ناگفته‌های سبد کالا در گفت‌وگو با بهمن حاجعلی مدیر اجرایی طرح
جامعه هدف سبد کالا اصلاح می‌شود
وقتی وارد دفتر مدیر اجرایی طرح سبد کالا شدیم گروهی از واحد مرکزی خبر آنجا بودند. او از آنها می‌خواست تا به عنوان رسانه ملی کمک کنند تا‌روزهای نخست توزیع سبد کالا با آرامش بگذرد. او در پاسخ به برخی سوالات خبرنگار تلویزیون متواضعانه و آرام پاسخ می‌دهد و مرتباً درخواست کمک می‌کند تا فضا کنترل شود.
وقتی وارد دفتر مدیر اجرایی طرح سبد کالا شدیم گروهی از واحد مرکزی خبر آنجا بودند. او از آنها می‌خواست تا به عنوان رسانه ملی کمک کنند تا‌روزهای نخست توزیع سبد کالا با آرامش بگذرد. او در پاسخ به برخی سوالات خبرنگار تلویزیون متواضعانه و آرام پاسخ می‌دهد و مرتباً درخواست کمک می‌کند تا فضا کنترل شود. بهمن حاجعلی رئیس ستاد بسیج اقتصادی وزارت بازرگانی سابق بوده است. او می‌گوید سابقه 20ساله در توزیع کالاهای کالابرگی داشته و معتقد است این اقدام دولت در توزیع سبد کالا مناسب بوده است و برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر باید بیش از اینها حمایت صورت گیرد. با او در خصوص حاشیه‌های سبد کالایی گفت‌وگو می‌کنیم که فقط 81 هزار تومان می‌ارزد...
هدف دولت یازدهم از توزیع سبد کالا چه بوده است؟ آقای نعمت‌زاده و تیمش بر اساس چه سناریویی به این نتیجه رسیدند تا در برنامه 100روزه وزارت صنعت، توزیع سبد کالا را بگنجا نند؟
سبد کالا سیاستی بوده که از سال‌های گذشته در گروه‌های مختلف اجرا شده است و اقشار برخوردار این سبد عمدتاً کارمندان دولت و نیروهای مسلح بوده‌اند؛ به طوری که در دو مقطع سال یعنی ایام ماه مبارک رمضان و ایام پایانی سال، سبد کالا توزیع می‌شد. در واقع در توزیع سبد کالا دولت به دنبال پاسخگویی به برخی از نیازهای جامعه هدف این سبد کالا بود؛ چرا که این جامعه هدف یا از افراد نیازمند جامعه به حساب می‌آمدند یا به نوعی کارگزار یا عائله دولت بودند. دولت یازدهم در توزیع این سبد بیشتر به دنبال آن بوده تا در دو ماه پایانی سال اقشار نیازمند جامعه در تامین برخی کالاهای اساسی بی‌نیاز شوند که از آن جمله می‌توان به افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی اشاره کرد که این گروه از جامعه مشمول سبد کالا بیشترین سهم را از دریافت‌کنندگان سبد کالا دارند.
قبل از آنکه وارد سوالات بعدی شوم همین‌جا این سوال را مطرح می‌کنم که چرا برخی از کارگران و مستمری‌بگیران حذف شدند، اما کارمندان و به عبارت شما کارگزاران دولت از دریافت این سبد برخوردار هستند؟
نکته جالب توجه اینجاست که 80 درصد افراد برخوردار از سبد کالا اقشار آسیب‌پذیر و نیازمند جامعه هستند و می‌توان گفت افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و کارگران و بازنشستگان با حقوق کمتر از 500 هزار تومان در حدود هشت میلیون سرپرست خانوار هستند پس در واقع ما هدف اصلی را که کمک به اقشار نیازمند جامعه بوده، پوشش داده‌ایم. اما اینکه چرا کارمندان در این دسته‌بندی گنجانده شده‌اند دلیلش مربوط به امروز نیست و مربوط به گذشته‌هاست. زیرا کارمندان دولت از سال‌های گذشته سبد کالا دریافت می‌کردند و اصلاً سبد کالا برای جامعه کارمندی کشور تعریف شده بود؛ لذا ما نمی‌توانستیم این جامعه را حذف کنیم ضمن آنکه به لحاظ جمعیتی یک‌پنجم جمعیت سبد کالا را پوشش می‌دادند.
بسیاری از منتقدان دولت معتقدند که سبد کالا به نوعی تکرار سیاست کوپن یا همان کالابرگ است که در سال‌های گذشته و قبل از دولت نهم و دهم اجرا می‌شد. دیدگاه شما در این باره چیست؟
به جرات می‌گویم که توزیع سبد کالا هیچ ارتباطی به سیستم کالابرگی و توزیع کوپنی کالاهای اساسی ندارد، ما در این روش سامانه الکترونیکی طراحی کرده‌ایم تا تمام اقشار نیازمند جامعه سبد کالا دریافت کنند.
