مقایسه دشوار اندازه‌ها

درست یا غلط، فرانسه به خاطر تعطیلات درازمدت، کوتاهی هفته‌های کاری، یارانه‌های کشاورزان، اتحادیه‌های کارگری، فرهنگ بالا و مالیات‌های زیاد شناخته شده است. طبق گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) سال گذشته کمتر از دوسوم (64 درصد) از جمعیت در سن کار این کشور اشتغال داشتند. این درصد در بریتانیا 73 درصد یعنی سه‌چهارم جمعیت در سن کار است. اما آیا جمعیت کارگری 4 /26 میلیون‌نفری فرانسوی که به خوبی تحت حمایت قرار دارند بهره‌وری بیشتری از 1 /31 میلیون نیروی کار بریتانیایی دارند؟
به نظر می‌رسد بیشتر افراد چنین عقیده‌ای دارند. تولید ناخالص داخلی فرانسه در سال 2015 حدود 18 /2 تریلیون یورو بود در حالی که در بریتانیا این رقم به اندکی بالاتر از 86 /1 تریلیون پوند می‌رسید. در 6 جولای ارزش پوند به خاطر رای بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا متزلزل شد و در بازار ارز به کمتر از 17 /1 یورو رسید. از آنجا که ضرب 86 /1 در نرخ ارز 6 جولای کمتر از 18 /2 می‌شود بسیاری از مفسران به این نتیجه رسیدند که ظرف یک شب اقتصاد بریتانیا از جایگاه پنجمین اقتصاد بزرگ جهان به رده ششم سقوط کرد. این امر یکی دیگر از مواردی بود که تحقیر بریتانیا را به همراه داشت.
مقایسه اندازه اقتصادهای کشورها می‌تواند امری ناامیدکننده باشد. مقیاس اندازه‌گیری برای هر مکان و هر زمان یکسان نمی‌ماند. در هفته گذشته آمارگران ایرلندی با اضافه کردن شرکت‌های هوایی چندملیتی و حقوق مالکیت معنوی به آمار خود بیش از 19 درصد به رقم سال گذشته تولید ناخالص داخلی کشور افزودند. چین و هند که دو اقتصاد بزرگ جهان هستند به تازگی روش‌های محاسبه تولید ناخالص داخلی خود را اصلاح و آن را به استانداردهای بین‌المللی مورد پذیرش در سال 2008 نزدیک‌تر کردند. تحول بزرگ و مناقشه‌برانگیز در هند همه چیز از محصولات بخش تولید (برگرفته از پایگاه جدید داده‌های ثبت الکترونیک شرکت‌ها) تا ارزش کود حیوانی را در محاسبات خود لحاظ می‌کند. این بازبینی جدید و گنجاندن ارزش کود حیوانی (با فرض تولید روزانه 3 /0 کیلوگرم توسط بزها و مقداری بیشتر توسط گوسفندان) بیش از 180 میلیون دلار به تولید ناخالص داخلی هند اضافه کرد. چین با تقلید از سایر اقتصادهای پیشرفته، در هفته گذشته هزینه‌های بخش تحقیق و توسعه (R&D) را به مقیاس‌های اندازه‌گیری اقتصاد افزود. علاوه بر این، چین کلیه آمار و ارقام خود تا سال 1952 به این طرف را بازبینی کرد. اعداد جدید نشان می‌دهند تولید ناخالص داخلی چین در سال گذشته 68 تریلیون ‌‌یوآن بود در حالی که در سال 1952 (با قیمت‌های 2015) فقط به 478 میلیارد یوآن می‌رسید.
تفاوت بین این دو رقم بیانگر بزرگ‌ترین رویداد اقتصادی در عصر مدرن است. آمارگران باز هم به دستکاری و تغییر آمار گذشته ادامه می‌دهند. مردم عادی هنگام تفکر درباره اندازه اقتصاد کشورشان به انبوهی از دارایی‌های تولیدی از قبیل کارخانه‌های در حال فعالیت، آسمانخراش‌های چشم‌نواز، زمین‌های حاصلخیز، منازل راحت و کارگران باهوش و قدرتمند توجه می‌کنند. به همین ترتیب وقتی آنها به جدول تولید ناخالص داخلی کشوری مانند چین می‌نگرند به یاد توده‌ای از پول می‌افتند که در طول زمان همانند پرتفوی موفق سهام بر ارزش آن افزوده می‌شود. از این دیدگاه طبیعی است که ارزش هر اقتصاد را با توجه به تلاطمات ناگهانی ارزی همانند کاهش ارزش یوآن از ماه آگوست یا سقوط ارزش پوند از 3 ژوئن دوباره محاسبه کرد. چرا نباید این اقتصادها را در معرض قضاوت بازار قرار داد؟ عاقلانه است که تولید ناخالص داخلی بریتانیا بر مبنای نرخ ارز در تاریخ 6 جولای دوباره قیمت‌گذاری شود درست همان‌طور که یک فرانسوی ساکن لندن شاهد کاهش ارزش یورویی حساب بانکی استرلینگ یا آپارتمان خود در انگلستان است. اما این روش می‌تواند به بروز سوءتفاهمی در مورد تولید ناخالص داخلی منجر شود. این معیار آشنا و گول‌زننده اندازه اقتصاد بیانگر مجموعه‌ای از دارایی‌ها نیست بلکه جریانی از کالاها و خدمات را نشان می‌دهد. تولید ناخالص داخلی بیشتر به دستمزدها و سودی که فرد در طول سال کسب می‌کند شباهت دارد تا به پولی که در پایان سال در حسابش باقی مانده است. بنابراین نمی‌توان آن را همانند سپرده بانکی، ارزش مسکن یا پرتفوی سهام در هر نقطه زمانی محاسبه کرد بلکه محاسبه آن باید در طول یک دوره زمانی صورت گیرد. این دوره زمانی اغلب یک سال (با تعدیلات فصلی) یا یک دوره سه‌ماهه است. می‌توان دوره‌های زمانی دیگری را هم در نظر گرفت که از این طولانی‌تر یا کوتاه‌تر باشند. طبق آمارهای اصلاح‌شده دولت چین و مطابق محاسبات ما از سال 1952 تا سال 2015 تولید ناخالص داخلی این کشور به بیش از 809 تریلیون‌ یوآن رسید. نکته قابل توجه آن است که بیش از نیمی از کلیه خدمات و کالاهای تولیدشده توسط جمهوری خلق چین در این دوران از سال 2008 به بعد تولید شده‌اند. دوره‌های زمانی کوتاه‌تر نیز امکان‌پذیر هستند. کانادا برآوردهای تولید ناخالص داخلی خود را به صورت ماهانه منتشر می‌کند. از دیدگاه نظری حتی می‌توان از زمان همه‌پرسی اتحادیه اروپا تولید انگلستان و فرانسه را بر مبنای چندهفته‌‌ای محاسبه کرد. اما ارقام هفتگی تولید ناخالص داخلی وجود ندارند و حتی در صورت وجود نیز بسیار پرتلاطم خواهند بود. از آنجا که تولید ناخالص داخلی بیانگر جریان کالاها در طول زمان است عاقلانه است که ارزش آن بر مبنای نرخ ارز در همان زمان محاسبه شود. در مقابل تعیین مجدد قیمت آنچه سال گذشته اتفاق افتاده است بر مبنای نرخ ارز هفته گذشته امری نامعقول است. بسیاری از اقلامی که تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهند اقلامی نابودشدنی هستند که زمان کوتاهی پس از تولید از بین می‌روند. از میان آنها می‌توان به وعده غذایی گرم، رفتن به تئاتر در شب و رادیاتور گرم در صبح زمستانی اشاره کرد که بریتانیا در طول سال‌ها تا سال 2015 به میزان زیادی از آن تولید کرده است. اما در جولای 2016 هیچ اثری از این اقلام باقی نمانده بود که بتوان از آن در بازار استفاده کرد. نمی‌توان انکار کرد که پوند بیش از حد ارزش‌گذاری شده بود. قدرت پوند به خاطر تقاضای بین‌المللی برای کالاهای بریتانیا نبود بلکه در جذابیت دارایی‌های بریتانیایی مانند اوراق بهادار و مسکن ریشه داشت. خرید این دارایی‌ها توسط خارجیان مقدار اندکی به ارزش تولیدات بریتانیایی اضافه کرد که تولید ناخالص داخلی فقط شامل مسکن و کارخانه‌های جدید می‌شوند نه اوراق بهادار مالی یا دارایی‌ها و شرکت‌های موجود که به مالکان جدید فروخته می‌شوند. اما این خریدهای خارجی بهای ارزی را که تولید ناخالص داخلی بر مبنای آن ارزش‌گذاری شد افزایش داد.

آزادی، برادری، برابری قدرت خرید
بنابراین وقتی تولید ناخالص داخلی بریتانیا به یورو تبدیل شود ملغمه‌ای از تقاضا برای کالاها و خدمات آن و تقاضای جداگانه‌ای برای پوند به منظور خرید دارایی‌های بریتانیایی را نشان می‌دهد. این ترکیب بریتانیا را به مکانی پرهزینه تبدیل کرد. طبق گزارش بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در سال گذشته هزینه‌‌ها در بریتانیا 16 درصد از فرانسه بیشتر بود. بنابراین اگر اقلام مشابهی در هر دو کشور قیمت‌گذاری شوند (با برابری قدرت خرید)، تولید ناخالص داخلی فرانسه در سال 2015 تقریباً هم‌اندازه کشور همسایه‌اش خواهد بود حتی با اینکه بریتانیا تحقیرها و عقب‌ماندگی‌هایی داشته است.