صنایع محرک

بخش صنعت، تنها بخشِ اقتصادی با رشد منفی سال گذشته بوده است. این را محاسبات مرکز آمار ایران از شاخص رشد در سال گذشته نشان می‌دهد. بر این اساس در حالی که در سال گذشته گروه کشاورزی 4 /5 درصد و گروه خدمات 2 /0 درصد رشد اقتصادی داشته‌اند اما رشد بخش صنعت منفی 2 /2 درصد اعلام شده است. حاصل این سه بخش نیز آن شده که نرخ رشد اقتصادی کشور در مجموع طی سال گذشته به یک درصد برسد. اما در گروه صنعت کدام بخش‌ها بیشترین تاثیر را دارند و می‌توانند رشد اقتصادی را تکان دهند؟ آخرین آمار بانک مرکزی از وضعیت نرخ رشد اقتصادی نشان می‌دهد که «صنعت و معدن» و «ساختمان» دو بخشِ با بیشترین سهم در رشد اقتصادی هستند. دو بخشی که در دوران فعالیت دولت یازدهم سهم‌شان از تولید ناخالص داخلی کاهش یافته اما در مجموع نسبت به سال نخست دهه 90 روندی صعودی داشته‌اند. «صنعت ‌و معدن» در سال 1390 از تولید ناخالص داخلی کشور 8 /11 درصد سهم داشت که این میزان در سال 1391 به 6 /13 درصد، در سال 1392 به 7 /12 درصد و در سال 1393 به 8 /12 درصد رسید. «ساختمان» هم در سال 1390 معادل 9 /7 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور سهم داشت که این میزان در سال 1391 به 8 /9 درصد، در سال 1392 به 2 /9 درصد و در سال 1393 به 7 /8 درصد رسید. این رویه در مورد کل گروه صنعت هم قابل مشاهده است. در واقع به نظر می‌رسد هر چند سهم بخش صنعت از رشد اقتصادی در دوران فعالیت دولت یازدهم روند نزولی در پیش گرفته اما همین سهم نسبت به سال 1390 بهبود یافته است. طبق آخرین آمار بانک مرکزی که مربوط به سال 1393 است، از مجموع 1080 هزار میلیارد تومان تولید ناخالص داخلی (به قیمت‌های جاری) بیش از 248 هزار میلیارد تومان (معادل 23 درصد) مربوط به گروه «صنایع و معادن» است. از این 23 درصد، 8 /12 درصد مربوط به صنعت و معدن و 7 /8 درصد مربوط به ساختمان است. دو بخشی که شاید بیشترین سهم را در گروه «صنایع و معادن» دارند. اما برای اثرگذاری بیشتر و تکان شاخص رشد اقتصادی چگونه می‌توان این دو بخش را به تحرک بیشتر واداشت؟ از سوی دیگر هرچند تا پیش از این در اقتصاد ایران وضعیت بدین شکل مورد اشاره بوده اما آیا در آینده ممکن نیست سهم بخش‌های مختلف کمی تغییر کند؟ اگر قرار بر در نظر گرفتن این تغییرات باشد آن وقت می‌توان به کدام صنایع امید بیشتری داشت که بتوانند در تغییرات رشد اقتصادی موثرتر باشند؟ اصلاً در همین سهم 8 /12‌درصدی صنعت و معدن از تولید ناخالص داخلی کدام صنایع پیشران رشد هستند؟

مروری بر آمارهای تولید خودرو و وضعیت نرخ رشد اقتصادی مبین رابطه همزمانی این دو، حداقل در دو سال اخیر است و از سوی دیگر به گفته کارشناسانی چون بهاره عریانی (که اول خردادماه امسال در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد)، صنعت خودرو به تنهایی 5 /2 تا 3 درصد از تولید ناخالص داخلی و 12 درصد از اشتغال کشور را به خود اختصاص می‌دهد. اما آیا برای تحریک نرخ رشد اقتصادی از سوی بخش صنعت تنها باید به دو بخش ساختمان و خودرو امیدوار بود؟ از سوی دیگر با توجه به نزولی بودن روند تولید در بخش خودرو آیا می‌توان این بخش را جزو صنایع بازدارنده رشد محسوب کرد؟ اگر این‌طور است برای این بخش و بخش‌های مشابه دیگر چه فکری باید کرد تا صنایع تاثیر بیشتری بر نرخ رشد اقتصادی بگذارند؟