چرا قاچاق پوشاک جذاب است؟
بازدارنده‌های قاچاق پوشاک
نباید تجارت چمدانی و کالاهای همراه مسافر را در بحثقاچاق نادیده گرفت. هر کسی که به خارج از کشور سفر می‌کند، یکی از عمده‌ترین کالاهایی که همراه خود به ایران می‌آورد، پوشاک است بنابراین میزان قابل توجهی از نیاز ایرانی‌هایی که به خارج از کشور سفر می‌کنند، از این طریق تامین می‌شود.
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران اعتقاد دارد، هرچند افزایش واردات رسمی پوشاک می‌تواند بسیار خوشایند باشد، اما نباید فراموش کنیم که حجم قاچاق در این بخش بسیار زیاد بوده و قابل مقایسه با واردات رسمی نیست. محمد رئیس‌زاده به منطقی کردن تعرفه‌ها در پوشاک اشاره دارد و آن را یکی از راهکارهای کاهش قاچاق می‌داند اما معتقد است این موضوع، نمی‌تواند بازدارنده کافی برای ممانعت از ورود غیررسمی کالا باشد. «تجارت فردا» طی گفت‌وگویی با او به بررسی فروش غیررسمی پوشاک در شبکه‌های اجتماعی نیز پرداخته است. مشروح اظهارات رئیس‌زاده را در ادامه می‌خوانید.
این روزها شاهد مبارزه جدی‌تری با قاچاق کالا هستیم. با توجه به آمار ارائه‌شده از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، یکی از عمده‌ترین کالاهای قاچاق پوشاک است. اما اخیراً آماری مبنی بر افزایش واردات رسمی پوشاک منتشر شده است. آیا این آمار نشان‌دهنده کاهش قاچاق در این بخش نیز است؟
درست است. آمار واردات رسمی پوشاک افزایش داشته است. آمار رسمی گمرک هرماه به انجمن نساجی ارائه می‌شود. هرچند شاهد رشد واردات رسمی پوشاک به ایران در سه ماه نخست امسال بوده‌ایم، اما این میزان قابل مقایسه با برآوردهایی که از قاچاق صورت می‌گیرد، نیست. بر اساس این برآوردها، میزان قاچاق در سال گذشته 25 میلیارد دلار بوده که اخیراً با کاهش 10 میلیارد‌دلاری به 15 میلیارد دلار رسیده است. حتی اگر میزان قاچاق را همین 15 میلیارد دلار فرض کنیم، یا آمارهای دقیق گمرکات چین و سازمان تجارت جهانی را با واردات رسمی خودمان مقایسه کنیم، شاهد اختلاف بالای آماری در واردات رسمی ایران و این آمارها هستیم. به طور مثال آنچه در WTO برای واردات پوشاک به ایران در سال گذشته ثبت شده است، نشان‌دهنده اختلاف بالای آماری در مقایسه با آمار گمرک
ایران است. این مابه‌التفاوت در آمار واردات یک قلم کالاست. در حالی که در سایر کالاها نیز به مراتب شاهد چنین اختلافی حتی با ارقام بالاتر هستیم. در کشورهایی مانند چین، امارات و ترکیه آمار گمرک بسیار شفاف است و واردات و صادرات به صورت رسمی انجام می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت که قاچاق در این کشورها بی‌معنی است. در واقع در ایران این موضوع بسیار زیاد دیده می‌شود که افراد بدون پرداخت حقوق گمرکی نسبت به واردات غیررسمی کالا مبادرت می‌ورزند. ولی تمام این صحبت‌ها به این معنی نیست که مبارزه با قاچاق و منطقی کردن تعرفه‌ها در ورود غیررسمی کالا بی‌اثر بوده است. مدتی است که انجمن نساجی شروع به مکاتبه با مسوولان کرده است. پس از آن جلسات متعدد و مشترکی با هیات دولت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و نمایندگان گمرک برگزار شد و سختگیری‌ها پس از آن با جدیت بیشتری اعمال شد. نتیجه آن هم همین اخباری است که مکرر از گوشه و کنار به گوش می‌رسد در خصوص اینکه محموله‌های قاچاق را کشف کرده‌اند. آنچه هم که محرز شده است این است که حدود 70 تا 80 درصد این محموله‌ها از طریق مبادی قانونی وارد کشور می‌شوند. اینها به صورت بد‌اظهاری و کم‌اظهاری به
کشور وارد می‌شوند. حدود 20 تا 30 درصد نیز از طریق مناطق آزاد و مرزی به کشور می‌آیند که اینها روزنه‌هایی است که در ایران وجود دارد.
