چرا پراید رسید به زانتیا؟

اوایل سال گذشته خبری عجیب در بازار خودرو پیچید: «پراید شد 10میلیون».

کسی باورش نمی‌شد، حتی سایپایی‌ها هم وقتی خبر را شنیدند، به شوخی گرفتند و گفتند اجازه نمی‌دهند پراید 10میلیون شود. اما خبر درست بود و «پراید 10میلیونی» نشانه‌ای بود از بازار پرتلاطم خودرو در سال 1391، سالی که کارشناسان از آن به عنوان سخت‌ترین و بحرانی‌ترین دوران خودروسازی کشور پس از جنگ یاد می‌کنند. هرچند پراید 10میلیونی را خیلی‌ها شوخی گرفتند و خیلی‌ها هم توانایی هضم آن را نداشتند، اما «شوخی» آن روزها به «رویای» امروز تبدیل شده و دیگر کسی پراید 10میلیونی را در خواب هم نمی‌بیند. سال 1391 البته از همان ابتدایش معلوم بود که «نکو» نیست و هشدارهایی که پیش‌ترها کارشناسان و فعالان صنعت خودرو دادند، تمام و کمال در جاده مخصوص محقق شد و بلایی بزرگ به سر آبی و نارنجی‌های جاده مخصوص آمد. اتفاقاتی که در سال 1391 برای اقتصاد کشور و به طور خاص برای صنعت خودرو رخ داد، زمینه رشد بی‌سابقه و حیرت‌انگیز قیمت خودرو را به وجود آورد و کار را به جایی رساند که خرید خودرو برای خیلی‌ها به آرزو تبدیل شد.

کاهش شدید تولید خودرو

اتفاق بزرگ در جاده مخصوص، «شروع روند کاهشی تولید خودرو» بود که از همان آغازین روزهای سال91 خود را نشان داد و درحالی که روزهای اول موضوعی چندان مهم و جدی به نظر نمی‌رسید، در ادامه تبدیل به «بحران بزرگ جاده مخصوص» شد. هرچند کاهش تولید خودرو در یکی دو ماه اول را کسی جدی نگرفت، اما اردیبهشت که رفت و خرداد آمد و خرداد که رفت و تیر از راه رسید، تکانه‌های «اتفاق بزرگ» نیز بیشتر و بیشتر شد و تن جاده مخصوصی‌ها را حسابی لرزاند. با وجود آنکه بازار خودرو در بهار چندان تقاضایی به خود نمی‌دید؛ اما قیمت‌ها پی در پی بالا می‌رفتند و همه انگشت به دهان مانده بودند که چرا قیمت پراید به 11 میلیون رسیده و پژو 206، 20میلیونی شده و پژو پارس در حال فتح قله 20میلیون تومان است.

کمرمان شکست

در این اوضاع و احوال اما خودروسازان و قطعه‌سازان هم صدایشان درآمده بود و پی در پی عنوان می‌کردند که پول نداریم و فشار نقدینگی کمرمان را شکسته است و این سیگنال‌های منفی، بازار را بیشتر و بیشتر به هم ریخت و قیمت‌ها را شدیدتر بالا برد.

اینجا بود که توافقاتی پشت پرده صورت گرفت و وزارت «صنعت، معدن و تجارت» در ماموریتی ویژه از سازمان حمایت مصرف‌کنندگان خواست تا با دعوت از خودروسازان، حرف‌های آنها را بشنود و در صورتی که تشخیص داد، با افزایش قیمت محصولات‌شان موافقت کند.

