گفت‌وگو با حسین مهاجران، رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار تهران
واکس میوه، بی‌ضرر است
آمریکایی‌ها، سیب را روی درخت با گاز اتیلن قبل از آنکه قندش تکمیل شود رنگ‌آمیزی می‌کنند و سال‌های سال در سردخانه نگه می‌دارند اما برای مردم ما که از اردیبهشت‌ماه سیب گلاب‌مان می‌رسد، سیب‌های سردخانه‌ای زیاد مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.
طی هفته‌های اخیر خبرهایی پیرامون واکس‌های سرطان‌زای میوه در شبکه‌های اجتماعی بین مردم دست به دست می‌شود که حاکی از رویدادی به ظاهر غیرمعمول است. فحوای این خبرها به‌طور مستقیم سلامت مردم را نشانه گرفته و به آنها هشدار می‌دهد. این موضوع تا جایی در اذهان عمومی اهمیت یافته که برخی مسوولان وزارتخانه‌های بهداشت و جهاد کشاورزی را نیز مجبور به واکنش و اعلام موضع کرده است. مدیرکل دفتر میوه‌های سردسیری و همچنین معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی طی چند روز گذشته بارها تاکید کردند که با توجه به شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش سیب در ایران، به هیچ وجه از واکس یا پوشاننده‌ای برای ماندگاری بیشتر سیب‌ها استفاده نمی‌شود. از طرف دیگر، معاون وزیر بهداشت هم مهر سکوتش را شکسته و یک‌بار کشاورزان را متهم به ریختن روغن پارافین در گونی‌های سیب و نارنگی می‌کند و بار دیگر از انجام آزمایش‌هایی مبنی بر صحت و سلامت میوه‌ها خبر می‌دهد. در این میان، مردم هستند که بلاتکلیف مانده‌اند. نمی‌دانند هنوز هم می‌شود با خیال راحت سیب را به دندان گرفت و خیار را با پوست خورد یا آنکه پیش از صرف میوه باید مراسمی برای غسل‌تعمید ترتیب داد. در
این خصوص حسین مهاجران، رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار تهران معتقد است در ایران سال‌های سال است از واکس‌های میوه برای ماندگاری بیشتر مرکبات استفاده می‌شود اما صرفاً برای مرکبات و نه هیچ میوه دیگری. مهاجران معتقد است هر دو نوع قارچ‌کش یا براق‌کننده این مواد برای سلامت مردم بی‌ضررند و بسیاری از کشورهای تولیدکننده مرکبات نیز با همین روش اقدام به نگهداری و انبارداری میوه‌هایشان می‌کنند. او اطمینان خاطر می‌دهد که واکس‌های میوه صرفاً برای مسدود کردن منافذ پوست مرکبات و جلوگیری از تبخیر آب‌میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد و شیوه‌ای کاملاً بی‌خطر است. گفت‌وگوی تجارت‌فردا را با رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار تهران می‌خوانید.
اخیراً شایع شده که از واکس‌های شیمیایی سرطان‌زا برای ماندگاری بیشتر میوه‌ها استفاده می‌شود. قطعاً این شایعات و اخبار غیررسمی به گوش شما هم رسیده است. موضع شما به عنوان رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار در این خصوص چیست؟
پانزده سال پیش واکسی از اسپانیا وارد ایران شد. ایران هم در طول این سال‌ها تنها از همین شرکت اسپانیایی واکس میوه می‌خرد. این واکس، ده‌ها سال است که در اسپانیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و صرفاً هم مختص مرکبات است؛ چنانچه در دستورالعمل مصرف واکس‌ها نیز قید شده که فقط مخصوص مرکبات‌اند و باید در این مورد استفاده شود. حالا شنیده می‌شود که برای سیب هم از واکس میوه استفاده کرده‌اند. باید بگویم چنین چیزی غیرممکن است. مهرماه فصل برداشت سیب است. سیب تا سه ماه پس از عید، بدون هیچ‌گونه حفاظت، نگهدارنده، گاز یا رنگی، ماندگاری خود را حفظ می‌کند بنابراین ضرورتی ندارد برای این کار هزینه کنند. یعنی اصلاً نیازی به چنین کاری ندارد.
