اردوغان در جست‌وجوی مقصر
سرمایه‌گذاران نگران
رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه به جست‌وجو در صنعت مالی پرداخته است تا قربانیانی پیدا کند و تقصیر ناآرامی‌های سیاسی کشور را به گردن آنها بیندازد. ب
رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه به جست‌وجو در صنعت مالی پرداخته است تا قربانیانی پیدا کند و تقصیر ناآرامی‌های سیاسی کشور را به گردن آنها بیندازد. بانک‌ها و فعالان صنعتی تحت کنترل و تهدید قرار گرفته و سرمایه‌گذاران خارجی وحشت‌زده شده‌اند. در قهوه‌خانه‌ای دور از برج‌های اداری اموت کلس تحلیلگر یک بانک آمریکایی باتری تلفن همراهش را از ترس جاسوسی دولت ترکیه خارج می‌کند. او برای صحبت با خبرنگاران اشپیگل دو شرط گذاشت: اول اینکه نام واقعی او یا کارفرمایش ذکر نشود. این بانکدار سرمایه اعتقاد دارد اگر دولت هویتش را بفهمد علیه او اقدام خواهد کرد. به گفته او در حال حاضر عملیات محاکمه و تعقیب در حال اجراست.
لونت مرکز مالی ترکیه است و دفاتر بانک‌هایی مانند HSBC و دویچه‌بانک و همچنین چندین شرکت بزرگ در آن مستقر هستند. آنها باعث شدند در چند سال اخیر اقتصاد ترکیه شکوفا شود اما اکنون دولت به آنها مشکوک شده و آنها را پشتیبان توطئه‌گران و تروریست‌ها می‌داند. کلس می‌گوید: «ما همه ترسیده‌ایم.» برخی از همکارانش قصد دارند کشور را برای همیشه ترک کنند. بیش از دو ماه است که مردم ترکیه در اعتراض به دولت رجب طیب اردوغان به خیابان‌ها ریخته‌اند. اعتراضات با کمپین علیه قطع درختان پارک گزی استانبول شروع شد. دولت با خشونت پاسخ داد. حداقل پنج نفر در تظاهرات کشته و حدود هشت هزار نفر مجروح شدند. اما اردوغان می‌گوید خشونت از جانب دولت او یا نیروهای امنیتی نبوده است. به عقیده او ناآرامی‌ها محصول فعالیت برهم‌زنندگان نظم در داخل و همکاران خارجی آنهاست. دولت ترکیه در تلاش برای پیدا کردن کسی که مقصر شناخته شود نگاه خود را بر صنعت مالی متمرکز کرده است. در اولین هفته‌های آشوب اردوغان علیه «لابی نرخ بهره» خارجی هشدار و وعده داد سفته‌بازان را سرکوب کند. معاون او بیر آتالای اتحادیه یهودیان را مسوول اعتراضات می‌داند.
در جست‌وجوی قربانی در بخش مالی
از آن زمان دولت تحقیقاتی را در بازار سهام آغاز کرده است. در هفته‌های اخیر مقامات ای‌میل‌ها، سوابق مکالمات تلفنی و پیام‌های گفتمان نهادهای مالی مختلف از جمله دویچه‌بانک، کردیت سوئیس و سیتی‌گروپ را گردآوری کرده‌اند. هم‌اکنون دولت در حال بازبینی و بررسی مکاتبات بانک‌ها با مشتریان خارجی‌شان از زمان شروع اعتراضات ترکیه است و حساب‌ها را نیز به دقت بررسی می‌کند. بازرسان در جست‌وجوی شواهدی هستند که نشان دهد مخالفان رژیم به منظور تحریک قیام علیه اردوغان به دستکاری بازارها پرداخته‌اند. کلس می‌گوید او دیگر جرات ندارد به مراجعانش توصیه کند اوراق بهادار ترکیه را بفروشند چراکه ممکن است او را دستگیر و به عنوان دشمن حکومت محاکمه کنند.
