فازهای دو میلیارددلاری

از زمانی که بیژن زنگنه در قامت وزیر نفت برای اولین بار وارد پارس جنوبی شد، گمانه‌زنی‌ها در خصوص توان وزیر نفت جدید برای توسعه فازهای مختلف پارس جنوبی بالا گرفت. در این میان، دولت در تلاش بود تا روایتی را از آنچه تحویل گرفته ارائه دهد تا در زمان بهره‌برداری، پرونده مشخصی داشته باشد. اما از همان ابتدا هم ریشه‌یابی‌های مختلفی در خصوص علت‌های تاخیر در بهره‌برداری اعلام شد. وزیر نفت اما در همان زمان، با رد صحبت‌هایی که در خصوص نیاز مالی پارس جنوبی عنوان می‌شد، مطرح کرد که مشکل اصلی ضعف مدیریتی است. با این حال در زمان رستم قاسمی کلیه مشکلات به مسائل ناشی از تحریم ربط داده می‌شد. در این میان اولین کاری که زنگنه از ابتدای فعالیت خود در وزارت نفت کرد، توقف پروژه فازهای 35ماهه بود؛ پروژه‌ای که در اواخر دولت دهم برای به بهره‌برداری رسیدن فازهای در حال اتمام انجام شد اما عملاً هیچ تغییری در آنها ایجاد نشد. کاری که وزیر نفت دولت یازدهم کرد، توقف طرح‌های زمان‌بری بود که نیاز به هزینه بیشتر برای به نتیجه رسیدن داشت. او همزمان، برخی قراردادهای توسعه دولت قبل را نیز متوقف کرد تا با اولویت‌بندی فازهای در حال توسعه پارس جنوبی، بخش اصلی فعالیت‌های خود را در این بخش آغاز کند. در همان زمان، زنگنه اولویت کاری خود را در پنج فاز 21،51 و 16، 17 و 18 گذاشت تا ابتدا آنها را به سرانجام برساند. این فازها همان بخش‌هایی بودند که پیشرفت نزدیک 80 درصد یا بیشتر را داشتند.

فاز به تولیدرسیده
اولین فاز از مجموع پنج فاز اولویت‌دار، فاز 12 است که در مقایسه با دیگر فازهای اولویت‌دار از پیشرفت بیشتری برخوردار است. این پروژه در سال 1384 شروع شد و در اولین سال دولت یازدهم به تولید رسید. در همان زمان، درصد پیشرفت این فاز در حدود 91 درصد اعلام شده بود. کمتر از یک سال بعد و در خردادماه 93، میزان پیشرفت این فاز 95 درصد اعلام شد. دولت جدید علاوه بر چهار درصد پیشرفت فیزیکی در این فاز، توانست بعد از مدت‌ها وعده‌ای که عنوان شده بود، تولید در این فاز را آغاز کند. در هدف توسعه این فاز عنوان شده که توسعه فاز 12 به منظور تولید سه میلیارد فوت مکعب گاز غنی جهت تحویل به شبکه سراسری و واحدهای تولید گاز طبیعی مایع پیش‌بینی شده است. یعنی از میزان تولید این فاز، یک میلیارد جهت شبکه سراسری و دو میلیارد در صورت نیاز جهت تبدیل به LNG، تولید روزانه 75 میلیون متر مکعب گاز شیرین، 110 هزار بشکه میعانات گازی و 750 تن گوگرد در روز است. مدیرعامل شرکت پتروپارس در همین رابطه، خبر از تولید 12 میلیون مترمکعبی تولید از فاز 12 داده بود. وی در عین حال وعده داده بود که میزان تولید از این فاز در خردادماه، به 25 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید. آنچه در برآورد هزینه این فاز عنوان شده، مبلغی در حدود 7 میلیارد و 746 میلیون دلار است که تاکنون 6 میلیارد و 178 میلیون از آن جذب شده است. با این حال، توسعه این فاز تنها به تولید ختم نمی‌شود چرا که در خردادماه سال جاری، دو سکوی این فاز آماده بهره‌برداری شد تا میزان تولید در آینده نزدیک بیشتر شود.

15 و 16
فاز دیگری که در میان طرح‌های اولویت‌دار زنگنه است، ۱۵ و ۱۶ است که طی یک سال فعالیت دولت یازدهم، یک درصد پیشرفت داشته است. امسال درصد پیشرفت این فاز به 93 درصد رسیده و یک درصد پیشرفت را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. در عین حال در آذرماه سال قبل، تولید گاز از این فاز آغاز شد. طبق اذعان خبرگزاری مهر، اولین ردیف شیرین‌سازی فازهای 15 و 16 پارس جنوبی که در دولت دهم راه‌اندازی شده بود به دلیل کمبود شدید گاز در آستانه فصل زمستان با استفاده از گاز فازهای 6 تا 8 پارس جنوبی بار دیگر در مدار بهره‌برداری قرار گرفت و در آذرماه، تولید گاز در یکی از ردیف‌های شیرین‌سازی پالایشگاه این مگا پروژه گازی آغاز شد. دو پالایشگاه این فاز نیز با وجود صحبت‌های بسیاری که در خصوص آن اعلام می‌شد، به بهره‌برداری رسید. بر اساس هدفی که از ابتدا برای توسعه این فاز در نظر گرفته شده، باید روزانه 50 میلیون مترمکعب گاز طبیعی تصفیه‌شده از این فاز به شبکه سراسری تزریق شود. همچنین، 75 هزار بشکه میعانات گازی در روز جهت صادرات، تولید یک میلیون تن اتان در سال جهت مصرف پتروشیمی، 5/1میلیون تن گاز مایع (LPG) در سال و 400 تن گوگرد در روز جهت صادرات برای این فازها برنامه‌ریزی شده است. طبق آنچه پیش از این علی‌اکبر شعبان‌پور، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در این مورد مطرح کرده بود، این بخش چهار پالایشگاه دارد که هر کدام از آنها توان تصفیه، تولید و تزریق 10 میلیون مترمکعب گاز را در روز دارند. پیش از این نیز برخی رسانه‌های منتقد از جمله خبرگزاری تسنیم عنوان کرده بودند که پیشرفت در این فازها کند است. استدلال این خبرگزاری این بود که پیشرفت فیزیکی پروژه ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی بر اساس گزارش تهیه‌شده در مجموعه وزارت نفت دولت دهم (بیست و پنجم مردادماه سال ۹۲) به مرز ۹۲درصدی رسیده بود و این آمار توسط مسوولان وزارت نفت دولت یازدهم تکذیب نشد. بر همین اساس عنوان شده بود که عملکرد دولت یازدهم در زمینه توسعه این فاز پارس جنوبی، بسیار کند پیش می‌رود.

