تاریخ انتشار:
نظر خانواده تجارت درباره «شبنم» و «ایران‌کد»
کجای دنیا طرح شبنم داریم؟
چند روز پیش رئیس کل گمرک با حضور در اتاق تهران از سه طرح ثبت سفارش، ایران‌کد و شبنم به عنوان موانع پیش روی واردات نام بردند. در میان این سه شاید سخن گفتن از حذف ثبت سفارش قدری محتاطانه صورت گیرد چون این کار حدود ۲۰ سال است در بخش تجارت کشور انجام می‌شود و ریشه دوانده است.
مجیدرضا حریری/ رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران
بحران ارزی در اوایل دهه 70 منجر به انباشت بدهی‌های ارزی‌مان در خارج از کشور شد، به همین سبب وزارت بازرگانی وقت برای اینکه واردات را به تاخیر بیندازد، ثبت سفارش را در دستور کار خود قرار داد. ابتدای دهه 70 در شرایطی قرار گرفته بودیم که به دلیل بی‌اعتباری و بد‌حسابی، هیچ کشوری ال‌سی ایران را در دنیا قبول نمی‌کرد. به خاطر اینکه بر اساس این اعتبار‌مان در دنیا خراب شده بود و نمی‌توانستیم جواب واردات را بدهیم، وزارت بازرگانی وقت آمد و این تمهید را اندیشید که موضوعی را به نام ثبت سفارشات خرید خارجی راه انداخت.
قرارمان چه بود؟
موضوع ثبت سفارشات زمانی از نظر آماری، در بعضی از اقتصادهای دنیا، برای اینکه آماری داشته باشند در اقتصادهای بسته اعمال می‌شده است.
در ابتدا قرار بود ثبت سفارش کاری موقتی باشد اما از آن روزها تا به امروز ادامه یافته است و امروز که سخن از حذف آن به میان می‌آید حرفی عجیب و غیر‌قابل انجام به نظر می‌رسد.
قطعاً در تمام اقتصادهای قابل اعتنای دنیا چیزی به نام ثبت سفارش وارداتی وجود ندارد همان طور که چیزی به نام کارت بازرگانی هم وجود ندارد. یعنی تجارت آزاد است. به هر حال هر کسی کالایی را می‌آورد. در گمرک هم گمرکش را می‌پردازد. در مملکت ما موانع متعددی بر سر راه واردات وجود دارد که یکی از آنها ثبت سفارش است که باید به آن رسیدگی کرد. یکی دیگر از موانع الزام کردن تاجر بین‌المللی به گرفتن کارت بازرگانی است. این موانع باید یک روز برداشته شوند که خوشبختانه با موضع‌گیری اخیر رئیس کل گمرک شرایط برای حذف آنها تا حدودی به وجود آمده و فضا را مساعد کرده است.
سدهایی به نام ایران‌کد و شبنم
به غیر از این موارد طرح‌هایی همچون ایران‌کد و شبنم نیز وجود دارند که اخیراً به وجود آمده‌اند و فضا را برای واردکنندگان سخت‌تر کرده‌اند. دستگاه‌ها به خاطر اینکه اعمال کنترل بیشتری کنند و منفعت بیشتری ببرند، این ساز و کارهای ناقص را کنار هم می‌چینند و هر روز هم یک چیزهایی به آن اضافه می‌کنند.
با این اقدامات هزینه تجارت بالا می‌رود و هم زمان فرآیند آن طولانی‌تر می‌شود. به تبع آن در تجارت فرامرزی ما این فرآیندهای اضافی، باعث می‌شود رتبه ایران در کسب‌و‌کار به رده 148 برسد. با اضافه کردن هر کدام از این موانع در تجارت، رتبه‌مان را در فضای کسب‌و‌کار از عدد این تجارت پایین می‌آوریم و این باعث می‌شود که از آنجا هم ما یک سیگنال به دنیا بدهیم که یک محیط مناسبی برای کسب‌و‌کار نیست و کسی نیاید اینجا سرمایه‌گذاری کند.
با این اقدامات علاوه بر اینکه تجارت‌مان را مختل می‌کنیم و هزینه‌ها را بالا می‌بریم، به سرمایه‌گذار خارجی هم می‌گوییم که سرمایه‌گذاری در این مملکت سخت است و بهتر است وارد این کار نشود. جایی که تجارت کردن سخت است، شروع کردن یک تجارت سخت‌تر است. اعلام ورشکستگی کردن هم سخت است. وام گرفتن سخت است. همه اینها را برایش تعریف می‌کنیم. اگر قرار است مملکت به سمت عقلایی اداره شدن، حرکت کند بحث‌هایی را که راجع به ثبت سفارش، ایران‌کد، شبنم، کارت بازرگانی و ... داریم باید حل کنیم. اصلاً قانون بهبود فضای کسب‌و‌کار، می‌گوید که مقررات‌زدایی باید در دستور کار قرار گیرد. به نظر می‌آید که باید در تمام نهادهای اقتصادی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و تشکیلات اقتصادی‌مان، هسته‌ها و کارگروه‌هایی تشکیل شود که در حوزه خودشان، تمام بخشنامه‌ها و مقررات اضافی را لیست کنند و فرآیند حذفش را آغاز کنند. یک زمانی است که یک کارگروه ویژه‌ای دستورالعمل صادر کرده است که باید در همان ستاد راجع به لغوش صحبت شود. یک زمان احتیاج دارد که لایحه به مجلس ببریم تا مقررات اضافی حذف شود، ولی نظارت‌های اقتصادی دولت را از جوانب دیگر تقویت کنیم.
