اپراتورهای مجازی

شکل‌گیری بازار سه‌قطبی تلفن همراه در کشور، توسعه نسل‌های سوم و چهارم تلفن همراه و به موازات آنها نیاز به ورود اپراتور چهارمی که بتواند روند رقابت در بازار را تشدید کند، سمت و سوی رگولاتوری در این بازار را به سمت راه‌اندازی اپراتورهای مجازی تلفن همراه (MVNO) سوق داده است. از آنجا که راه‌اندازی اپراتور چهارمی که نیاز به ایجاد زیرساخت وسیع و سرمایه‌گذاری هنگفت دارد، دیگر کارساز نیست و توسعه بازار و عرضه وسیع خدمات محتوایی جدید و متنوع ضروری است، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجاب به صدور مجوز برای اپراتورهای مجازی شده است که نیازی به سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت ندارند و همراه با روند موجود در دنیا می‌توانند با تدوین قوانین و مقررات منسجم از زیرساخت موجود برای عرضه خدمات بیشتر و متنوع‌تر بهره‌برداری کنند. ایجاد اپراتورهای مجازی تلفن همراه با راه‌اندازی و توسعه شبکه‌های نسل سوم و چهارم تلفن همراه در جهان مطرح شد تا بدون نیاز به زیرساخت‌های شبکه و با استفاده از بستری که اپراتورهای اصلی در اختیارشان قرار می‌دهند، به ارائه خدمات به کاربران بپردازند. با این روند ایران نیز که در ابتدای ورود به نسل سوم و چهارم تلفن همراه قرار دارد، بازار مناسبی برای فعالیت اپراتورهای مجازی تلفن همراه محسوب می‌شود. ایجاد فضای رقابتی در عرصه ارتباطات، ایجاد فرصت‌های شغلی ارائه سرویس‌های ارزش افزوده جدید و درآمدزایی، از عوامل اهمیت بررسی فعالیت اپراتورهای MVNO در کشور است. بر همین اساس در حالی که هنوز تنها پیش‌نویس اصول حاکم بر پروانه این اپراتورها در سازمان تنظیم مقررات تدوین شده و در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، تصویب نشده است اما متقاضیان زیادی دارد که درحال ارزیابی بازار و چانه‌زنی برای ورود به این بازار تازه ارتباطات کشور هستند. صنعت مخابرات و به‌خصوص ارتباطات سیار، فرصت مناسبی برای اشتغال نیروی تحصیل‌کرده در کشور فراهم می‌کند. توسعه بازار ارتباطات، باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بسیاری در کشور خواهد شد و موضوع ایجاد اشتغال با ظهور نسل چهارم تلفن همراه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند به طوری که به ازای هر یک درصد افزایش ضریب نفوذ پهنای باند 2/0 درصد نرخ اشتغال افزایش می‌یابد. صدور مجوزهای نسل سوم و چهارم تلفن همراه ایران و پیوستن به جرگه کشورهای دارای نسل چهارم تلفن همراه، انگیزه فعالیت‌های بسیاری را در بین شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد کرده است. به طوری که ایجاد محتوای بومی و ارائه سرویس‌های ارزش افزوده متناسب با نسل‌های جدید از زمینه‌های ایجاد انگیزه برای فعالیت آنها در نسل‌های جدید تلفن همراه محسوب می‌شود.
یکی از عواملی که در چند سال اخیر و با ظهور نسل چهارم تلفن همراه مطرح شد و نقش بسزایی نیز در رونق بازار تلفن همراه داشته است، اپراتورهای مجازی تلفن همراه هستند. اپراتورهایی که فعالیت آنها در کشور و در نتیجه تشدید بازار رقابت در دستور کار رگولاتوری قرار دارد.
آمارهای منتشر شده توسط GSMA در سال 2014 نشان می‌دهند حدود یک هزار اپراتور مجازی تلفن همراه در جهان فعالیت دارند. در این بین اروپا با دو‌سوم، بیشترین سهم را از تعداد اپراتورهای مجازی دارد و در همین حال تعداد اپراتورهای مجازی تلفن همراه به سرعت درحال افزایش است.
با همین رویکرد هم وزارت ارتباطات به دنبال صدور مجوز برای متقاضیان پرونده اپراتوری به این شکل است اما با چالش‌هایی در هر دو سوی بازار اپراتور میزبان و میهمان مواجه است. چالش‌هایی که تبانی، دامپینگ، تعرفه و نحوه ارائه خدمات از جمله آنهاست و تا زمانی که نتواند مسائل آن را حل کند، عملاً امکان شکل‌گیری رقابت منصفانه در این بازار فراهم نخواهد بود.