تا جردن

این موضوع، خودروسازان را که سال‌ها از سر اجبار، سیاست تثبیت قیمت را کژدار و مریز دنبال می‌کردند، شاد کرد و از آن پس آنها هر چند وقت یک بار از «جاده مخصوص» به «جردن» می‌رفتند تا با کلی سند و مدرک ثابت کنند مستحق افزایش قیمت هستند. خودروسازان البته بستر را هم به نوعی برای افزایش قیمت‌ها آماده کردند، به مشتریان قول دادند افزایش قیمت رسمی خودرو می‌تواند قیمت‌ها را در بازار بشکند و دست دلال‌ها را کوتاه کند، دلالانی که بازار مثل موم در دست‌شان بود و قیمت‌ها را با ساز خود می‌رقصاندند. این چنین شد که خودروسازان توانستند مجوز افزایش قیمت محصولات‌شان را پس از کلی چانه‌زنی از سازمان حمایتی‌ها بگیرند، اما بازار روی خوشی به این ماجرا نشان نداد و قیمت‌ها افت که نکردند هیچ، بالاتر هم رفتند.

صعود یکباره قیمت خودرو

حالا دیگر قیمت پژو 206 که تولیدش متوقف شده بود به 30 میلیون رسیده و مگان در آستانه 45میلیونی شدن قرار گرفته بود و پراید هم نزدیک به 11 میلیون تومان قیمت داشت. سایر خودروها هم از افزایش قیمت در امان نبودند به نحوی که تابستان 91، ماکسیمای 65میلیونی، تندر 20میلیونی و پژو 405 حدوداً 16میلیونی را پیش چشم مشتریان قرار داد. جالب اینجا بود که خودروسازان با وجود شکست خوردن سیاست‌شان در شکسته شدن قیمت‌ها، باز هم بر افزایش قیمت رسمی محصولات‌شان اصرار کردند و باز هم راهی «جردن» شدند تا مجوز افزایش قیمتی دوباره را از سازمان حمایتی‌ها بگیرند.

پول نداریم

این در حالی بود که سازمان حمایت با درخواست تابستانی خودروسازان موافقت نکرد و جاده مخصوصی‌ها که از کسب مجوز افزایش قیمتی دوباره ناامید شده بودند، دوباره ناله‌هایشان به آسمان بلند شد که «پول نداریم» و «در حال نابودی هستیم» و ...؛ کلی هم شاکی شدند که چرا دولت وعده‌اش مبنی بر پرداخت دو هزار میلیارد تومان وام به صنعت خودرو را عملی نکرده است. این وعده را محمدرضا رحیمی معاون اول دولت در اردیبهشت‌ماه به خودروسازان داد و قرار بود یک ماهه این پول به جاده مخصوص برود، اما شورای پول و اعتبار آن را به نصف کاهش داد و بانک مرکزی نیز بعداً هم آنقدر شرایط سختی برای پرداختش در نظر گرفت، که خودروسازان به کل قید آن را زدند. این رفتار شورای پول و اعتبار بهانه خوبی برای تداوم کاهش تولید خودرو و به تبع آن افزایش بیش از پیش قیمت‌ها در بازار بود. حالا دیگر سال به نیمه رسیده بود و تیراژ هم کاهشی 40درصدی را نسبت به سال قبل به خود می‌دید و منحنی قیمت‌ها نیز روز به روز صعود می‌کرد.

