پیش‌قراولان بنگاه‌های ایرانی

«با IMI-100 شرکت خود را رصد کنید»، این شعار همایش رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران موسوم به

IMI-100 است که هرساله در بهمن‌ماه برگزار می‌شود. امسال نیز برای هفدهمین سال، سازمان مدیریت صنعتی ایران شرکت‌های بزرگ ایرانی را گردهم آورد تا از برترین‌ها که در سال گذشته بیشترین فروش را داشتند، تقدیر کند.

در سال 93 پرفروش‌ترین شرکت‌ها گرچه تفاوت‌هایی با پرفروش‌ترین شرکت‌های سال 92 داشت و این بار نفتی‌ها بالاتر از بانکی‌ها قرار گرفتند اما بازهم بانک‌ها حضور پررنگی در بین شرکت‌های برتر امسال داشتند.

بر این اساس 10 شرکت اول رتبه‌بندی سال 1393 بر اساس اطلاعات مالی سال قبل، به ترتیب شرکت پالایش نفت بندرعباس، شرکت پالایش نفت اصفهان، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌ فارس، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر، شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان، بانک ملت، شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت، بانک تجارت، بانک پارسیان و شرکت ایران‌خودرو در همایشی که روز دوشنبه هفته گذشته برگزار شد، معرفی شدند. این در حالی بود که در سال 1392 بر اساس اطلاعات مالی سال قبل به ترتیب شرکت بانک ملی ایران، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌ فارس، شرکت پالایش نفت اصفهان، شرکت پالایش نفت بندرعباس، بانک ملت، شرکت پالایش نفت تهران، بانک مسکن، بانک پارسیان، شرکت مخابرات ایران و شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت به‌عنوان 10 شرکت برتر معرفی شده بودند.

جزییات نتایج رتبه‌بندی 93

بر این اساس با اعلام نتایج رتبه‌بندی امسال مشخص شد حجم فروش 100 شرکت اول بر اساس اطلاعات مالی سال گذشته 528 هزار و 230 میلیارد تومان بوده که نسبت به کل فروش همین 100 شرکت در سال قبل، بیش از 49 درصد رشد فروش را نشان داد.

همچنین میزان فروش صدمین شرکت هزار و 51 میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته نزدیک به 54 درصد رشد داشت.

از نظر بالاترین میزان ارزش افزوده، بیشترین سودآوری، بیشترین صادرات و بالاترین ارزش بازار، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس در رتبه اول قرار دارد.

مانند سال‌های پیشین بیشترین دارایی‌ها در اختیار بانک‌ها بوده و در بخش بیشترین دارایی‌ها بانک ملت در رتبه اول قرار گرفته است. بیشترین رشد فروش نیز به بانک دی با 270 درصد افزایش تعلق گرفته است.

بیشترین اشتغال‌زایی نیز مربوط به شرکت ایران‌خودرو با 50 هزار و 921 نفر کارمند بوده است. شرکت‌های سایپا با بیش از 36 هزار نفر، بانک صادرات ایران با 32 هزار و 713 نفر، شرکت مخابرات ایران با 31 هزار و 588 نفر و بانک ملت با 27 هزار و 790 نفر کارمند در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان مدیریت صنعتی شرکت پتروشیمی پردیس نیز بیشترین بازدهی فروش را در اختیار دارد. پس از آن شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، شرکت پتروشیمی مارون، شرکت پتروشیمی خارک و شرکت پلیمر آریاساسول قرار دارند.

همچنین به نوشته روزنامه دنیای اقتصاد، نتایج رتبه‌بندی سال 1393 در حالی منتشر شده که در گزینش شرکت‌های برتر ایران سال‌هاست که معیار فروش مبنای انتخاب قرار گرفته است. رقم فروش در مورد کلیه شرکت‌ها رقم فروش خالص و در مورد بانک‌ها و موسسات مالی جمع درآمد مشاع و غیرمشاع (بهره‌ای و غیربهره‌ای) است. از آنجا که میزان اثرگذاری فعالیت یک بنگاه اقتصادی در ابعاد اقتصاد ملی، رابطه مستقیمی با میزان فروش شرکت دارد، گزینش و رتبه‌بندی شرکت‌ها در مرحله اول بر اساس شاخص «حجم فروش» صورت می‌گیرد.