اما تاکید می‌کنم که استفاده از واکس میوه، هیچ ضرری برای مرکبات ندارد. فقط روزنه‌های پوست را مسدود می‌کند. قبلاً کاغذهای شیمیایی‌ای از نروژ وارد می‌شد و مورد استفاده قرار می‌گرفت، حالا دیگر آن کاغذها نیست و به جای آن، از این واکس‌های میوه استفاده می‌شود. این موضوع را هم در نظر داشته باشید که واکس زدن فرآیند بسیار پرهزینه‌ای است، بنابراین چه ضرورتی دارد که یک نفر اینقدر بی‌جهت روی سیب چنین هزینه‌ای کند. در حالی که ممکن است اصلاً به چنین هزینه و کاری نیازی نباشد. استفاده از واکس میوه روی مرکبات به خاطر بالا بردن ظرفیت ماندگاری و طول عمر مرکبات اثر مثبتی داشته و دارد. تاکید می‌کنم استفاده از واکس میوه برای سیب هیچ ضرورتی ندارد، اگر هم استفاده شود هیچ ضرری ندارد.
حتی اگر روی سیب استفاده شود، بدون ضرر است؟
خیر، ضرری ندارد، اما چنین کاری اصلاً مقرون به صرفه نیست؛ بیهوده است. یعنی واکس زدن سیب در ایران ضرورتی ندارد. با توجه به مسائلی که به آن اشاره کردم، نه نیازی به این کار هست و نه اقتصادی است.
دلیل استفاده از واکس‌های میوه چیست؟
روی مرکبات واکس می‌زنند تا ماندگاری‌اش بیشتر شود. آمریکایی‌ها، سیب را روی درخت با گاز اتیلن قبل از آنکه قندش تکمیل شود رنگ‌آمیزی می‌کنند و سال‌های سال در سردخانه نگه می‌دارند اما برای مردم ما که از اردیبهشت‌ماه سیب گلاب‌مان می‌رسد، سیب‌های سردخانه‌ای زیاد مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، بنابراین چه ضرورتی دارد که با این روش از آنها نگهداری کنیم؟! در کشور ما اصلاً نیازی به چنین کاری نیست.
پس منکر این موضوع نیستید که از واکس‌های میوه استفاده می‌کنیم؟
بله، از واکس میوه برای نگهداری بیشتر مرکبات استفاده می‌شود. موثر هم هست و تا به حال نتیجه خوبی داده اما غیرممکن است که در ایران روی سیب از واکس میوه استفاده کرده باشند.
استفاده از مواد براق‌کننده یا واکس‌ها باید میزان مجازی داشته باشد. مثلاً مطابق استاندارد بین‌المللی هر لیتر واکس برای 150 تا 200 تن میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این حد مجاز مصرف چطور در ایران کنترل می‌شود؟
این واکس‌ها سطح قلیل و غلیظ دارند. بعضی از واکس‌های میوه، دارای مواد قارچ‌کش است و ماندگاری بیشتری دارند و بعضی‌ها هم زرق و برق دارند. پس از پوشش میوه‌ها با نوع دوم واکس‌ها به سرعت میوه‌ها را در بازار عرضه می‌کنند. واکس‌های رنگ و لعاب‌دار، حتی باعث پخته شدن پوست پرتقال و آسیب رساندن به آن می‌شود و نتیجه آن‌چنانی هم ندارد. حتی اخیراً دیگر از این واکس‌ها استفاده نمی‌شود، چون به صرفه نیست و مصرف آن نتیجه مطلوبی عاید تولیدکننده نمی‌کند.
سوالم این بود که میزان مجاز مصرف براق‌کننده‌های میوه چطور و توسط چه نهادی تعیین می‌شود؟ اینکه سطح یک پرتقال یا لیموشیرین با چقدر واکس باید پوشیده شود، چطور تعیین و نهایی می‌شود؟
چند روز پیش در شهر ساری کنفرانسی برگزار شد که در جریان آن، آموزش‌هایی در این زمینه به مصرف‌کنندگان این نوع واکس‌ها ارائه می‌شد. اما به هر حال واکس‌های میوه، کاتالوگ و دستورالعمل مصرف دارند. خریدار، دستورالعمل آن را می‌خواند و طبق آن عمل می‌کند. منتها این موارد چندان مقیاس فیزیکی ندارند و اندازه‌گیری آنها کار دشواری نیست.