سوالم را طور دیگری طرح می‌کنم: سبد کالا چه تفاوتی با توزیع کالابرگی کالا دارد؟
تفاوت اول مربوط به زیرساخت الکترونیک توزیع سبد کالاست، یعنی دیگر از سیستم کاغذی و بوروکراسی که وجود داشت خبری نیست و توزیع بر اساس یک سامانه الکترونیک اتفاق می‌افتد. تفاوت دوم مربوط به جامعه هدف است. در سیستم کالابرگی همه افراد جامعه کالابرگ دریافت می‌کردند و هر وقت که شماره‌ای از کالابرگ اعلام می‌شد، هر کسی در هر نقطه‌ای از کشور می‌توانست کالای اعلام‌شده را با قیمت یارانه‌ای دریافت کند، اما در توزیع سبد کالا همه مردم سبد کالا نمی‌گیرند و فقط اقشار نیازمند جامعه دریافت می‌کنند. تفاوت سوم مربوط به این می‌شود که در توزیع کالابرگی مردم باید مبلغی را برای دریافت کالا پرداخت می‌کردند و دولت بخشی از بهای کالا را به صورت یارانه پرداخت می‌کرد، اما توزیع سبد کالا هدیه‌ای از سوی دولت به مردم است و به صورت رایگان در اختیار اقشار برخوردار قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از انتقاداتی که به این سبد کالا وارد است مربوط به برنج هندی و در برخی مواقع مرغ وارداتی است...
به دلیل آنکه در مدت زمان کم امکان بسته‌بندی برنج داخلی با کیفیت یک سال وجود نداشت از برنج وارداتی استفاده کردیم. ضمن آنکه برنج وارداتی استفاده‌شده از بهترین نوع آن بوده و همه استانداردهای لازم آن رعایت شده است، اما مرغ وارداتی را به شدت تکذیب می‌کنم چرا که همه مرغی که در سبد کالا وجود دارد از محل تولید داخل ذخیره‌سازی شده است. حال ممکن است در یکی دو فروشگاه در سطح کشور چنین اتفاقی بیفتد اما این به معنای آن نیست که مرغ وارداتی توزیع کرده‌ایم.
هدف شما از قرار دادن مرغ، تخم مرغ، روغن، پنیر و برنج در سبد کالا چه بوده است؟ چرا این کالاها انتخاب شد؟
عمده این کالاها بخش قابل توجهی از پروتئین مورد نیاز خانواده‌ها را تامین می‌کند و از آنجا که خانواده‌های مورد نظر این سبد کالا، اقشار محروم جامعه هستند به دنبال آن بودیم تا حتی به لحاظ سلامت خانواده‌ها کالایی را تولید کرده باشیم که هم بخشی از نیاز آنها را جبران کرده باشد و هم بخشی از پروتئین‌های لازمی که باید وجود داشته باشد، لحاظ شود.
یعنی هیچ‌گونه عاملی مانند ذخیره موجود در این کالاها در انتخاب آنها دخیل نبوده است؟
منکر این نمی‌شوم که در بسیاری از کالاهای اساسی ذخیره استراتژیک و ذخیره در گردش مناسبی در کشور وجود دارد، اما ارائه سبد کالا به معنای آن نبود که ما بخواهیم این ذخایر را در اختیار مردم قرار دهیم. چرا که ذخایر استراتژیک ما حالت در گردش دارد یعنی این ذخایر به تدریج استفاده می‌شوند و ذخایر جدید با تاریخ تولید جدید جایگزین آنها می‌شوند. اما این نکته را هم باید بگویم که ذخایری که در برنج وارداتی و گوشت مرغ داشتیم بسیار قابل توجه بود و در این مساله به ما خیلی کمک کرد. اما در خصوص کالاهایی مانند روغن، تخم مرغ و پنیر، تولید کالاها به تاریخ روز است و این‌طور نیست که اینها در انبارها مانده باشند، به نحوی که تنها چند روز قبل از آغاز توزیع سبد کالا تولید و بسته‌بندی این کالاها آغاز شده، لذا اگر گروهی می‌گویند که این کالاها روی دست دولت مانده است واقعاً بی‌انصافی کرده‌اند.
یکی از انتقادات وارد بر سبد کالایی مربوط به سامانه‌های اطلاع‌رسانی است که ظاهراً به دلیل ترافیک بالا از کار افتاده است، دلیل این همه بی‌برنامگی چیست؟
ما سامانه‌های متعددی را برای سبد کالا طراحی کرده‌ایم و همین موضوع نشان‌دهنده آن است که برنامه داشته‌ایم. ولی این را بگویم که در روزهای 12 و 13 بهمن‌ماه 11 میلیون و 700 هزار بار به یکی از سامانه‌های پیامکی مراجعه شده است به طوری که این سامانه به یکباره قفل شده است. همچنین به سامانه USSD در همان دو روز 10 میلیون بار مراجعه شده و تقاضا ثبت شده است. واقعیتش این است که انتظار این همه استقبال را نداشتیم.