تیموتی اش اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور در استانداردبانک لندن می‌گوید به نظر می‌رسد جست‌وجو برای قربانیان خردگرایی و اعتدال را به طور کامل از میان برده است. سال‌هاست سیاستمداران مخالف، وکلا و خبرنگاران در معرض سرکوب دولت قرار دارند. اما اکنون و برای اولین‌بار خشونت اردوغان گریبانگیر طبقه برتر اقتصادی شده است. نخست‌وزیر شرکت مادر تخصصی کوچ، بزرگ‌ترین شرکت ترکیه را به همکاری با تروریست‌ها متهم کرده است. خانواده کوچ بیش از صد شرکت در زمینه انرژی، کشتی‌سازی و سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای را در سراسر جهان اداره می‌کند و بیش از 80 هزار نفر را در استخدام خود دارد. در طول اعتراضات پارک گزی، هتل دیوان که متعلق به این مجموعه بزرگ است به تظاهرات‌کنندگانی که از دست پلیس فرار می‌کردند، پناه داد. در اواخر جولای ماموران مالیاتی به همراه پلیس 77 دفتر شرکت‌های انرژی کوچ را تفتیش کرده و رایانه‌ها و اسناد را توقیف کردند. بهای سهام شرکت مادر پس از آن کاهش یافت و ارزش شرکت کوچ ظرف سه روز یک میلیارد دلار کاهش یافت.
بازارهای رو به رکود، سرمایه‌گذاران ناآرام
رفتار اردوغان بازارها را آشفته کرده است. سرمایه‌گذاران ثبات و قانون‌مندی کشور را زیر سوال برده‌اند. در سه هفته اول ناآرامی‌ها سرمایه‌گذاران اوراق قرضه و سهام ترکیه به ارزش بیش از 6/1 میلیارد دلار را به فروش گذاشتند. شاخص بازار بورس بیش از 20 درصد سقوط کرد و ارزش لیره ترک به شدت کم شد. این بحران در زمانی بسیار نامناسب روی می‌دهد. بن برنانکی رئیس فدرال‌رزرو آمریکا در ماه می گفت سیاست نقدینگی شدیدتری اتخاذ می‌کند. برنانکی قصد دارد در آینده پول کمتری به بازارها تزریق کند. این کار باعث شد سرمایه‌گذاران سرمایه خود را از اقتصادهای نوظهور بیرون بکشند. اما ترکیه دقیقاً به همان منابع مالی بین‌المللی نیاز دارد که اردوغان آنها را مورد هدف قرار داده است. در طول دوران نخست‌وزیری او از سال 2003 تا سال 2012 سرمایه‌گذاران خارجی 400 میلیارد دلار به اقتصاد ترکیه وارد کردند این در حالی است که در دو دهه قبل از آن سرمایه‌گذاری خارجی فقط 35 میلیارد دلار بود. شکوفایی اقتصادی ترکیه در سال‌های حکومت اردوغان محصول دلار و یورو بود نه لیره ترک.صعود اردوغان به
جایگاه بلند سیاسی در دهه 1990 و هنگامی شروع شد که او وعده داد مسلمانان بسیار معتقد نیز می‌توانند صاحب پول شوند. سیاستمداران مسلمان مانند نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر سابق ترکیه و استاد و مرشد اردوغان همواره بازار آزاد را مساوی با غرب می‌دانستند بنابراین آن را رد می‌کردند. در مقابل اردوغان سرمایه‌داری را تقویت کرد. تا سال 2001 دولت ترکیه و سازمان نظامی سکولار کشور را به بحران اقتصادی کشانده بودند و بیکاری به بالاترین سطح رسیده بود. اردوغان از این فرصت استفاده کرد و به همراه عبدالله گل رئیس‌جمهور کنونی حزب خودش را تشکیل داد. این حزب محافظه‌کار که «عدالت و توسعه اسلامی» نام گرفت، موفق شد یک سال بعد در انتخابات مجلس به پیروزی چشمگیری برسد.
