خرناس خرس

16 دسامبر 2014 در تاریخ اقتصاد روسیه ماندگار خواهد شد. روزی که نه‌تنها تجربه‌گر رکوردزنی معکوس چندباره ارز ملی این فدراسیون برجای‌مانده از جماهیر شوروی بود، بلکه روز به نتیجه نرسیدن واپسین اقدام بانک مرکزی این کشور برای سامان دادن به اقتصاد ضعیف خرس اروپا هم بود تا همه بازارهای مالی یکپارچه سقوط کنند.
اقتصاد روسیه درگیر چالش‌های پرشماری است که فساد گسترده تنها یکی از آنهاست. اما جدا از این حواشی مهم‌تر از متن، ساز و کار اقتصاد این کشور دچار بیماری‌ای است که علائم آن روز به روز بیشتر به چشم آمده است. هشتمین اقتصاد جهان پیش از بحران مالی جهانی نیز ضعیف بود، اما با سرایت این بحران به دل این کشور اروپایی-آسیایی، اقتصاد آن ضعیف‌تر از قبل شد. روسیه هم مانند اروپا به دشواری از رکود منتج از بحران 2008 فاصله گرفت و بعد در مقطع کوتاهی بهتر از قاره سبز عمل کرد. اما رشد لرزان روسیه تحت تاثیر مدیریت نادرست و همچنین عوامل خارجی ماه به ماه بیشتر به رکود نزدیک شد. روسیه سال جاری میلادی را با ضعف مالی شروع کرد، اما دو ضربه آخر را تحریم‌های کشورهای غربی و سقوط بهای نفت خام زدند.
بخش بزرگی از بودجه دولت فدراسیون روسیه با دلارهای نفتی تامین می‌شود و آشکار است که افت شدید قیمت طلای سیاه اقتصاد روسیه را گرفتار کرده است. اگر تحریم‌های غرب را که به دلیل مسائل وابسته به بحران ژئوپولتیک اوکراین اعمال شده‌اند، به این معجون بیفزاییم، نباید انتظاری بیشتر از رکود داشته باشیم. «سه‌شنبه سیاه» انگار نماد این شرایط نامطبوع بود.
سه‌شنبه 16 دسامبر هر دلار آمریکا برابر با 80 روبل و هر یورو، معادل با 100 روبل معامله شد تا مردم روس هم طعم نفت و تحریم را چشیده باشند. در حالی که تورم به بالاترین سطح خود از سال 2009 میلادی رسیده بود، «بانک روسیه» با سقوط مکرر ارز تحت هدایتش، در یک روز نرخ بهره پایه را 5/6 درصد افزایش داد تا نرخ بهره به 17 درصد برسد. اما این اقدام هم مانند تزریق میلیاردها دلار پول به بازارهای ارز روسیه کاری از پیش نبرد. نه‌تنها روبل احیا نشد، بلکه تمام بازارهای دارایی این کشور گرفتار افت شدید شدند. افزایش بی‌سابقه نرخ بهره از سال 1998 حتی اوراق قرضه را هم نجات نداد. این سه‌شنبه در حالی برای دولت و مردم روسیه «سیاه» شد که کنگره آمریکا تنها چند روز پیش طرح تحریم‌های بیشتر علیه روسیه را تصویب کرده بود.
حالا آیا باید در انتظار فروپاشی اقتصادی روسیه باشیم؟ آیا فروپاشی سیاسی امری محتمل است؟ در این پرونده سقوط روبل را به‌عنوان نمادی از تراژدی اقتصادی در گزارشی مورد بررسی قرار داده‌ایم، همچنین در گفت‌وگو با دو کارشناس جهانی مسائل روسیه به واکاوی پیش‌زمینه‌ها و پسایندهای اقتصادی و سیاسی بحران کنونی پرداخته‌ایم.
برای کسانی که تصور می‌کردند کشور روسیه پس از فروپاشی اتحاد شوروی، در عرض یک یا دو دهه خواهد توانست به دموکراسی و رفاه اجتماعی گذر کند حالا دیگر هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که این کشور کارنامه کاملاً ناامیدکننده‌ای به نمایش گذاشته است.