به نظر شما تعرفه‌ها تا چه اندازه می‌تواند بر قاچاق تاثیرگذار باشد. گفته می‌شود افزایش واردات رسمی در پوشاک به دلیل منطقی کردن تعرفه‌هاست. این نظریه را تا چه اندازه قبول دارید؟
قطعاً تعرفه‌ها می‌تواند اثرگذار باشد. اما اینکه فکر کنیم می‌توان تنها با اصلاح تعرفه و منطقی کردن آن از قاچاق پوشاک جلوگیری کرد، نظریه‌ای اشتباه است. به عنوان مثال یکی از مواردی که می‌تواند بر قاچاق اثرگذار باشد، مالیات بر ارزش افزوده است که رقم آن 9 درصد است. کسی که بخواهد از مجراهای قانونی نسبت به واردات پوشاک اقدام کند، باید هزینه‌های مختلفی را بپردازد که در بهترین حالت نیز با رقم تمام‌شده کالاهای قاچاق، اختلاف زیادی دارد. مگر اینکه هزینه‌های ریسک قاچاق را تا حدی بالا ببریم که با منطقی کردن تعرفه‌ها، ورود غیررسمی پوشاک برای افراد ارزش نداشته باشد. چراکه قاچاق یک بحث کاملاً اقتصادی است. کسی از طریق قاچاق اقدام به واردات کالا می‌کند که برایش صرفه اقتصادی داشته باشد. اگر این سودآوری در مقابل ریسک ورود کالا کم یا یکسان باشد، طبیعتاً این کار را انجام نخواهد داد.
چه راهکارهایی برای افزایش ریسک قاچاق و کاهش حاشیه سود قاچاق وجود دارد؟
یکی از راهکارها می‌تواند نظام تک‌نرخی کردن ارز باشد. یعنی هنگامی که ارز آزاد شود و بر مبنای نظام عرضه و تقاضا حرکت کند. البته ایران یک دوره شاهد حرکت به این سمت و سو بود. هنگامی که نظام تک‌نرخی ارز بر اقتصاد ایران حاکم بود، به روایت اعداد و ارقام به هیچ‌وجه رقم قاچاق قابل مقایسه با حال حاضر نبود.
چرا در بخش پوشاک شاهد تمایل افراد به قاچاق هستیم؟ حتی بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند برای تامین مایحتاج شخصی خود از خارج از کشور پوشاک را تهیه کنند. این تمایل به استفاده از پوشاک خارجی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
جذابیت در قاچاق پوشاک تابع علل مختلفی است. یکسری علل اصلی در این زمینه وجود دارد. بخشی از آن به بخش فرهنگی برمی‌گردد. باید بپذیریم که پوشاک تابع سلیقه مصرف‌کننده است. مصرف‌کنندگان پوشاک که عموماً نسل جوان هستند، طبیعتاً دوست دارند تابع مد روز باشند. بحث دیگر در این خصوص به عرق ملی برمی‌گردد. یعنی اینکه مصرف‌کنندگان علاقه‌مند باشند که کالاهای تولید داخل را مصرف کنند. تاریخ نشان داده است که در دنیا کشورهایی همچون چین، هند، کره و ژاپن و امثال اینها برای حمایت از تولید داخلی‌شان حتی در شرایط نامناسب، تولیدات نامرغوب کشور خود را خریداری کرده و به این وسیله از آن حمایت کرده‌اند. در بعضی از کشورها مثل ایران، به دلیل فراز و نشیب‌هایی که به‌واسطه تغییر حکومت‌ها ایجاد شده است، این موضوع، تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. در یک برهه از زمان، ما در ایران مورد هجوم تبلیغات وسیع استفاده از کالاهای