قیمت سبد کالایی اهدایی دولت چقدر تخمین زده می‌شود و چرا به جای مبلغ نقدی، این هدیه به صورت کالایی تامین شد؟
قیمت سبد کالایی با قیمت‌های تمام‌شده‌ای که ما حساب کرده‌ایم بیش از 80 هزار تومان است، اما اینکه چرا به صورت کالایی داده‌ایم چند دلیل دارد که باید توضیح دهم. دلیل اول این است که سعی کردیم بخش قابل توجهی از اعتبار سبد کالایی را برای حمایت از تولید صرف کنیم، زیرا در بسیاری از بخش‌ها مانند مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و حتی صنایع روغن، کارخانه‌های تولیدی از وضعیت مناسبی برخوردار نبودند و در واقع اینکه دولت از این کارخانه‌ها کالاهای مورد نظر سبد کالایی را خریداری کرد به نوعی حمایت از تولید داخل بوده است. دلیل دوم مربوط به بررسی‌هایی می‌شود که ما در خصوص خانواده‌های کم‌درآمد داشتیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر این مبلغ به صورت نقدی در اختیار آنها قرار می‌گرفت، آنها مبلغ مورد نظر را در جاهای دیگر خرج می‌کردند یا به عبارت دیگر چاله‌چوله‌های زندگی خود را پر می‌کردند، اما با این سیاست سعی کردیم نحوه هزینه‌کرد این هدیه را خودمان تعیین کنیم یعنی به سلامت خانواده‌ها و تامین پروتئین خانواده‌ها توجه
کردیم.
اعتبار سبد کالا چقدر در نظر گرفته شده است؟ این سوال را به این دلیل می‌پرسم که اعداد متفاوت و متناقضی در این خصوص شنیده می‌شود.
بر اساس مصوبه هیات وزیران 1500 میلیارد تومان برای دو سبد در نظر گرفته شده است. یعنی سهم هر سبد 750 میلیارد تومان خواهد شد.
پس با این حساب اگر 750 میلیارد را بر 80 هزار تومان تقسیم کنیم جامعه هدف طرح مشخص می‌شود...
بله.
یعنی جمعیتی در حدود 9 میلیون و 300 تا 400 هزار خانوار؟
در همین حدود، شاید هم کمی بیشتر.
انتقادات زیادی در خصوص جامعه هدف معرفی‌شده وجود دارد. برخی معتقدند به‌رغم اینکه نیاز به دریافت این سبد داشته‌اند سبدی دریافت نمی‌کنند و برخی دیگر می‌گویند رئیس ما با چهار میلیون حقوق سبد دریافت می‌کند، اما نیروی خدماتی شرکت از دریافت سبد محروم است. یکی دیگر از انتقادات مربوط به مصوبه هیات وزیران می‌شود که در این مصوبه خط حقوقی 500 هزار تومان لحاظ نشده، اما در اطلاعیه شماره یک وزارت صنعت، این خط حقوقی مورد توجه قرار گرفته است که باعث حذف بخش قابل توجهی از کارگران و بازنشستگان شده است.
واقعیت این است که وزارت صنعت تعیین‌کننده جامعه هدف مشمول سبد کالا نبوده است، فایلی را در اختیار ما قرار داده‌اند و ما فقط آن فایل را در سامانه‌هایی که طراحی کرده بودیم فعال کردیم.
چه گروه یا سازمانی در تعیین افراد مشمول سبد کالا دخیل بوده‌اند؟
سازمان‌های ذی‌صلاح!
منظورتان از سازمان‌های ذی‌صلاح وزارت کار، سازمان هدفمندی، وزارت اقتصاد یا معاونت برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری است؟
منظورم فقط سازمان‌های ذی‌صلاح است. توضیح بیشتری در این خصوص نمی‌توانم بدهم.
برخی می‌گویند ممکن است دولت جامعه هدف سبد کالایی را افزایش دهد، شما این موضوع را تایید می‌کنید؟
هر تصمیمی که در دولت گرفته شود ما مجری آن هستیم و به لحاظ کالایی هیچ مشکلی در توزیع کالا نداریم.
احتمال دارد جامعه هدف در سبد دوم تغییر کند؟ چرا که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به کارگران وعده داده که حتماً سبد دوم را دریافت می‌کنند. پیش از آن هم آقای نوبخت اعلام کرده بود بازنشستگان تامین اجتماعی حتماً سبد دوم را می‌گیرند.
