تبدیل فرصت به تهدید

مسوولان بازار سرمایه خبر دادند که در حال حاضر پذیره‌نویسی اوراق بدهی دولتی از طریق این بازار وجود نخواهد داشت و تا پایان سال انتشار اوراق جدید در فرابورس متوقف می‌شود. از سوی دیگر، برخی مسوولان سعی دارند که نقل و انتقال بازار بدهی را از بازار سرمایه به بازار پول محول کنند. این در حالی است که امیر هامونی، مدیر‌عامل فرابورس ایران ضمن تاکید بر تنظیم بازار بدهی از سوی متولیان و ناظران بازار سرمایه کشور، گفت: «در راستای این هدف و برنامه‌ریزی صورت‌گرفته انتشار جدید اوراق بدهی دولتی در فرابورس ایران تا پایان امسال متوقف و هرگونه پذیره‌نویسی از سال آینده به طور محدود و بر اساس برنامه‌ریزی‌های قبلی صورت خواهد گرفت.»

در هفته‌های اخیر، بازدهی بازار سهام، در وضعیت مناسبی قرار نداشته است. این موضوع باعث شده برخی سهامداران، این روند را به اثرگذاری عوامل خارج از بازار سهام نسبت دهند. یکی از این موارد، جذب نقدینگی بالا در بازار اسناد خزانه اسلامی است که به‌عنوان نماینده اصلی بازار بدهی و رقیب بازار سهام مطرح می‌شود. به عقیده گروهی، جذابیت نرخ سود بازار بدهی یکی از عواملی است که بازار سهام در رکود باقی بماند. این موضوع در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم کل بازار بدهی نسبت به کل حجم بازار در حدود شش درصد است. در برخی از کشورهای‌ توسعه‌یافته، این رقم حتی به بالای 80 درصد نیز می‌رسد. به عنوان مثال آخرین بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد نسبت حجم اوراق بدهی به کل حجم بازار سرمایه در ایتالیا 88 درصد؛ در اسپانیا 63 درصد و کره جنوبی 45 درصد گزارش شده است. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند در حال حاضر نحوه انتشار اوراق و نرخ سود بالای این اوراق باعث شده از جذابیت‌های سهام کاسته شود. این در حالی است که کارشناسان معتقدند عدم انتشار اوراق سیاست مناسبی، برای رفع این مشکل نخواهد بود و کارشناسان باید نحوه انتشار اوراق را بر اساس یک مکانیسم مناسب انجام دهند. در غیر این صورت یک فرصت طلایی در اقتصاد کشور به یک تهدید تبدیل خواهد شد. اوراق قرضه دولتی یا اوراق قرضه خزانه دولتی، یکی از راهکارهای تامین مالی دولت در شرایط کسری بودجه است. اما انتشار این اوراق همان‌طور که می‌تواند فرصتی برای انتقال بدهی‌های دولت به زمان تثبیت اقتصادی باشد، در صورت ناتوانی دولت در تسویه آنها، تهدیدی است که فشار اقتصادی آن گلوی دولت را خواهد فشرد و دولت را با حجم بزرگ‌تری از بدهی‌های مالی آتی روبه‌رو خواهد کرد. بسیاری از بحران‌های مالی جهانی ریشه در استقراض بیش از اندازه دولت‌ها دارد. تسهیل مقداری پول در شرایط کسری بودجه و اعتیاد دولت‌ها به استفاده از این مرهم پولی، در طول قرن گذشته دولت‌های قدرتمندی را به زانو درآورده است. ریسک اوراق قرضه معمولاً با اعتبار قرض‌گیرنده سنجیده می‌شود. هرچند اوراق قرضه دولتی به علت پشتوانه دولتی دارای کمترین میزان ریسک و به تبع آن کمترین میزان بهره هستند، اما تجربه طلبکاران از دولت نشان می‌دهد که اوراق قرضه دولتی در ایران کاملاً هم بدون ریسک نیستند و برخی از اعتباردهندگان به دولت سال‌هاست که در انتظار وصول مطالبات خود هستند. تعویق طلب وام‌دهندگان دولتی با استفاده از اوراق بدهی جدید و تقبل هزینه‌های ناشی از آن، سبب انبساط حجم بدهی دولت خواهد شد.