ممکن است گفته شود شرایط کشور تا حدودی مانند دهه 70 است و آیا آمادگی داریم که ثبت سفارش را حذف کنیم؟
در پاسخ می‌گویم بله، این آمادگی به طور صد درصد وجود دارد.
باز ممکن است پرسیده شود با حذف ثبت سفارش چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟
باید گفت اگر قرار است به سمت اقتصاد آزاد، شفاف و رقابتی حرکت کنیم خود به خود باید دست از این نظارت‌ها برداریم. اگر اقتصادمان در فضای بین‌المللی به حالت عادی برگردد ما هم باید در داخل عادی‌سازی کنیم.
شاید اولویت‌های امروز کشور در مقررات‌زدایی، ثبت سفارش نباشد. ولی می‌شود شبنم و ایران‌کد را که تازه به وجود آمده‌اند حذف کرد و در مرحله بعدی ثبت سفارش را از میان برداشت.
برای این کار بایستی برنامه و زمان‌بندی مشخص داشته باشیم. مگر ما تا چه حد فرصت تاریخی داریم که دوباره خودمان را بسازیم؟ در همان جلسه آقای کرباسیان گفت طی هشت سال گذشته در هر روز شش تا بخشنامه گمرک صادر می‌کردیم!
در بحث مبارزه با قاچاق کالا اگر به عنوان یک مقوله اقتصادی نگاه کنیم، نمی‌بایستی چنین ستاد امنیتی را برایش تعریف کرد. شاید همین کار را گمرک و سازمان توسعه تجارت بتوانند با همدیگر انجام دهند و برای جلوگیری از قاچاق کالا و ارز تمهیداتی طراحی کنند. تعداد فرآیندها در مملکت ما بسیار زیاد است. حتماً بایستی این فرآیندها را کم کنیم. اما کدام اولویت اول‌مان است. چه چیزی را باید اول حذف کنیم و چه فرآیندی را اصلاً نباید حذف کنیم.
در رابطه با استانداردها می‌توان گفت رویه موجود بر این اساس استوار شده که به جای تولید محصول استاندارد باید قطعات استاندارد بگیرند. به عنوان مثال اگر من تولید‌کننده بخواهم تلفن به تولید برسانم باید برای 600 قطعه‌ای که در پروسه تولید این محصول دخیل است استاندارد لحاظ کنم، این در حالی است که سازمان استاندارد باید از من تولید‌کننده تلفن استاندارد را به عنوان یک پکیج بپذیرد و کاری به استاندارد قطعات آن نداشته باشد. باید نظارت‌ها قاطع اما کلی باشد نه اینکه در جزء به جزء امور یک تولید‌کننده یا بازرگان دخالت صورت گیرد. گاهی اوقات برخی ابزارها در کشور ما به اشتباه مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثل این است که یک خودرو فراری را به تهران وارد کرده و از آن به عنوان تاکسی استفاده کنیم.
لازم است کارگروه‌هایی در هر سازمانی تشکیل شود؛ و برای مجموعه این کارگروه‌ها یک جای بزرگ‌تری را در نظر بگیرند. همچنین باید یک باز تعریفی از اقتصادمان کنیم. اقتصاد ما خیلی سالم و قوی نیست. در هشت سال اخیر و به خصوص در این سه، چهار سال اخیر هم همان بدنه ضعیف اقتصادمان را ضعیف‌تر کردیم و باید بنشینیم و دوباره بازسازی کنیم. خوب است الان براساس مقتضیات و ضروریات زمان، مقرراتی را که تعریف کرده‌ایم اگر فلسفه وجودی‌شان تمام شده است حذف کنیم.
باید روحیه پلیسی و مچ‌گیری را کنار بگذاریم و سعی کنیم مردم به دولت، دولت به مردم، نهادها به همدیگر، اعتماد و خوداظهاری و خودباوری داشته باشند. مگر در دنیا اینقدر همدیگر را کنترل می‌کنند؟ در جایی که اینقدر همدیگر را نمی‌پایند، می‌بینید که روابط خیلی سالم‌تری هم در اقتصادشان وجود دارد. اما آیا ما با این همه کنترل و بپا و بگیر و ببند، توانسته‌ایم اقتصادمان را سالم کنیم؟
پس معلوم است که این نوع کنترل‌ها جواب نداده است. مگر ما تجارت را در دنیا ابداع کرده‌ایم؟ کجای دنیا ایران‌کد می‌بینیم. مگر مثلاً در انگلستان، انگلیس‌کد داریم؟ کجای دنیا طرح شبنم را می‌بینیم؟
دیدگاه تان را بنویسید