با توجه به عمومیت فهرست شرکت‌های برتر ایران و وجود انواع شرکت‌های تولیدی و خدماتی شرکت‌کننده در این رتبه‌بندی، جهت همگن کردن رقم فروش این شرکت‌ها، در مورد اکثر شرکت‌های تولیدی و خدماتی رقم فروش خالص آنها منظور می‌شود، در مورد بانک‌ها از مجموع درآمدهای مشاع و غیرمشاع آنها استفاده می‌شود و مجموع درآمدهای بیمه‌ای و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها نیز در مورد شرکت‌های بیمه‌ای لحاظ می‌شود. پس از گزینش و رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس شاخص «میزان فروش»، این شرکت‌ها بر اساس میزان فروش به دسته‌های صدتایی تقسیم می‌شوند و شرکت‌های هر دسته بر اساس 27 شاخص دیگر در دسته‌بندی‌های «شاخص‌های اندازه و رشد شرکت»، «شاخص‌های سودآوری و عملکرد»، «شاخص‌های صادرات»، «شاخص‌های نقدینگی»، «شاخص‌های بدهی» و «شاخص‌های بازار» مقایسه و رتبه‌بندی می‌شوند.

امسال در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران، وضعیت مالکیت شرکت‌ها در سه دسته دولتی، خصوصی و عمومی نیز اعلام شده است. شرکت دولتی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت سازمان‌ها یا شرکت‌های دولتی باشد. شرکت خصوصی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی باشد. شرکت با مالکیت موسسات عمومی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت نهادها و موسسات عمومی باشد.

پیشینه رتبه‌بندی برترین‌ها

رتبه‌بندی شرکت‌های ایرانی برای اولین بار در اقتصاد ایران با نام IMI-100 حدود 17 سال قبل در سازمان مدیریت صنعتی پایه‌ریزی شد. شیوه این رتبه‌بندی به نوعی الگوبرداری از یک رتبه‌بندی جهانی بود که هرساله توسط مجله فورچون انجام می‌شد. فورچون مجله تجاری آمریکایی است که در سال ۱۹۳۰ توسط هنری لوس شکل گرفت. این مجله معروف به رتبه‌بندی سالانه شرکت‌های بزرگ و کمپانی غول‌پیکر دنیاست. ملاک اصلی در گزینش شرکت‌های برتر بر اساس فروش یا درآمد شرکت‌ها طی یک سال مالی است. این مجله هرساله 500 شرکت بزرگ و معروف جهانی را رتبه‌بندی می‌کند که عمدتاً بنگاه‌های تجاری موفق در عرصه تجارت و صنعت جهان هستند. انتشار لیست غول‌های پردرآمد جهان با جذابیت‌های بسیاری همراه است چرا که نشان می‌دهد کدام شرکت‌ها از چه صنایعی بیشترین درآمدزایی را داشته‌اند. فهرستی که شرکت‌های ناهمگن را با هم قیاس می‌کند و نکته جالب آن در همین امر نهفته است. در این بین نشان می‌دهد یک فروشگاه زنجیره‌ای یا شرکت نرم‌افزاری چگونه برحسب درآمد سالانه در بین غول‌های بزرگ نفتی و موسسات بزرگ مالی جهان می‌تواند در رده‌های بالای رنکینگ شرکت‌های برتر قرار گیرد. البته فهرست‌های رتبه‌بندی دیگر نیز در جهان هستند. علاوه بر این فورچون رتبه‌بندی کمپانی‌های بزرگ جهان را انجام می‌دهد که می‌توان به فهرست هزار شرکت برتر آمریکا، FTSE و S&P اشاره کرد. در همین راستا کمتر از دو دهه قبل با توجه به نیاز ارزیابی بنگاه‌های اقتصادی کشور قرار شد در ایران نیز شرکت‌ها مورد رتبه‌بندی قرار گیرند. در این راستا هر سال 100 شرکت برتر، که مجموعه‌ای متعلق به شرکت‌های بزرگ ایرانی است با انتشار فراخوانی از سوی سازمان مدیریت صنعتی بر مبنای اطلاعات صورت‌های مالی حسابرسی‌شان مورد سنجش قرار می‌گیرند. در کنار بررسی شاخص‌های کیفی و انتشار فهرست عمومی شرکت‌ها جداگانه در گروه صنعتی مشابه فعالیت خود نیز ارزیابی می‌شوند. در حقیقت رتبه‌بندی شرکت‌های برتر نشان‌دهنده تصویر کلی از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی کشور است که نقش تعیین‌کننده در توسعه اقتصادی دارند. اگرچه تمام شرکت‌های بزرگ اقتصاد ایران در این رتبه‌بندی حضور ندارند چرا که همواره یکی از چالش‌های اقتصاد ایران عدم دسترسی به اطلاعات شفاف است، اما با این همه حضور شرکت‌های بزرگی چون خودروسازان معروف و بانک‌ها در این رتبه‌بندی نشان می‌دهد تا چه میزان رتبه‌بندی شرکت‌های برتر کشور حائز اهمیت است. با وجود این اکنون تعداد شرکت‌ها از 100 به 500 شرکت رسیده است.