اسدالله عسگراولادی از چشم‌انداز صادرات محصولات سنتی در پسابرجام می‌گوید
افزایش حجم صادرات در پی رفع مشکلات داخلی
روسیه نیز از قاعده اشکالاتی که در فرآیند صادراتی کشور وجود دارد، مستثنی نیست و این موضوع عاملی شده تا نتوانیم آن‌طور که باید در بازار روسیه جایگاه مناسبی را از آن خود کنیم، بار دیگر تاکید می‌شود که مشکلات داخلی همچون حمل و نقل و روادید از افزایش حجم تجارت با روسیه به خصوص در زمینه مواد غذایی جلوگیری کرده است.
در چند سال اخیر به واسطه تشدید تحریم‌ها، محصولات سنتی ایران که در بازارهای هدف همچون اروپا، کشورهای حاشیه خلیج فارس و آمریکا جایگاه مناسبی را از آن خود کرده بودند، راه صادرات را همراه با مشکلاتی دیدند. از محصولات سنتی ایران می‌توان به مواد غذایی، فرش دستباف ایرانی، زعفران و پسته اشاره کرد؛ محصولاتی که ارزش افزوده بسیاری برای کشور دارد و در سال‌های اخیر برخی از این محصولات در کشور با نامهربانی روبه‌رو شده‌اند. فرش دستباف ایرانی با وجود آنکه آمریکا بارها تاکید کرده بود دولت ایران را تحریم کرده و تحریمی برای مردم وضع نکرده است، اما با تحریم روبه‌رو شد، تحریمی که عاملی شد تا رفته‌رفته میزان بافت فرش دستباف را نیز کاهش دهد. با رفع تحریم‌ها و دستیابی به برجام تحریم‌های صادرات مواد غذایی کنار گذاشته شد و امید به آینده بهتر برای صادرات محصولات سنتی کشور ایجاد شد. در این رابطه اسدالله عسگراولادی رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین و ایران و روسیه بر این باور است که درهای بازار آمریکا به روی فرش دستباف ایرانی باز شده و درآمد قابل توجهی را برای کشور به همراه دارد اما به واسطه وضع سود بازرگانی 315درصدی پسته از سوی
دولت آمریکا از 20 سال گذشته، صادرات پسته به خاک آمریکا عملاً ممکن نیست.
سال گذشته در چنین ایامی ایران و کشورهای 1+5 توانستند در قالب برجام به توافق هسته‌ای دست پیدا کنند که به گفته عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه در آخرین صحبت‌ها رفع تحریم فرش دستباف ایرانی در این سند اقدام مشترک گنجانده شد، در پایان سال گذشته اجرای برجام از سوی غربی‌ها آغاز شد و تا به امروز حدود پنج ماه از اجرای برجام می‌گذرد، که در این ایام نیز خبر گشایش درهای آمریکا به روی محصولات سنتی ایران اعلام شده و چندین محموله فرش دستباف ایرانی نیز به این کشور صادر شده است با این تفاسیر چه آینده‌ای برای بازار صادراتی محصولات سنتی ایران متصور هستید؟
از محصولات صادرات سنتی ایران می‌توان به پسته، فرش دستباف، صنایع دستی، زعفران، خرما و... اشاره کرد، برای هر کدام از این محصولات رویه صادراتی متفاوت و قوانین منحصر به فردی از سوی بازارهای هدف صادراتی در نظر گرفته شده است. در حال حاضر هر کدام از این محصولات جایگاه متفاوتی برای خود به دست آورده‌اند و میزان درآمد هرکدام از سود بازرگانی آنها متفاوت است.
در مورد پسته ایرانی که رقیب اصلی آن پسته آمریکایی است، این کشور برای واردات پسته به خاک خود قوانین سخت و محکمی در نظر گرفته است. پسته وارداتی به خاک آمریکا جزو محصولات استثنا به حساب می‌آید و برای این محصول استثنا سود بازرگانی 300 تا 315درصدی در نظر گرفته شده است که قیمت تمام‌شده پسته در خاک آمریکا را به شدت افزایش می‌دهد و عملاً صادرات پسته به آمریکا را غیرقابل انجام می‌نماید. این سود بازرگانی به پسته از سوی آمریکا تنها مختص واردات از ایران است و در حدود 20 سال پیش در نظر گرفته شده است که یک محموله پسته هشت هزار‌دلاری در حدود 24 هزار دلار برای صادرکننده سود بازرگانی به همراه دارد که در نهایت صرفه اقتصادی برای صادرکننده به همراه ندارد. اما در کنار پسته ایرانی، فرش دستباف، خرما و زعفران شرایط متفاوتی دارد و صادرات این محصولات در حال حاضر آغاز شده است که با مشکل بسیار بزرگی به عنوان نقل و انتقال پول و کرایه روبه‌رو است؛ به دلیل آنکه کرایه و پول دریافتی صادرات به آمریکا به دلار است و همچنان معاملات دلاری تحریم است و بانک‌های آمریکا حاضر به نقل و انتقال پول به ایران نیستند و این تحریم مشکلاتی را ایجاد کرده
است.