خارجی بودیم. در نتیجه از تولیدات داخلی حمایت چندانی صورت نگرفت. جا افتادن استفاده از کالای داخلی یک موضوع زمان‌بر است و وظیفه رسانه‌هاست که آن را اشاعه دهند. مردم باید بدانند که هر کالایی که نام خارجی را یدک می‌کشد، صرفاً کیفیتی بهتر از کالای ایرانی ندارد. بنابراین فعالیت رسانه‌ای در این زمینه می‌تواند در بخش فرهنگی بسیار مثمر ثمر باشد. اما بحث دیگر نیز همان بحث مد و رنگ است که باید به روز باشد. همچنین به دلیل شرایط رکودی که در ایران وجود دارد، بحث قیمت هم مطرح می‌شود. مردم در حال حاضر با قدرت خرید اندکی روبه‌رو هستند. در نتیجه کالاهایی که به‌واسطه قاچاق وارد کشور می‌شوند، به دلیل اینکه حقوق ورودی را پرداخت نمی‌کنند، با قیمت تمام‌شده کمتری به دست مصرف‌کننده می‌رسند و قیمت فروش کمتری هم دارند. مسلماً مشتری‌ها برای خرید به قیمت کالا توجه ویژه‌ای دارند. مضاف بر اینها اگر پوشاک خریداری‌شده دارای برند معروف نیز باشند، خرید آن برای مشتریان جذاب‌تر خواهد بود. البته اخیراً مشخص شده است که 90 درصد برندها در ایران تقلبی هستند. اما مشتریان به‌واسطه حک شدن مارک‌های معروف بر لباس‌ها، حاضرند آنها را خریداری کنند. چه‌بسا
در برخی مواقع هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شوند. در حالی که در بسیاری از موارد، دیده شده است که برخی از کالاهای داخلی ایران که بسیار با کیفیت نیز هستند، در بازار با برندهای خارجی عرضه می‌شوند و مشتریان فکر می‌کنند اینها پوشاک خارجی هستند.
به نظر می‌رسد در زمینه واردات پوشاک نقش تجارت چمدانی و کالاهای همراه مسافر نادیده گرفته می‌شود در حالی که بخشی از همین کالاها بازار داخلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
قطعاً نباید این نوع تجارت را نادیده گرفت. کالای همراه مسافر را نباید فراموش کرد. به هر حال هر مسافری که به خارج از کشور می‌رود، یکی از عمده‌ترین کالاهایی که همراه خود به ایران می‌آورد، همین پوشاک است. چه برای مصرف شخصی و چه به عنوان سوغاتی. چراکه کالایی کم‌حجم و سبک است. از نظر مقررات نیز این اجازه داده شده است که هر شخصی به میزان مشخصی برای مصرف شخصی خود، بار به همراه داشته باشد. بنابراین میزان قابل توجهی از نیاز ایرانی‌هایی که به خارج از کشور سفر می‌کنند، از این طریق تامین می‌شود. ترکیه و امارات را می‌توان به عنوان دو کشور مهم در خصوص تامین نیاز پوشاک متقاضیان ایرانی در نظر گرفت. به خصوص ترکیه که دارای پوشاکی با کیفیت بالاست. اما چنین حالتی در سایر کالاها دیده نمی‌شود. به عنوان مثال، متقاضیان تهیه لوازم‌خانگی، برای تامین نیاز خود، کالای مورد نظر را از خارج از کشور وارد نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند در ایران خرید خود را انجام
دهند. اما این شرایط برای پوشاک مهیا نیست. در هر سفر اعم از داخلی و خارجی امکان تهیه پوشاک برای مصرف‌کنندگان وجود دارد.
