجود داشت و این کندی در ثبت‌نام به علت کنترل و چک‌های امنیتی عمیق بود تا امکان مبارزه با حملات اینترنتی و هکرها فراهم شود، سبب شد تا حرف و حدیث‌ها درباره اختلالات و مشکلات سایت رفاهی تا حدودی خاتمه یابد. به هر شکل در روزهای بعدی ثبت‌نام اینترنتی دیگر از اختلالات و مشکلات فنی خبری نبود و مردم ظاهراً بدون مساله خاصی در این زمینه ثبت‌نام خود را بر اساس اولویت‌بندی‌ای که مسوولان امر در نظر گرفته بودند انجام دادند. با این حال این موضوع بهانه‌ای شد تا با مهندس نصرالله جهانگرد معاون وزیرICT و مسوول ستاد هدفمندی یارانه‌ها در وزارت ارتباطات گفت و گویی را انجام دهیم. اما به علت مشغله مهندس جهانگرد در روزهای ثبت‌نام اینترنتی هدفمندی یارانه‌ها این گفت‌وگو به شکل مکتوب انجام شد. در ادامه پاسخ‌های معاون وزیر ارتباطات به پرسش‌های «تجارت فردا» در روزهای پایانی ثبت‌نام اینترنتی هدفمندی یارانه‌ها را می‌خوانید.
برای انجام ثبت‌نام اینترنتی در سایت رفاهی با توجه به اینکه به گفته مسوولان امر بزرگ‌ترین عملیات فناوری اطلاعات کشور تا به امروز است، چه تمهیداتی در زمینه مسائل زیرساختی و فنی در وزارت ارتباطات پیش‌بینی شده است؟ به خصوص با توجه به اینکه کمبود پهنای باند یکی از علت‌های کندی سرعت و بروز اختلالات در شبکه اینترنت کشور است برای انجام این عملیات در سطح وسیع چه پیش‌بینی‌هایی انجام شده تا با مشکلات ناشی از این مسائل مواجه نشویم؟

ظرفیت اینترنتی بسیار وسیعی از امکانات و تجهیزات ارتباطی فراهم شده تا متقاضیان بتوانند در سایت رفاهی ثبت‌نام خود را انجام دهند. با توجه به تمهیداتی که طی روزهای قبل از آغاز ثبت‌نام یارانه‌ها در زمینه تامین پهنای باند پیش‌بینی شده بود تمام تلاش‌ها انجام شد تا برای ثبت‌نام در این زمینه مشکلی وجود نداشته باشد. در این راستا هزار مگابیت ظرفیت پهنای باند برای سایت ثبت‌نام یارانه‌ها پیش‌بینی شد که به صورت میانگین درصد پایینی از این ظرفیت مورد استفاده قرار گرفت و شبکه در وضعیت بسیار کارا و سلامتی قرار دارد.

با توجه به توضیحاتی که شما به عنوان مسوول ستاد هدفمندی یارانه‌ها در وزارت ارتباطات در خصوص علت بروز مشکلات سایت رفاهی در روز اول ثبت‌نام در همان شب در رسانه‌ها اعلام کردید که کندی در روند ثبت‌نام به علت کنترل و چک‌های امنیتی عمیق بود تا امکان مبارزه با حملات اینترنتی و هکرها فراهم شود آیا از قبل این مسائل پیش‌بینی نشده بود که توضیحات لازم به مردم داده شود تا کندی و اختلال روز اول باعث نگرانی برای مردم و بروز حاشیه برای دولت و سازمان‌های مربوطه نشود؟

توجه کنید ما در روز اول اختلال تکنیکی نداشتیم و تنها کندی رخ داده بود. بنده در همان روز که اختلالات رخ داد توضیح دادم که این اولین تجربه فناوری کشور در این سطح گسترده بود بنابراین مجموعه‌هایی که به این شکل طراحی می‌شوند که در بسیاری از مواقع فرصت چندانی جهت امتحان ندارند و در ابتدای کار هم با تقاضای بالا مواجه می‌شوند، نیاز به کنترل و چک‌های عمیق امنیتی وجود دارد تا بتوان با حملات تخریبی مقابله کرد. به همین دلیل چک کردن این موارد موجب شد برای ساعاتی در این سامانه کندی داشته باشیم و در برخی استان‌ها مردم در دسترسی به این سایت با اختلال مواجه شوند که البته این اختلال تا قبل از ظهر برطرف شد. به هر حال این فضا باید مدیریت شود. از آنجا که صف‌های طولانی برای ثبت‌نام وجود داشت ما یک یا دو ساعت کمی کندی داشتیم که این مساله موجب برخی نگرانی‌ها شده بود اما این نگرانی‌ها برطرف شد. همان‌طور که اطلاع‌رسانی شده است از روز دوم با رفع کندی سیستم مردم حتی توانستند از طریق گوشی تلفن همراه خود به ثبت‌نام بپردازند.