کشاورزان و تولیدکنندگان مرکبات که احتمالاً بیشتر از نواحی شمالی کشور از واکس‌های میوه استفاده می‌کنند، از کجا این واکس‌ها را تهیه می‌کنند؟
از نزدیک‌ترین سم‌فروشی‌های محل اقامت‌شان. تمام سم‌فروشی‌ها انواع واکس‌های میوه را دارند اما همه این واکس‌ها متعلق به یک شرکت اسپانیایی است. هر سم‌فروشی از این واکس‌ها دارد و کشاورزان به راحتی امکان دسترسی و خریداری واکس‌های میوه را دارند.
چند نوع واکس میوه داریم؟
دو نوع آن در ایران قابل مصرف است؛ قارچ‌کش و براق‌کننده. هر دو هم بدون خطر است. این دو نوع صرفاً روی مرکبات استفاده می‌شود.
واکس‌ها حاوی چه موادی هستند؛ آیا خودشان از مواد طبیعی تهیه می‌شوند؟
دراین‌باره اطلاعات دقیقی ندارم و نمی‌توانم نظر قطعی در مورد آن بدهم.
یکی از مسوولان وزارت جهاد کشاورزی توصیه کرده که خوب است تولیدکنندگان و کشاورزان ما از واکس‌های میوه استفاده کنند، چرا که مصرف این واکس‌ها منجر به کاهش ضایعات می‌شود. مطابق آمار دولتی، سالانه بیش از 30 درصد محصولات کشاورزی در ایران ضایعات دارد. واکس‌های میوه در این مورد تا چه اندازه می‌توانند اثرگذاری مفیدی داشته باشند؟
تجربه نشان داده که استفاده از واکس‌های میوه و براق‌کننده‌ها روی ماندگاری بیشتر مرکبات نتیجه خوبی می‌دهند، بنابراین طبیعی است که منجر به کاهش ضایعات آنها می‌شوند.
این پوشاننده‌ها تا چه اندازه باعث افزایش ماندگاری و طول عمر میوه‌ها می‌شوند؟ آیا تحقیقی در این خصوص انجام شده است؟ احتمالاً باید یک بازه زمانی برای آن وجود داشته باشد.
گفته می‌شود اگر کشاورزان به دستوراتی که در کاتالوگ قید شده، عمل کنند و مرکبات را واکس بزنند و سپس راهی سردخانه کنند تا سه ماه این میوه‌ها سالم می‌مانند. اما این‌طور نیست و اتفاقاً انبارهای سنتی ما بیشتر فعال‌اند تا سردخانه‌هایمان. در ایران از سردخانه‌ها کمتر استفاده می‌شود مگر عده‌ای کشاورز و تولیدکننده که تناژهای بالایی دارند و به ناچار میوه‌هایشان را به سردخانه منتقل می‌کنند.
آیا اساساً استفاده از واکس میوه یک امر رایج و طبیعی در دنیاست؟
بله، کشور اسپانیا دارای بیشترین تولید مرکبات است و نه‌تنها خودش از این واکس‌ها استفاده می‌کند بلکه به کشورهایی نظیر مصر، ترکیه، آفریقا، ایران، اسرائیل و بسیاری از کشورهای تولیدکننده مرکبات، واکس‌هایش را صادر می‌کند. بنابراین استفاده از واکس‌های میوه، کار بسیار رایج و معمولی در دیگر کشورها تلقی می‌شود.
آیا در ایران نیز، شرکتی در زمینه تولید واکس میوه فعالیت می‌کند؟ یعنی آیا در این مورد، تولید داخلی داریم که بتوانیم از آن استفاده کنیم؟
خیر، تولید داخلی نداریم.
دلیلش چیست؟
به خاطر اینکه یا تولید آن به صرفه نیست یا اینکه فعالان این حوزه پیگیر موضوع نبوده‌اند.
آیا این واکس‌ها یا پوشاننده‌ها روی ارزش غذایی میوه‌ها نیز تاثیرگذارند؟
خیر، این واکس‌ها فقط روزنه‌های پوست را مسدود می‌کنند تا مرکبات هوا نکشند و آب میوه تبخیر نشود، وگرنه استفاده از این پوشاننده‌ها، هیچ اثر منفی روی گوشت مرکبات ندارد و فقط روزنه‌های پوست میوه را مسدود می‌کند.
برخی کارشناسان تغذیه معتقدند به دلیل اینکه پوشش واکس باعث کاهش تبادل گازی بین درون و اطراف میوه می‌شود تا حدی روی ترکیبات آنتی‌اکسیدان میوه‌ها نیز تاثیر منفی می‌گذارد و باعث می‌شود خود میوه طعم بدی بگیرد. آیا شما چنین مساله‌ای را تایید می‌کنید؟
خیر، واکس‌هایی که استفاده می‌شوند هیچ ضرری ندارند اما می‌بینیم که در این حوزه سوءاستفاده هم می‌شود. یعنی پرتقال زنده غوره ترش را رنگ‌آمیزی می‌کنند و به مردم عرضه می‌کنند؛ این یک سوءاستفاده است وگرنه ضرر دیگری ندارد.
بعضی می‌گویند واکس زدن میوه‌ها به معنای آغشته کردن آنها به نوعی پارافین است. یعنی معتقدند که ممکن است به جای واکس، روغن پارافین به میوه‌ها زده شود. حتی برخی این‌گونه می‌گویند که مواد تشکیل‌دهنده واکس، پارافینی است که برای سلامتی ضرر دارد. آیا این مساله را تایید می‌کنید و اصلاً واکس میوه با روغن پارافین چه تفاوتی دارد؟
روغن پارافین در گذشته برای زرق و برق‌دار کردن میوه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. مثلاً وقتی به خیار باران می‌خورد، گلی می‌شود و ممکن است بخشی از رنگ پوست خیار از بین برود. در گذشته به آنها پارافین می‌زدند و با این کار، باعث خوش‌رنگ و لعاب جلوه دادن خیارها می‌شدند. به علاوه اینکه پارافین، چرب هم بود. لازم است به این نکته هم اشاره کنم که پوست میوه‌ها چربی تولید می‌کند مانند سیب ارنگه یا سیب شمرونی. قبلاً آنقدر این سیب‌ها روغن پس می‌دادند که باعث چرب شدن جعبه‌هایی می‌شدند که حمل و نقل‌شان در آنها انجام می‌شد. چربی سیب حتی دست خریداران را هم چرب می‌کرد. این چربی پارافین هم ضرر و زیان آن‌چنانی ندارد اما دیگر مثل سابق از پارافین استفاده نمی‌شود. اگر استفاده شود هم مصرف آن خیلی
کم است.
اخیراً یکی از مسوولان وزارت بهداشت به همین موضوع اشاره کرده است که بعضی از کشاورزان برای اینکه زرق و برق بیشتری به میوه‌هایشان بدهند در گونی‌های سیب، روغن پارافین می‌ریزند. این مساله را تایید می‌کنید؟
وقتی از مهرماه شروع به جمع‌آوری سیب می‌کنیم که البته این برداشت با سرعت و در یک بازه زمانی 40روزه تمام می‌شود، سیب‌ها به سردخانه منتقل می‌شوند و حتی زمانی که می‌خواهند عرضه شوند، بعضی به صورت مستقیم با همان ظرف، سیب‌ها را می‌آورند و در بعضی هم اگر ظروف آسیب دیده باشد، آنها را برمی‌گردانند و ظرف‌ها را عوض می‌کنند. باید بگویم تا به حال، در این همه تناژ بالای سیب و این همه سردخانه‌های دارای ظرفیت نگهداری سیب، چنین چیزی را ندیده‌ام و می‌گویم محال ممکن است این موضوع صحت داشته باشد.