در حال حاضر فرش دستباف، زعفران، کشمش و خرما به آمریکا صادر می‌شود اما پول آن قابل انتقال به ایران نیست و برخی افراد در صادرات محصولات خود به آمریکا برای دریافت پول از واسطه‌هایی در کشورهای اروپایی و تبدیل دلار به یورو استفاده می‌کنند که در مرحله بعد یورو را به بانک‌های امارات منتقل کرده و معادل درهمی آن را دریافت می‌کنند که در نهایت با فروش درهم به بانک‌ها به پول خود می‌رسند.
با نهایت تاسف وزارت اقتصاد و دارایی اعلام کرده که پول صادرات حتماً باید از طریق صرافی بانک‌ها به کشور منتقل شود که به هیچ عنوان چنین قانونی در صادرات کالا به آمریکا امکان‌پذیر نیست، زیرا پول کشور آمریکا دلار است و در پی تحریم دلاری آمریکا از سوی این کشور در مبادلات با ایران دستیابی به این قانون وزارت اقتصاد میسر نیست. این قانون وزارت اقتصاد و دارایی شرایط را آنچنان سخت کرده است که اکثر تجار از صادرات کالا به آمریکا و فعالیت با این کشور زده شده‌اند.
با توجه به این شرایط وزارت اقتصاد و دارایی باید بخشنامه خود را اصلاح کند زیرا به هیچ عنوان نمی‌توان پول صادرات را از طریق صرافی‌ها به کشور وارد کرد. صرافی‌های ایران همچنان در مبادلات دلاری تحریم هستند و این موضوع به عنوان بزرگ‌ترین مشکل تجارت با آمریکا تلقی می‌شود. این مشکل باید از سوی دولت که عامل‌های آن بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی به حساب می‌آیند رفع شود، زیرا این بخشنامه به ضرر صادرات کشور است و باید هرچه سریع‌تر این بخشنامه اصلاح شود.
شما در مورد فرش چشم‌انداز بهتری را نسبت به پسته ترسیم کردید و این در حالی است که برخی کارشناسان بر این باورند که با توجه به اینکه فرش تاریخ مصرف ندارد و انبارهای آمریکا تا حدودی از فرش پر است، با گشایش درهای بازار آمریکا به روی فرش دستباف ایرانی به یکباره میزان خرید از سوی آمریکا افزایش نمی‌یابد، اما برای خرما و زعفران به واسطه خوراکی بودن این دو کالا بازار مصرفی مناسب‌تری وجود خواهد داشت.
چنین حرفی را چندان قبول ندارم زیرا با گشایش درهای بازار آمریکا به روی فرش دستباف ایرانی از فرش ایرانی استقبال شد و فرش‌های موجود در آمریکا به فروش رسیده و مقدار بسیار مناسبی فرش دو تا سه ماه گذشته به آمریکا صادر شده است. فرش کالای مصرفی است که همواره برای آن تقاضا وجود دارد. نمی‌توان مدعی شد که فرش در انبارهای آمریکا در مدت زمان بسیاری خواب داشته باشد. به صورت روزانه که در آمریکا ساختمانی ساخته می‌شود یا تغییرات طراحی داخلی برای منازل در آمریکا رخ می‌دهد، خرید و فروش فرش انجام می‌شود. فرش در حال حاضر برای افرادی که در آمریکا زندگی می‌کنند یک کالای سرمایه‌ای به حساب می‌آید و زمانی که درآمد مازادی بر
هزینه برای آمریکایی‌ها وجود داشته باشد فرش با نگاه سرمایه‌گذاری خریداری می‌کنند.