اشتباهات ساختاری
اردوغان در جایگاه نخست‌وزیری مسیری عمدتاً نئولیبرال در پیش گرفت. او شرکت‌های بزرگ دولتی مانند ترک‌تلکام، صنایع نفت و گاز و بنادر و فرودگاه‌ها را خصوصی و بازار کار را آزاد کرد و همزمان به مبارزه با تورم پرداخت. در دوران او رشد اقتصادی ترکیه به سالانه 9 درصد رسید و تولید ناخالص داخلی سرانه از 3519 دلار به بیش از 10 هزار دلار صعود کرد. برای مدتی طولانی این موفقیت کسری ساختاری را پوشاند که حزب اعتدال و توسعه نه‌تنها درصدد اصلاح آن برنیامده بود بلکه آن را بدتر کرد. سال‌ها بود که ترکیه - برخلاف آلمان - بیشتر از صادراتش وارد می‌کرد و در نتیجه بدهی‌هایش بیشتر شد. کسری تجاری در زمان اردوغان از 16 میلیارد دلار به 84 میلیارد دلار در سال 2012 رسید. بخشی از معجزه اقتصادی ترکیه بر پایه بدهی اتفاق افتاد. حمید کیراز، کارمند 36ساله یک آزمایشگاه شیمی، از جمله میلیون‌ها نفری است که از معجزه اقتصادی منتفع شدند. او به تازگی از «توکی» آپارتمانی را در یکی از شهرک‌های اقماری حاشیه استانبول خریداری کرده و با همسر و دو دخترش آنجا زندگی می‌کنند. «توکی» نهاد خانه‌سازی ترکیه است که در
سراسر کشور به ساخت مجتمع‌های مسکونی انبوه و بلندمرتبه اشتغال دارد. آپارتمان‌های ساخت آن با قیمت‌های نسبتاً پایین به متقاضیان واگذار می‌شود. به جای مجسمه آتاتورک، بنیانگذار سکولار ترکیه مدرن، که در همه جای کشور دیده می‌شود در شهرک اقماری توکی مجسمه اردوغان در نزدیکی یک مسجد و مرکز خرید نصب شده است. این دو مکان نشانه‌های دولت اردوغان هستند. نخست‌وزیر چند هفته قبل یک ایستگاه مترو را در آن مکان افتتاح کرد. کیراز 10 هزار یورو به عنوان پیش‌پرداخت مسکن داد و 30 هزار یوروی باقی‌مانده را در اقساط ماهانه 240 یورویی می‌پردازد. او شش کارت اعتباری از بانک‌های مختلف دارد و همیشه بدهی‌هایش را سروقت پرداخت می‌کند. او 800 یورو برای تلفن هوشمند سامسونگ پرداخت کرد و دختران هشت و 10ساله‌اش با لپ‌تاپ توشیبا و تلفن‌های هوشمند بازی می‌کنند. کیراز و همسرش همیشه به نفع اردوغان و حزب اعتدال و توسعه رای داده‌اند. آنها هنوز هم از نخست‌وزیر دفاع می‌کنند حتی پس از آنکه نیمی از کشور پس از اعتراضات پارک گزی از او عصبانی هستند. کیراز می‌گوید «کل جهان به ما حسودی می‌کنند، حتی یونانیان». اما او هم به تازگی دچار تردید شده است. هر چه او مالک
آن است از آپارتمان گرفته تا اثاثیه و تلفن‌ها با خرید اعتباری به دست آمده‌اند. او حتی برای خرید غذا از کارت اعتباری استفاده می‌کند. کیراز شغل دوم دارد و همسرش نیز کار می‌کند. آنها برای شرکت‌ها غذا تهیه می‌کنند. او مسوول تحویل غذاست و همسرش 15 ساعت در روز هفت روز هفته را در آشپزخانه به تهیه غذا می‌گذراند. هنگامی که از آنها درباره بدهی‌هایشان سوال شد، گفتند علاقه‌ای ندارند چیزی درباره آن بدانند. به گفته حمید «کارت اعتباری زندگی را متحول کرده است. در گذشته ما فقط هنگامی خرید می‌کردیم که پول داشتیم حال همیشه در حال خرید هستیم». بودجه خانواده کیراز درصد بسیار ناچیزی از بودجه دولت اردوغان است. اقتصاددانان هشدار می‌دهند اقتصاد ترکیه در حال جوش آمدن است و هم‌اکنون حباب‌هایی در بخش ساختمان ظاهر شده است. بنگاه‌داران مسکن از این شکایت دارند که فروش املاک با مشکل مواجه شده است. اردوغان که مصمم است شکوفایی اقتصادی را ادامه دهد به هشدارها توجهی نمی‌کند. دولت او قصد دارد تنگه دوم بسفر را برای ارتباط دریای مرمره و دریای سیاه بسازد. طرح‌هایی برای افتتاح فرودگاه در شمال شهر در سال 2019 وجود دارد. این فرودگاه بزرگ‌ترین
فرودگاه جهان خواهد بود که با شش باند می‌تواند به 150 میلیون مسافر در سال خدمت‌رسانی کند.