اوضاع به شکلی پیش رفت که در پاییز، قیمت‌ها رشدی عجیب‌تر از قبل را تجربه کردند، به نحوی که قیمت پراید به 13 میلیون رسید، ماکسیما و پارس به ترتیب 80 و 32 میلیونی شدند و پژو 206 نیز به 35 میلیون تومان نزدیک شد. همچنین پژو 405 هم تبدیل به خودرویی حدوداً 5/18میلیونی شده بود و تندر هم در قله 25میلیون تومان قرار داشت. در همین اوضاع و احوال بود که رفت و آمد خودروسازان به «جردن» باز هم جواب داد و سازمان حمایتی‌ها با افزایش دوباره قیمت‌ها موافقت کردند. هرچند انتظار می‌رفت با این کار تا حدی از قیمت کاذب خودرو در بازار شکسته شود، اما بازار باز هم روی خوش به «گرانی رسمی» نشان نداد و قیمت‌ها دوباره صعود کردند، آن هم صعودی شدیدتر از قبل. اگر نگاهی به آرشیو روزنامه‌ها در اواسط پاییز بیندازیم، با قیمت‌هایی روبه‌رو می‌شویم مانند پراید 5/13میلیونی، پژو 206 بالای40میلیون، پارس 33میلیونی، ویتارای 92میلیونی و مگانی که به قله 60 میلیون تومان صعود کرده بود. رشد شدید قیمت‌ها در بازار گواه آن بود که نسخه افزایش قیمت رسمی خودرو دوای درد گرانی چهارچرخ‌ها نیست و افسار بازار چنان در رفته که به این راحتی‌ها گرفتن دوباره‌اش میسر نیست. آشفتگی بازار اما بهانه خوبی دست خودروسازان داد تا آنها بانک مرکزی و سیاست‌هایش را مقصر گرانی خودرو بدانند. جاده مخصوصی‌ها پی در پی عنوان می‌کردند و هنوز هم بر این باورند که سیاست‌های بانک مرکزی عامل اصلی رشد شدید قیمت خودرو در کشور است، زیرا این بانک از یک سو ارائه تسهیلات مناسب به خودروسازان را در سال 1391 متوقف و از سوی دیگر با گذاشتن شرایطی سخت، عملاً صنعت خودرو را از دریافت وام هزارمیلیاردی مصوب شورای پول و اعتبار، محروم کرد.

چرا خودرو گران شد

به گفته خودروسازان، دلیل اصلی رشد قیمت‌ها، کاهش شدید تیراژ خودرو و مقصر این اتفاق بد نیز در درجه اول بانک مرکزی بود. با وجود همه انتقادها و اعتراض‌ها اما پولی از سوی بانک مرکزی به خودروسازان داده نشد تا تولید همچنان روند نزولی خود را طی کند و قیمت‌ها نیز به صعود خود ادامه دهند. کار به جایی رسید که در اوایل زمستان، بازار خودرو باز هم از قیمت‌هایش شوکه شد و مشتریان بهت‌زده از یکدیگر می‌پرسیدند که راست است قیمت پراید به بالای 15 میلیون تومان رسیده است؟ خبر اما راست بود، بله؛ پراید حالا دیگر خودرویی 16، 17 میلیونی به شمار می‌رفت و پژو 206 نیز از مرز 50 میلیون رد شده بود.

پژو 405 هم که قیمتش فاصله چندانی با 22 میلیون تومان نداشت و تندر-90 نیز خودرویی 27میلیونی به حساب می‌آمد. مگان هم که از 60 میلیون گذشته بود و سمند نیز حول وحوش 22 میلیون خرید و فروش می‌شد و در این اوضاع طبیعی بود که پژو 207 هم تبدیل به خودرویی بالای 50 میلیون شود. این اما پایان کار نبود؛ هشتم بهمن دولت مصوبه‌ای را ابلاغ کرد که خودروسازان سال‌ها رویای آن را در سر می‌پروراندند: آزادسازی قیمت خودرو. اگرچه جاده مخصوصی‌ها اصرار داشتند با آزادسازی قیمت خودرو، بازار کم‌کم به آرامش می‌رسد، اما مصوبه که ابلاغ شد و قیمت‌ها که به دست خودروسازان بالا رفت، باز هم بازار از پشت خنجر زد و مگان به 84 میلیون رسید، ماکسیما 120میلیونی شد و پراید از 20 میلیون هم عبور کرد تا قیمت آن به قیمت چند سال پیش زانتیا برسد. پژو 206 و 207 هم که از بالای 50میلیون پایین نیامدند و پارس و 405 هم 35میلیونی و 26میلیونی باقی ماندند. حالا بسیاری از مشتریان مانده‌اند و خودروهایی که فقط لذت دیدن‌شان از پشت شیشه امکان دارد، نه نشستن پشت فرمان‌شان. این طور بود که پراید به زانتیا رسید و «خودرو» پس از سال‌ها دوباره از کالایی مصرفی به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شد و حالا این جمله دهان به دهان می‌چرخد که « نان در خودرو است».