در این شرایط که تولیدکنندگان پوشاک ایرانی از قدرت رقابت نه‌چندان بالایی نسبت به پوشاک قاچاق برخوردارند، چه مواردی را باید در دستور کار خود قرار دهند؟
قطعاً در این شرایط نیاز است که تولیدکنندگان نسبت به بالا بردن کیفیت محصولات خود، اقدام کنند. در خصوص قیمت تمام‌شده نیز باید راهکارهایی را مد نظر قرار دهند که قیمت عرضه کالای آنها مطابق با قدرت خرید مردم باشد. البته قیمت تمام‌شده ما نیز تابع عواملی است که برخی از بنگاه‌ها در جریان تغییر سیاست‌های اقتصادی ناچار به افزایش قیمت شده‌اند و در این دوران رکود مسائلی مثل مالیات عملکرد و مالیات ارزش افزوده و عوارضی که وضع می‌شود، دست به دست هم داده‌اند تا قیمت‌های پوشاک ایرانی در میدان رقابت با کالاهای مشابه خارجی، ناکام بمانند. بر اساس آمار سرفصل کالاهای قاچاق منسوجات پوشاک است که خودنمایی می‌کند.
شما به مساله قیمت اشاره کردید. اگر بخواهیم پوشاک خارجی و داخلی را از این نظر با یکدیگر مقایسه کنیم، برخی پوشاک ایرانی از نظر قیمت بسیار پایین‌تر از پوشاک خارجی هستند. اما کیفیت پوشاک ایرانی است که پایین‌تر از خارجی‌هاست. درست است؟
شما درست اشاره کردید. البته همان‌طور که خودتان هم گفتید در مورد تمام پوشاک خارجی این موضوع صادق نیست. پوشاکی که واقعاً متعلق به خود ترکیه است، البته منظور برندهای خوب آنهاست، از این قاعده مستثنی هستند. مثلاً ترکیه‌ای‌ها برندهایی را هم دارند که بازار هدف آنها قشر کم‌درآمد و ضعیف است. در داخل کشور ما هم نمونه آن برندها را زیاد مشاهده می‌کنید که به دلیل کیفیت پایینشان، ارزان هستند. اما پوشاک با کیفیت ترکیه‌ای یا اروپایی، حتماً خیلی گران‌تر از نوع مشابه آن در داخل بازار ماست. برندهایی که در دنیا صاحب اعتبار هستند، دارای یک کیفیت خاصی بوده و مواد خاصی در پارچه‌های آنها به کار رفته است. مثلاً در لباس بچه از پنبه ارگانیک، پنبه‌ای که اصلاً برای بدن ضرر ندارد، استفاده می‌شود. بنابراین مشخص است که چنین لباسی گران‌تر از لباس‌های معمولی و بی‌کیفیت است. ما در کشورمان پنبه ارگانیک
نداریم که با آن بتوانیم تولید داخل داشته باشیم. این را به‌عنوان مثال عنوان کردم. حتی در تولید برخی از اقلام دیگر که عمدتاً پنبه طبیعی یا ویسکوز در آن به کار می‌رود و در واقع می‌توان گفت که اینها همان پارچه‌های خنک و تابستانه هستند، دارای محدودیت‌هایی هستیم. همین‌طور در رنگ و طراحی که به‌عنوان مد روز به کار می‌رود، این شرایط صدق می‌کند. بر اساس تمام این محدودیت‌ها شاهد قیمت نه‌چندان بالای پوشاکی هستیم که با این شرایط و کیفیت تولید می‌شود. می‌توان گفت قشری از مردم که درآمدشان متناسب با این نوع کالاها و قیمت‌هاست، مشتریان آنها هستند. اما آن دسته که توان مالی خوبی دارند، ترجیح می‌دهند که لباس‌های گران‌تر را بخرند. ولی حداقل راضی باشند که لباس با کیفیت و دارای برند تجاری معروف مد روز را خریداری کرده‌اند. چون ما در اینجا اقشار مختلف با درآمدهای گوناگون را داریم. از طبقات مرفه تا طبقات متوسط جامعه که قشر حقوق‌بگیر هستند. متناسب با هر کدام از این گروه‌های درآمدی، کالای مورد سلیقه آنها را می‌توان در بازار داخلی وارد کرد. منتها فراموش نکنیم این برندهایی که شما اشاره می‌کنید، اکثراً فاقد اعتبار از سوی نمایندگی‌های
