سایه روشن مناطق

پرونده افزایش تعداد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور یک بار دیگر باز شد. همین چند وقت پیش بود که رئیس‌جمهور لایحه افزایش مناطق آزاد کشور را به مجلس تقدیم کرد و با رای منفی پارلمان‌نشینان مواجه شد. آن زمان نمایندگان مجلس نهم بر این باور بودند لایحه‌ای که دولت برای افزایش تعداد مناطق آزاد کشور ارائه کرده است، نظر مساعدشان را جلب نمی‌کند و هر یک، مناطقی را در حوزه انتخابیه خود داشتند که اگر حتی مناطق آزاد اعلام نمی‌شدند، حداقل باید در فهرست مناطق ویژه اقتصادی قرار گیرند. همین ذهنیت آنها جرقه‌ای برای انجام اصلاحات در لایحه دولت برای افزایش تعداد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را زد. آنقدر تعداد مناطق ویژه اضافه‌شده به لایحه دولت زیاد بود که خود به معضلی برای عدم تصویب آن از سوی پارلمان در دوره نهم تبدیل شد. در واقع، در فرآیند تصویب لایحه‌ای که از سوی دولت برای ایجاد مناطق آزاد جدید به مجلس ارائه شده بود، برخی نمایندگان مناطق ویژه جدیدی را به هفت منطقه آزاد پیشنهادی از سوی دولت اضافه کردند که بر این اساس، لایحه‌ای که در صحن مجلس آمد، بیش از 80 منطقه ویژه جدید را در خود جای داده بود که البته در لایحه دولت نبودند و خود نمایندگان به اقتضای سلایق خود، آنها را اضافه کرده بودند. این امر موجب شد جو عمومی مجلس احساس کند که با توجه به پیش رو بودن زمان انتخابات مجلس، این لایحه در مسیر تبلیغات انتخاباتی برخی نمایندگان است و ممکن است انگیزه‌های انتخاباتی پشت این لایحه باشد، پس مهر سکوتی را بر اعلام موافقت خود با این لایحه دولت زدند. بعد از گذشت مدتی دوباره، رئیس‌جمهور و تیم اقتصادی‌اش تصمیم گرفتند که لایحه جدیدی را به مجلس جدید ارائه دهند تا بلکه بتوانند نظر مساعد آنها را جلب کنند. این خود مقدمه‌ای بر ارائه لایحه‌ای برای افزایش تعداد مناطق آزاد کشور بود. در این میان فارغ از اینکه این مناطق آزاد، در مقابل دیوارهای تعرفه‌ای بلندی که اکنون دور تا دور تجارت خارجی ایران کشیده شده است، ایجاد خواهند شد، نقدهای زیادی به آنها وارد می‌شود که دامنه آن از تسلط واردات بر این مناطق تا تبدیل شدن به جولانگاهی برای کالاهای قاچاق کشیده شده است. موضوعی که البته ساکنان ساختمان دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی چندان با آن موافق نیستند. اما هر چه باشد، اکنون دیگر صدای برخی وزرا هم برای افزایش تعداد مناطق آزاد درآمده است. همین چند وقت پیش بود که محمدرضا نعمت‌زاده، در مراسم روز ملی صنعت به صراحت زبان به انتقاد از این مناطق گشود و اعلام کرد مناطق آزاد کشور، کارکرد اصلی خود را از دست داده‌اند و به گلوگاهی برای مبارزه با واردات بی‌رویه و قاچاق تبدیل شده‌اند. او بر این باور است که مناطق آزاد کشور، مامنی برای کالاهای قاچاق و قاچاقچیان شده‌اند برخی افراد نیسان پر می‌کنند و کالا به سرزمین اصلی وارد کرده و جلو تولید ملی سد می‌شوند. نعمت‌زاده البته از تریلی‌های مملو از کالا که روانه سرزمین اصلی می‌شوند نیز به شدت انتقاد کرد و گفت هدف از تردد بدون نظارت این خودروها، قاچاق کالا به سرزمین اصلی است. حال دیگر مشخص است که خبری از تولید در آن مناطق نیست؛ در حالی که هدف از ابتدا برای راه‌اندازی مناطق آزاد، تولید با هدف صادرات بوده است. این انتقادات هر چه باشد، حال مجلس با یک فوریت اضافه شدن هفت منطقه آزاد جدید در فهرست مناطق آزاد کشور، موافقت کرده است و روی خوشی به آن نشان داده است. اگر نمایندگان مجلس مهر تایید نهایی خود را برای ایجاد این مناطق بزنند، استان‌های گلستان، ایلام، اردبیل، سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان و بوشهر صاحب مناطق آزاد جدیدی خواهند شد و نام مناطق آزاد اینچه‌برون، مهران، اردبیل، سیستان، بانه- مریوان، جاسک و بوشهر در فهرست اسامی مناطق آزاد کشور قرار می‌گیرد. پس اکنون نوبت به آن رسیده که اگر قرار است تعداد مناطق آزاد کشور اضافه شوند، نقشه راهی برای حیات آنها تدوین شود تا حداقل انتقادات وارده به آنها اگر هم در عمل وارد نیست، در ظاهر بتواند سوالات متعدد در ذهن منتقدان را پاسخ دهد.