خودکشی سیاسی
دولت برای سرمایه‌گذاری‌های خود به سرمایه نیاز دارد اما عرضه سرمایه در بخش خصوصی ترکیه محدود است. اعتراضات علیه تخریب پارک گزی نشان داد جامعه مدنی ترکیه دیگر حاضر نیست چشم و گوش‌بسته از طرح‌های جاه‌طلبانه دولت حمایت کند. به خاطر ناآرامی‌های هفته‌های اخیر سرمایه‌گذاران خارجی خود را کنار کشیده‌اند. سیاستمداران مخالف کشور سخنرانی‌های شدیداللحن اردوغان علیه صنعت مالی را نوعی خودکشی سیاسی می‌دانند. بخش بزرگی از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر تعهدات کوتاه‌مدت بودند که به آن پول سریع گفته می‌شد. وقتی سرمایه‌گذاران دچار اضطراب شده و سرمایه خود را بیرون بکشند اقتصاد سقوط خواهد کرد. بانک مرکزی ترکیه از هم‌اکنون مقابله با این مشکل را آغاز کرده است. اوایل ماه جولای، این بانک 25/2 میلیارد دلار ارز خارجی را به فروش رساند تا ارزش پول داخلی بیشتر شود اما این اقدام تاثیر مطلوبی بر بازارها نداشت. اقتصاددانان اعتقاد دارند ترکیه مجبور خواهد شد نرخ بهره پایه را بالاتر ببرد اما این کار سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌ها دشوارتر کرده و حتی ممکن است اقتصاد را متوقف کند. سال
گذشته اقتصاد ترکیه فقط 2/2 درصد رشد داشت که در مقایسه با رشد 9درصدی سال 2011 بسیار اندک است. اریک نیلسون اقتصاددان ارشد یونی‌کردیت اعتقاد دارد امسال رشد اقتصادی کاهش بیشتری خواهد داشت. اردوغان اکنون با بزرگ‌ترین بحران از زمان به قدرت رسیدن مواجه است. موفقیت او براساس شهرتش در اداره موفق کشور قرار داشت. ضعف اقتصاد می‌تواند در آستانه انتخابات چند ماه دیگر در مناطق و انتخابات ریاست‌جمهوری برای او مشکل‌آفرین باشد به ویژه اکنون که رقبایش در حزب اعتدال و توسعه در حال تقویت جایگاه‌های خود هستند. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) به ترکیه توصیه می‌کنند اصلاحاتی برای افزایش بهره‌وری به اجرا گذارد. تعداد بسیار اندکی از زنان شاغل هستند و افراد زیادی دو شغل دارند یا صلاحیت لازم برای شغل خود را ندارند. شکاف بین فقیر و ثروتمند در ترکیه در میان تمام کشورهای OECD از همه بیشتر است. اما مهم‌تر از همه، اردوغان باید با فساد مقابله کند. شاخص بین‌المللی شفافیت و درک فساد ترکیه را در مقام 54 جهان و پس از گرجستان و رواندا قرار می‌دهد. در اسناد افشاگری ویکی‌لیکس دیپلمات‌های آمریکایی در سفارت خود
در ترکیه از گسترش ارتشا در تمام سطوح خبر می‌دهند. شایعاتی مبنی بر آن وجود دارد که نخست‌وزیر در جریان خصوصی‌سازی یک پالایشگاه بزرگ نفتی مبالغ زیادی دریافت کرده و در سوئیس هشت حساب بانکی دارد. اردوغان این شایعات را انکار می‌کند. دارون قاسم اوغلو اقتصاددان موسسه فناوری ماساچوست می‌گوید تقریباً غیرممکن است که بدون داشتن ارتباط نزدیک با سیاستمداران بتوان یک پروژه اقتصادی را در ترکیه به اجرا گذاشت. به نظر می‌رسد اردوغان قصد ندارد تغییری ایجاد کند. ایجیت بلوط مشاور ارشد او می‌گوید اروپا بازنده است و به سمت سقوط پیش می‌رود. این مشاور راهبردی احتمال بروز بحران اقتصادی در ترکیه را رد می‌کند. به گفته او کشور در مسیر تبدیل شدن به قدرت جهانی قرار دارد و به زودی با چین و ایالات متحده برابری خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید