دیار کریمان

کرمان پیشینه‌ای بلند دارد، آرمیده در جنوب غربی فلات ایران، سرزمینی کهن که کاخ‌هایی به قدمت «کُنار صندل» دارد و خاطره خشت‌های ارگ بم، تمدن پنج هزار ساله ارته و درفش چند هزار ساله شهداد. دیار انسان‌هایی که پنج هزار سال پیش در «تل ابلیس» به ذوب مس پرداختند و نام‌شان را در شمار نخستین صنعتکاران حک کردند. زادگاه ثروتمندانی که اول از کوله پشتی پیله‌وری شروع می‌کردند و بعد صاحب تجارتخانه‌ها و صره‌های طلا و بالشت‌های نقره می‌شدند. اقلیمی کویری که یک‌چهارم باغ‌های کشور را در خود جای داده و خنکای باغ شازده‌اش، مژده اردیبهشت با خود دارد و خسّت آسمان را به سخره گرفته است.
اقتصاد کرمان، پشتوانه‌ای به قدمت تاریخش دارد. قالی‌هایش زیب و زینت کاخ‌های جهانند و شال و پته‌اش میهمان ملکه انگلستان و گلابتون و خامه‌دوزی و شعربافی‌اش، سوغات جهانگردان برای معشوقه‌های زیبا. پسته، خرما، مرکبات و حنایش، در بازار تجارت جهانی مشتری دارند و مس، آهن، زغال‌سنگ، کرومیت و... درهای تازه‌ای را به روی اقتصاد و تجارت این خطه گشوده است. در دوره‌های تاریخی پیش از اسلام و پس از اسلام، کرمان همواره نامی آشنا در تاریخ سیاست و اقتصاد و مبادلات تجاری بوده است، در بسیاری از منابع کهن، نام کرمان برده شده است، تا امروز که بازرگانانی خوشنام در تداوم و رونق تجارت این منطقه تلاش کرده‌اند، از جمله امین‌الضرب پدر که اگرچه زاده اصفهان بود، اما سال‌های طولانی در کرمان زیست و در همین شهر به خاک سپرده شد و با حضورش طرحی نو در انداخت و مسیر تاریخ اقتصاد و تجارت کرمان را تغییر داد، نام‌آورانی همچون غلامرضا آگاه که پدر پسته ایران بود تا همایون صنعتی‌زاده که هم یادآور عطر شیرین گلاب است و هم بوی خوش کتاب‌های فرانکلین، و محسن جلال‌پور که این روزها بر مسند ریاست پارلمان بخش خصوصی تکیه زده است.
در سفر کوتاهی که مدتی پیش به جیرفت داشتم، از تعصب مردمان کویری آن سرزمین، بر تمدن جیرفت متعجب شده بودم. خاطرم هست پیرزنی صاحب یک مغازه خنزرپنزرفروشی با لحنی اساطیری می‌گفت «روزی در کتاب‌های تاریخ، تمدن پنج هزار ساله ارتّه جایگزین تمدن بین‌النهرین خواهد شد.» فارغ از اینکه چنین مدعایی، چقدر صحت تاریخی دارد، آنچه برای من حائز اهمیت بود آن است که مردمان هر سرزمینی، وطن خویش را کانون زندگی می‌دانند و به آن عشق می‌ورزند و سعی در ادامه حیات آن دارند. تلاش برای ادامه حیات هر دیار، نیز گاه در قالب داستان و حماسه تبلور یافته، و گاه در تالیف تواریخ محلی. در هر اثری و به هر بهانه‌ای، نامی از بزرگان فرهنگ و ادب و هنر و سیاست به میان می‌آید، اما آنجا که به نام و نشان تلاشگران عرصه تجارت و اقتصاد می‌رسیم، به جز اندکی چهره‌های سرشناس، بقیه در هاله‌ای از ابهام فرو رفته و نام و نشانی از آنها باقی نمانده است. یکی از جامع‌ترین کتب تاریخ محلی که به تازگی به همت اتاق بازرگانی کرمان و به قلم محمدعلی گلاب‌زاده منتشر شده «تاریخ اقتصاد و تجارت کرمان از هزاره نهم پیش از میلاد» است که بسیاری از ابهامات درباره اقتصاد و چهره‌های اقتصادی کرمان را پاسخ داده است. این کتاب، ضمن به تصویر کشیدن سابقه ارزشمند و گرانبهای اقتصاد و تجارت کرمان، شرح حال مردان نام‌آور این عرصه را گردآوری کرده است. در این شماره به بهانه انتشار همین کتاب، به سراغ تاریخچه کسب‌وکار کرمان رفته‌ایم، با این امید که روزی اتاق‌های شهرستان‌ها، متولی انتشار کتابی برای شهر خود باشند.