17 و 18
فاز 17 و 18 نیز یکی دیگر از فازهایی است که در میان فازهای اولویت‌دار زنگنه دیده می‌شد. میزان پیشرفت این فاز در تابستان سال قبل، 78 درصد بود که در خردادماه امسال به 82 درصد رسیده است. طبق صحبت‌هایی که مدیرعامل شرکت نفت و گاز اخیراً در بازدید رئیس مجلس عنوان کرده، موعد راه‌اندازی اولین پالایشگاه فاز 17 و 18 پارس جنوبی در سال جاری است. علی‌اکبر شعبان‌پور در این مورد عنوان کرده است که امسال یکی از پالایشگاه‌های فاز 17 و 18 پارس جنوبی وارد مدار می‌شود و با بهره‌برداری از این ردیف گازی، 14 میلیون مترمکعب گاز در روز به ظرفیت گازی کشور اضافه می‌شود. توسعه فاز 17 و 18 میدان گازی پارس جنوبی به منظور تولید 50 میلیون مترمکعب گاز طبیعی تصفیه‌شده در روز جهت تزریق به شبکه سراسری، 75 هزار بشکه میعانات گازی در روز جهت صادرات، تولید یک میلیون تن اتان در سال جهت مصرف پتروشیمی، 5/1میلیون تن گاز مایع در سال و 400 تن گوگرد در روز جهت صادرات برنامه‌ریزی شده است که طی یک‌سال گذشته پیشرفتی در حدود 83 درصد داشته است. در عین حال خبرگزاری مهر در اولین روز تیرماه گزارش داد که همزمان با ورود به هفتاد و چهارمین ماه (آغاز هفتمین سال عملیات اجرایی) طرح توسعه 17 و 18 پارس جنوبی حفاری چاه‌های دریایی این فاز مشترک گازی در خلیج‌فارس به پایان رسیده است. همزمان، آنچه در صحبت‌های مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس دیده می‌شود، پیشرفت فیزیکی 83درصدی این فاز است. علی‌اکبر شعبان‌پور در گزارشی که هفته گذشته به رئیس مجلس داده بود، عنوان کرد «امسال یک پالایشگاه فاز 17 و 18 پارس جنوبی وارد مدار می‌شود و با بهره‌برداری از این ردیف گازی 14 میلیون متر مکعب گاز در روز به ظرفیت گازی کشور افزوده می‌شود.»

سرمایه‌های در انتظار
در بررسی ارزش به بهره‌برداری رسیدن فازهایی که به عنوان فازهای اولویت‌دار وزارت نفت نام‌برده شد، باید به میزان ارزش مالی آنها در صورت نهایی شدن اشاره کرد. در فازهای 15،12 ،16 ،17 و 18 پارس جنوبی که در مرحله نهایی توسعه قرار دارند، روزانه 25 میلیون مترمکعب از هر فاز، استخراج می‌شود که ارزش گاز تولیدی هر کدام از این فازها به دو میلیارد دلار در سال می‌رسد. همچنین از هر یک از فازهایی که در مرحله نهایی توسعه خود قرار دارند، سالانه 500 هزارتن گاز مایع استخراج می‌شود که ارزش آن برابر با 250 میلیون دلار در سال است. در این صورت با احتساب کل پنج فاز، عددی در حدود یک میلیارد و 250 میلیون دلار برای تولید گاز مایع در سال پیش‌بینی می‌شود که در صورت بهره‌برداری وارد خزانه می‌شود. شعبان‌پور مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس جنوبی نیز پیش از این عددی در حدود دو میلیارد دلار را اعلام کرده بود که برای توسعه طرح‌های میدان پارس جنوبی تصویب شده است. در این صورت شاید بتوان گفت با بهره‌برداری از این پنج فاز، نزدیک به کل سرمایه‌گذاری انجام شده، برگشت خواهد داشت. با این حال آنچه بسیاری در خصوص توسعه فازهای مختلف پارس جنوبی عنوان می‌کنند این است که باید ابتدا علاوه بر هدفی که برای مصرف داخلی در نظر گرفته شده، شرکای متعهد و حرفه‌ای را انتخاب کرد تا بتوان در حین به تولید رساندن این فازها، بازگشت بیشتری برای سرمایه‌گذاری و در عین حال فضای رقابتی واقعی را تجربه کرد.