من هم مثل شما از رسانه‌ها شنیده‌ام که وزیر کار اعلام کرده تعداد افراد برخوردار سبد تغییر خواهد کرد. اما باز هم تاکید می‌کنم که ما مجری سیاست‌های دولت هستیم. هر تصمیمی که دولت بگیرد ما مجری آن خواهیم بود.
آیا مشکل بودجه‌ای پیدا نمی‌کنید؟
مطمئناً اگر افراد مشمول سبد افزایش پیدا کنند باید اعتبار در نظر گرفته شده هم افزایش پیدا کند.
کالاهای سبد دوم چه ترکیبی خواهد داشت؟ آیا همین ترکیب حفظ می‌شود و همین کالاها داده می‌شود؟
تلاش کردیم تا در هر دو سبد کالا یک کالای پروتئینی، یک کالا با کالری بالا و یک کالای با‌انرژی دیده باشیم به نحوی که این ترکیب در سبد اسفند‌ماه نیز رعایت می‌شود.
آیا در سبد دوم شیوه توزیع یا شبکه توزیع تغییر خواهد کرد؟
شبکه توزیع انتخاب‌شده شبکه توزیع تخصصی است به نحوی که فروشگاه اسکاد را برای کارمندان دولت، فروشگاه‌های امکان را برای کارگران، فروشگاه‌های اتکا را برای نیروهای مسلح، فروشگاه‌های رفاه را برای افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی، فروشگاه‌های فرهنگیان را برای معلمان و فروشگاه‌های شهروند و سپه را برای استفاده عموم در نظر گرفته‌ایم. ضمن آنکه زمان دریافت سبد کالا تا پایان سال تمدید شده، لذا لزومی ندارد مردم عجله کنند و وقت‌شان را در صف‌های طولانی تلف کنند. زمان کافی برای دریافت سبد وجود دارد.
تصور مردم این است که ممکن است کالاهای در نظر گرفته‌شده به اتمام برسد، یا اینکه دولت از ادامه توزیع سبد پشیمان شود یا هر اتفاق دیگری بیفتد تا سر مردم بی‌کلاه بماند. البته همه این موارد به دلیل بی‌اعتمادی است که بین مردم و برخی سازمان‌های اجرایی به وجود آمده است. این‌طور نیست؟
اصلاً این‌طور نیست. کالا به اندازه کافی در شبکه موجود است. هیچ مشکلی به لحاظ کمبود کالا نداریم ضمن آنکه در سامانه‌هایی که طراحی شده است به‌طور شفاف مشخص است که چه میزان از مردم سبد کالا دریافت کرده‌اند یا خیر. اینها همه قابل رصد است، لذا تا زمانی که مردم سبد دریافت نکرده باشند این توزیع ادامه دارد. به عنوان مثال در روز اول بیش از 200 هزار نفر سبد کالا دریافت کردند و نزدیک به 100 هزار نفر هم دریافت نکردند.
چرا دریافت نکردند؟
به دو دلیل. اول اینکه افراد مراجعه‌کننده از دریافت سبد مطمئن نشده بودند. یعنی نمی‌دانستند که جزو سرپرستان خانوار مشمول هستند یا خیر، لذا به فروشگاه‌ها مراجعه کرده بودند. گروه دوم هم گروهی بودند که مشمول سبد کالا می‌شدند، اما در روز اول با اختلالات بانکی مواجه شدند و موفق به دریافت سبد نشدند. البته بودند افرادی هم که کارت بانکی نداشتند یا کارت بانکی آنها صادر نشده بود. این افراد هم به فروشگاه‌ها مراجعه کردند اما سبد دریافت نکردند.
به نظر شما آیا در طبقه‌بندی افراد هیچ‌گونه شکاف اطلاعاتی به وجود نیامده است؟
تا درصد کمی خطا قابل پذیرش است. اما وزارت صنعت در تعیین افراد هیچ‌گونه دخالتی نداشته است. ممکن است اشکالاتی هم وجود داشته باشد ولی مردم مطمئن باشند که همه نواقص به مرور زمان حل می‌شود. باید به ما حق بدهید که درصد کمی هم خطا داشته باشیم، چرا که برای اولین بار از سامانه الکترونیک برای توزیع کالا استفاده شده است.
و سخن آخر...
مردم عجله نداشته باشند. مهلت دریافت سبد کالا تا پایان سال تمدید شده است؛ لذا می‌توانند سر فرصت به نزدیک‌ترین فروشگاه محل زندگی خود مراجعه و سبد کالا دریافت کنند. از مردم می‌خواهیم تا وقت خودشان را در صف‌های طولانی تلف نکنند. کالا به اندازه کافی وجود دارد و هیچ مشکلی نداریم.
دیدگاه تان را بنویسید