اصلی‌شان هستند. دستورالعملی را جدیداً وزارت صنعت، معدن و تجارت نهایی کرده که بر مبنای آن، ضوابطی برای فروش برندهای معتبر دنیا تدوین شده است. می‌دانیم که بالای 90 الی 95 درصد برندها در ایران برندهای تقلبی هستند. به این معنی که از جانب صاحبان اصلی برند، اجازه فعالیت در ایران را ندارند. الان که مبارزه با قاچاق جدی‌تر شده است و محدودیت‌های بیشتری را اعمال می‌کنند، در این خصوص نیز حساسیت بیشتری اعمال می‌شود. بر اساس آخرین آماری که منتشر شده حدود 30 برند در ایران دارای مجوز از سوی نمایندگی‌های اصلی هستند. بنابراین هریک از مغازه‌هایی که قرار باشد با نام برندهای خاصی فعالیت کنند، بر اساس این مصوبه جدید، باید دارای مجوز رسمی از سوی کارخانه اصلی باشند و آن را در ایران به ثبت برسانند.
در مورد این مصوبه کمی توضیح دهید.
این مصوبه در مورد ثبت نمایندگی‌های برندهایی است که در واقع مرکز اصناف وزارت صنعت، معدن و تجارت، اخیراً با جلسات متعدد آن را نهایی کرد و قرار بود که در همین روزها ابلاغ شود و بر مبنای آن هم عمل کنند. به موجب این دستورالعمل و پایشی که صورت گرفت، فکر می‌کنم 25 تا 30 برند بودند که دارای مجوز فعالیت بودند و می‌شد آنها را با دستورالعمل وزارت صنعت انطباق داد. به عبارتی تنها این تعداد از نمایندگان در ایران اجازه فعالیت دارند. بنابراین می‌توان گفت از نظر درصدی بالای 90 الی 95 درصد این برندها فاقد اعتبار بوده و تقلبی هستند.
بنابراین بیشتر نمایندگی‌هایی که در حال فعالیت هستند، نمایندگی‌های اصلی نبوده‌اند؟
خیر، نبوده‌اند. بیشتر این نمایندگی‌ها در زمان تحریم، به واسطه خرید از کشورهای واسطه‌ای، کالاهای دست چندم و از رده خارج‌شده آن کشورها را به نام برند روز، وارد ایران می‌کردند. مثلاً برند اصلی، مربوط به یک کشور اروپایی بوده است، اما ایرانی‌ها از طریق امارات، نمایندگی آن را گرفته‌اند. آن هم از فروشگاه‌های نامعتبر که برای کارخانه اصلی اروپایی ناشناخته بوده و فاقد اعتبار هستند. یعنی صاحب نشان تجاری که در اروپاست، این فروشگاه را در امارات قبول ندارد. چون ضوابط اعطای نمایندگی در آن رعایت نشده است. بنابراین اگر این دستورالعمل به‌درستی اجرا بشود، می‌تواند برای مردم نوید خوبی باشد. چون شرایطی را گذاشته‌اند که این برندها ظرف یک دوره زمانی به صورت مشارکت با تولیدکنندگان داخلی، از ظرفیت و امکانات داخلی نیز برای تولید برندشان استفاده کنند و حتی درصدی از تولیدات خود را ظرف سال‌های آینده، بر اساس زمان‌بندی که انجام شده، به خارج از ایران صادر کنند. این دستورالعمل به معنای این است که علاوه بر تامین بازار داخل ما، یک بازار
صادراتی را نیز فعال می‌کنیم.