با توجه به اینکه تمهیداتی چون نام‌نویسی به شیوه دستی در دفاتر مختلف پستی پیش‌بینی شده بود اما ظاهراً اطلاع‌رسانی به شکلی نبوده که عموم مردم آگاهی کامل از امکانات پیش‌بینی‌شده برای انجام ثبت‌نام داشته باشند تا این‌گونه که شما می‌گویید علت اختلالات و کندی سیستم برای کنترل و چک سیستم بود، چالش ایجاد نکند؟

تمهیدات لازم پیش‌بینی شده است که مرحله ثبت‌نام یارانه‌ها که با کل اقشار جامعه سروکار دارد به خوبی انجام شود یعنی شیوه‌های مختلفی را طراحی کردیم که در صورت بروز مشکلات یا اینکه عده‌ای که آشنایی چندانی با اینترنت ندارند با شیوه‌های دیگری ثبت‌نام کنند؛ لذا اولین شیوه که طرح اصلی محسوب می‌شد، ثبت‌نام اینترنتی بود اما با توجه به اینکه در گذشته کاری با چنین حجمی را تجربه نکرده بودیم، نام‌نویسی به شیوه دستی و در دفاتر مختلف را نیز مورد توجه قرار دادیم. اطلاع‌رسانی لازم نیز از قبل انجام شده بود. به هر حال انجام چنین عملیات بزرگی که تجربه‌ای از قبل وجود ندارد در اجرا ممکن است در ابتدا با مسائلی مواجه شود اما آنچه مهم است در روزهای دیگر خبری از اختلالات نبود. مردم با توجه به شیوه‌های مربوطه ثبت‌نام خود را انجام دادند. حتی برای مناطق روستایی نیز تمهیدات لازم در نظر گرفته شد. به همین جهت دفاتر پست بانک و ICT روستایی پوشش کاملی در این حوزه دادند و تیم‌های مختلفی به روستاها و مناطق مختلف کشور اعزام شده‌اند.

با توجه به اینکه علت اختلالات را در نظر گرفتن تمهیداتی برای کنترل و چک سیستم در مقابل حملات اینترنتی عنوان کرده‌اید اکنون با گذشت چند روز از ثبت‌نام اینترنتی گزارشی در زمینه حملات جدی به سایت رفاهی داشته‌اید؟

نگرانی در این زمینه وجود ندارد چرا که این سیستم کاملاً تحت کنترل است. همان‌طور که گفتم اگر ما در روز اول هم کندی‌هایی داشتیم دلیل آن به همین موضوع برمی‌گشت. قبلاً هم گفتم منظور من این نبود که مورد حمله فراگیری قرار گرفته بودیم. اما این را می‌گویم که لازم بود این فضا مدیریت می‌شد تا با اعمال کنترل و چک‌های امنیتی لازم امکان مبارزه با حملات احتمالی اینترنتی و هکرها فراهم شود؛ لذا با توجه به اتصال شبکه‌های بزرگ بانک‌های اطلاعاتی و به منظور جلوگیری از تماس‌های غیرمعقول و حملات سایبری، کنترل‌هایی به روش برخط در سیستم اعمال شد که موجب بروز کندی دسترسی مردم در برخی نقاط و استان‌های کشور شد، که در کمتر از چند ساعت برطرف شد. در روزهای بعدی در زمینه ثبت‌نام اینترنتی مردم مشکلی در زمینه اختلالات و کندی سیستم نداشتند و با ارائه اطلاعات صحیح و مدارک لازم بر اساس روندی که پیش‌بینی شده بود، ثبت خود را انجام دادند.

شما گفته‌اید در هر صورت فضای سایبری فضایی است که به طور دائمی در آن امکان جنگ و اختلال وجود دارد اما با این وجود ما با تدابیر به کار گرفته‌شده امیدواریم برای این سیستم مشکل خاصی پیش نیاید. درباره این تدابیر توضیح دهید.