آیا راهی هم برای تشخیص واکس میوه از روغن پارافین برای مصرف‌کننده‌ها وجود دارد؟
پارافین در گذشته فقط روی خیار استفاده می‌شد. در حال حاضر گلوگاه میوه کشور در میدان میوه و تره‌بار تهران قرار دارد. ما هم اینجا هستیم و چیزی حدود 12 هزار واحد در این میدان فعالیت می‌کنند، اصلاً چنین چیزی صحت ندارد که از روغن پارافین برای میوه‌ها استفاده شود. فکر می‌کنم اساساً این شایعات و فیلم‌هایی که در شبکه‌های مجازی رد و بدل می‌شود هم سر کاری و بی‌پایه و اساس است.
بعضی جاها دیده می‌شود که میوه‌های واکس‌زده را حتی تا دو برابر قیمت به مصرف‌کننده می‌فروشند. یعنی اصلاً فروشنده‌ها، میوه‌های واکسی و غیرواکسی را از همدیگر تفکیک کرده‌اند. در این زمینه اتحادیه چه کنترلی انجام می‌دهد؟
خوشبختانه مردم به صورت طبیعی و بدون اطلاع‌رسانی خرید می‌کنند. چون بعضی از خریداران بیش از ما روی خرید میوه تجربه دارند. این عده از خریداران، میوه‌ها را به خوبی می‌شناسند. این مصرف‌کنندگان قدرت تشخیص خوبی دارند. یعنی تشخیص می‌دهند که اگر اوایل فصل برداشت پرتقال است، پرتقال باید سبز باشد، بنابراین پرتقال رنگ‌شده و زرق و برق‌دار ترش را نمی‌خرند و به جای آن پرتقال سبز را انتخاب می‌کنند. امروز دیگر می‌بینیم کسانی که بابت رنگ و لعاب دادن به میوه‌های کال هزینه می‌کنند، میوه‌هایشان در میادین میوه و تره‌بار فروخته نمی‌شود و این کارشان بی‌نتیجه می‌ماند، چون مشتری هوشیار است و میوه خوب را از بد تشخیص می‌دهد.
اتحادیه میوه و تره‌بار تهران روی قیمت فروش این میوه‌ها چه کنترلی انجام می‌دهد؟
اتحادیه ما اتحادیه خرده‌فروشان است. اتحادیه عمده‌فروشان مسوولیت نظارت بر قیمت‌ها را بر عهده دارد. تاکید می‌کنم که خریداران بیشتر به این موضوع توجه می‌کنند و حواس‌شان هست که کدام میوه‌ها رنگ شده و لای زرورق پیچیده شده به آنها تحویل داده می‌شود تا آنها را نخرند و دست رد به سینه فروشنده بزنند.
مسوولیت نظارت بر سلامت میوه‌ها پیش از آنکه به دست مصرف‌کنندگان برسد بر عهده کدام سازمان یا وزارتخانه است؟
بازرسان سازمان استاندارد، سازمان آفات و نباتات، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت دائماً همه جا سرکشی می‌کنند. رویه این‌طور نیست که هر کسی هر کاری که بخواهد می‌تواند در این چرخه انجام دهد؛ برعکس، همه چیز تحت کنترل است.
وزارت بهداشت چطور؛ تا چه میزان در این راستا نظارت می‌کند؟
وزارت بهداشت هم نظارت می‌کند و اساساً تمام نهادهایی که مسوولیت نظارت و کنترل را دارند روی این مساله نظارت می‌کنند.
این نظارت چطور انجام می‌گیرد؟
سازمان بازرسی، شماره 124 را به عموم مردم داده است. هر کسی گرانی، کم‌فروشی، یا تخلفی را در هر گوشه‌ای از سطح شهر ببیند می‌تواند با این شماره تماس بگیرد و موضوع را اطلاع دهد. گاهی هم از ما نظرات کارشناسی می‌خواهند و ما نظرات‌مان را به آنها ارائه می‌دهیم. یعنی موارد گفتنی را تشخیص می‌دهیم و اطلاع‌رسانی می‌کنیم. روی هم رفته باید بگویم تخلف گسترده و چشمگیری ندیده‌ایم. تخلف‌ها مختصر و اندک هستند و اگر هم موردی مشاهده شده، گزارش و برخورد شده است.
دیدگاه تان را بنویسید