با توجه به آنچه در این مصوبه در خصوص تولید مشترک با برندهایی خارجی در ایران آمده است، آیا برندهای خارجی اینقدر بازار ایران را برای تولید جذاب می‌دانند که در کشور ما نسبت به تولید کالا اقدام کنند یا با تولیدکنندگان ما همکاری داشته باشند؟ آیا تولیدکنندگان ما آمادگی این همکاری را دارند یا خیر؟
ما تولیدکنندگان خوبی در این زمینه داریم که اگر امکانات لازم که عمدتاً تسهیلات مالی است در اختیار آنها قرار بگیرد، می‌توانند شرکای خوبی برای برندها باشند و نسبت به تولید کالاهای باکیفیت اقدام کنند. البته ما از تولیدکنندگانی صحبت می‌کنیم که خودشان دارای برند هستند و تا حدودی بازار صادراتی هم دارند. اما اگر با برندهای دنیا جوینت بشوند، این هم‌افزایی می‌تواند نتیجه خوبی داشته باشد. اما در مورد جذابیت بازار ایران در بخش پوشاک نیز باید بگویم، ایران به لحاظ جمعیتی که دارد، دارای بازار جاذبی است که برندهای معروف، به خصوص اروپایی‌ها بسیار علاقه‌مند به حضور در این بازار هستند که حتی از طریق مشارکت سهمی از این بازار را به خودشان اختصاص بدهند. شاید برندهای آمریکایی به دلیل مسائل سیاسی برای ورود به ایران معذوریت
داشته باشند، اما اروپایی‌ها علاقه‌مند به بازار ایران هستند.
آقای رئیس‌زاده در ایران شاهد شیوه‌های مختلف فروش پوشاک هستیم. یکی از آنها فروش اینترنتی یا فروش در شبکه‌های اجتماعی است. آیا آمار فروش این اجناس، در آمار قاچاق قید می‌شود؟ برای مبارزه با اینها باید چه کاری انجام داد؟
فروش‌های دیجیتالی ما دو گروه هستند. یک گروه که در دستگاه‌های ذی‌ربط ثبت شده و نظام‌مند فعالیت می‌کنند و ثبت رسمی می‌شوند و کاملاً شناخته شده هستند. این گروه تحت نظارت اصناف قرار دارند. اتفاقاً این بخش به سرعت در حال توسعه و رشد است و روز به روز تلاش می‌شود که از حالت فروش سنتی به این سمت حرکت شود. یکی از مشکلاتی که به بحث قاچاق کمک می‌کند، شبکه توزیع سنتی ماست. از این‌رو ما اعتقاد داریم هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ باید تقویت شود و مردم با مراجعه به این فروشگاه‌ها بتوانند کل نیاز خود را در بخش‌های مختلف تامین کنند. این تحولی است که از این به بعد باید در سال‌های آتی در نظام توزیع ما اتفاق بیفتد. فروش دیجیتالی در کشورهای پیشرفته خیلی عادی شده است و در مورد کشورهایی همچون ما هم در حال توسعه است. اما در مورد فروش‌های غیرمجاز که گاهی هم تبلیغات آن را در ماهواره یا
شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنیم، باید تدابیری اندیشیده شود. این موضوع نیازمند نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت است. برخی از این فروش‌های اینترنتی که در فضای مجازی صورت می‌گیرد، حتی در زمان سفارش، پولی را دریافت نمی‌کنند. هنگامی که می‌خواهند کالا را تحویل بدهند، پول را می‌گیرند و هیچ آثار و نام و نشانی هم ندارند. اتفاقاً اینها غیرمجاز هستند. چراکه در بسیاری از مواقع دیده می‌شود پوشاکی که به این صورت به مشتریان تحویل می‌دهند، هرچند نام برندهای معروف را به دوش می‌کشد، اما تقلبی است و نمی‌توان برای پیگیری این کلاهبرداری اقدامی را صورت داد. در حالی که آن شبکه‌های مجازی را که من اشاره کردم این‌چنین نیستند. آنها ثبت و رجیستر شده‌اند و از کانال‌های مختلف کاملاً تحت نظارت هستند.
در ایران چند برند ایرانی پوشاک وجود دارد؟
ما حدود 10، 15 برند پوشاک صاحب‌نام داریم که در حال حاضر صادرکننده حتی به اروپا هستند.
دیدگاه تان را بنویسید