با توجه به اینکه در این دوره ایرانیان خارج از کشور امکان ثبت‌نام ندارند بنابراین کاربرانی که در خارج از ایران هستند، امکان دسترسی به این سایت را ندارند به همین دلیل می‌توان گفت اگر حمله‌ای نسبت به این سایت صورت می‌گیرد که از سوی کشورهای دیگر باشد وارد این سیستم نخواهد شد. البته در خصوص حملات داخلی هم باید گفت برخی از آنها به شکل آماتوری بوده و برخی دیگر هم شاید می‌خواستند توان ما را آزمایش کنند اما به هر حال تمام این موارد مانیتور شده و IP‌های حمله‌کننده شناسایی می‌شوند و اگر حملات آنها جدی باشد از طریق سرویس‌‌دهندگان مربوط به آن IP تذکرهای لازم ارائه خواهد شد. تا به امروز گزارش جدی در این زمینه نداشته‌ایم. به هر حال انجام کاری با این حجم به این شکل قطعاً نیازمند کنترل‌های خاص خود است که در همان روزها این کنترل‌ها انجام شد.

علت اینکه برخی از ثبت‌نام‌کنندگان پیامک پس از ثبت‌نام را دریافت نکرده‌اند، چیست؟ اکنون بیشترین نگرانی در این زمینه وجود دارد هر چند سازمان هدفمندی یارانه‌ها دلایل عدم دریافت پیامک برخی ثبت‌نام‌کنندگان را به ناقص بودن ثبت‌نام یا عدم تطابق ساعت سیستم ثبت‌نام یا درج اشتباه شماره تلفن همراه فرد ثبت‌نام‌کننده عنوان کرده است.

عدم دریافت پیامک به دلایل مختلفی ربط دارد که عمدتاً ناشی از اشتباهات افراد در روند ثبت‌نام است و مورد فنی ندارد. اگر ثبت‌نام افراد به درستی صورت گرفته باشد قطعاً بلافاصله پس از ثبت‌نام پیامک تایید را دریافت خواهند کرد. کاربران، باید توجه داشته باشند که اطلاعات را به صورت کامل ثبت کنند و شماره سرپرست خانوار یا یکی از اعضا را در فرم‌های ثبت‌نام وارد کنند. البته در برخی موارد ما هم مشاهده کردیم که صاحبان برخی کافی‌نت‌ها با وجود تاکیدات متعدد صورت‌گرفته به جای شماره تماس سرپرست خانوار شماره خود را وارد کرده‌اند که این مساله به کافی‌نت‌هایی که چنین تخلفی را کرده بودند، تذکر داده شده است.

چه ارزیابی در تجربه به دست آمده در ثبت‌نام اینترنتی با توجه به زیرساخت‌های فناوری کشور دارید. آیا با توجه به این تجربه به گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این آمادگی وجود دارد که دیگر انتخابات هم از طریق اینترنت در صورت موافقت به شکلی عمومی انجام گیرد؟

در زمان ثبت‌نام هدفمندی یارانه‌ها مشکلاتی به مراتب سنگین‌تر از ثبت‌نام انتخابات وجود دارد چرا که در زمان برگزاری انتخابات مشخص است چه تعداد صندوق وجود دارد. بر اساس آن می‌توان برنامه‌ریزی دقیقی انجام داد اما در زمان هدفمندی یارانه‌ها چنین امکانی وجود ندارد و نمی‌توان درباره‌ تعداد افرادی که در یک روز به این سایت مراجعه می‌کنند به طور دقیق تخمین زد، اما به هر حال ما اکنون با میلیون‌ها کاربر در سرتاسر کشور مواجهیم. در انتخابات ریاست‌جمهوری، 80 هزار نقطه امن شناسایی شده است، اما در ثبت‌نام هدفمندی یارانه‌ها تعداد کاربران همزمان نامحدود بود و به لحاظ کنترل پیچیدگی‌هایی داشت که باید کل فرآیند در فضای سایبر مدیریت شود که این اتفاق برای اولین بار در کشور رخ داد، لذا اگر گفته شود انتخابات مختلف در کشور مثل ریاست‌جمهوری و نمایندگان مجلس به شکل اینترنتی برگزار شود همان‌طور که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته‌اند در صورت موافقت این آمادگی را داریم تا انتخابات را به شکل اینترنتی برگزار کنیم. چرا که با پشت سر گذاشتن این عملیات بزرگ فناوری در ثبت‌نام هدفمندی یارانه‌ها تجاربی را به دست آورده‌ایم که می‌تواند در دیگر زمینه‌ها بسیار مفید واقع شود.