با توجه به شواهد و قرائن می‌توان گفت که درهای بازار صادراتی آمریکا به روی فرش دستباف ایرانی باز شده و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری از محل صادرات فرش دستباف ایرانی به آمریکا حداقل حدود 100 میلیون دلار صادرات غیرنفتی به ثبت برسد و این در حالی است که میزان و ارزش کشمش، خرما و زعفران صادراتی به آمریکا کمتر از فرش دستباف ایرانی است. این موضوع در حالی بیان می‌شود که ارزش و قیمت پسته به نسبت بیشتر از خرما، کشمش و زعفران است اما به واسطه قوانین سخت آمریکا برای ورود پسته ایرانی به خاک این کشور این محصول درآمد صادراتی برای ایران ندارد. با توجه به تمام شرایط داخلی کشور و شرایط بازار هدف آمریکا باید برنامه مناسبی برای صادرات صنایع دستی کشور که فرش دستباف نیز در دل آن قرار دارد، تدوین شود و با توجه به آن قدم برداشت. آمریکا بازار مناسبی برای صنایع دستی ایران قلمداد می‌شود. در این کشور خریداران بسیار برای زیلوی ایران و آثار دستی خانم‌های ایرانی همچون سوزن‌دوزی وجود دارد، اما به دلیل آنکه رفت و آمد وجود ندارد و تجارت نیاز به ارتباط دارد صادرات و فروش کالا به آمریکا تا حدودی سخت است. آمریکایی‌ها در شرایط فعلی علاقه شدیدی به
خرید محصولات ایرانی دارند اما روابط تجاری بین دو کشور وجود ندارد و این موضوع در قسمت انتهایی برجام دیده شده و امید است در پی گشایش در روابط بانکی ایران و آمریکا، میزان صادرات محصولات ایرانی به خاک آمریکا افزایش یابد.
البته نباید فراموش شود که در حال حاضر میزان صادرات زعفران آنچنان نیست و حجم اعظم صادرات زعفران ایران به آمریکا از طریق مسافر انجام می‌شود و در پی مشکلات و سختی‌های دریافت ویزای مسافری به آمریکا برای ایرانی‌ها میزان رفت و آمد ایرانی‌ها به آمریکا آنچنان نیست.
حال جای سوال دارد که اگر مشکلات و دست‌اندازهای صادرات صنایع دستی و محصولات سنتی به آمریکا هموار شود، چه مدت زمانی نیاز است تا محصولات صادراتی به جایگاه مناسبی برسند؟
نمی‌توان به طور قطع زمان خاصی را تعیین کرد، پیش‌بینی شخصی بنده بر آن است در نیمه دوم سال جاری شرایط کار صادراتی و تجارت روان‌تر شود و این نظر از آن رو بیان می‌شود که اجرای برنامه جامع مشترک یا برجام قدم به قدم صورت می‌گیرد. در اتحادیه اروپا تعدادی از بانک‌ها فعالیت مشترک خود را با ایران آغاز کرده‌اند و سرمایه‌گذاری‌های اروپایی در ایران نیز صورت گرفته است.
در مجموع نمی‌توان زمان خاصی را تعیین کرد اما برای دستیابی به شرایط عادی تجارت و روابط اقتصادی در سطح بین‌المللی سه سال زمان از آغاز اجرای برجام نیاز است که حدود یک سال از این موضوع گذشته است. همان‌طور که گفته شد، در شش‌ماهه دوم سال بسیاری از روابط از سر گرفته خواهد شد و ان‌شاءالله با گشایش در روابط بانکی با آمریکا می‌توانیم سال آینده درخشانی را در پیش رو داشته باشیم.
میزان تولید پسته سال جاری در ایران به چه میزان است و چه آینده‌ای را با توجه به شرایط تجاری کشور و سیاست‌های آمریکا برای فعالان اقتصادی در حوزه پسته متصور هستید؟
پیش‌بینی‌ها بر آن است که حجم پسته تولیدی کشور با توجه به شرایط درخت‌های پسته در حدود 180 هزار تن باشد و این در حالی است که در اول فصل با توجه به شرایط کشور پیش‌بینی‌ها بر آن بود تا میزان محصول پسته سال جاری به 160 هزار تن برسد.
درباره بازار صادراتی پسته ایرانی می‌توان گفت، میزان پسته‌ای که در سال جاری قرار است به خارج از مرزهای کشور صادر شود حدود 140 هزار تن است و شرایط صادراتی در سال جاری همچون سال گذشته است، در سال گذشته حجمی که برای صادرات پسته در نظر گرفته شده بود کاملاً به خارج از مرزها منتقل شد و این در حالی است که میزان مصرف داخلی پسته ایران در حدود 30 هزار تن است.
در کنار 30 هزار تن مصرف داخلی حدود پنج هزار تن از پسته کشور از طریق مسافر از کشور خارج می‌شود که در نهایت از 170 هزار تا 180 هزار تن محصول تولیدی حدود 135 هزار تا 145 هزار تن به عنوان مازاد مصرف داخلی شناخته می‌شود که پیش‌بینی می‌شود تنها حدود 10 هزار تن پسته بدون نیاز داخلی و صادراتی در کشور وجود داشته باشد که این میزان کاملاً طبیعی و منطقی است. در حال حاضر صادرکنندگان پسته مشغول به فعالیت هستند و کار به صورت طبیعی در حال انجام است.
آمریکا به عنوان رقیب دیرینه پسته ایرانی در سال جاری میزان تولید خود را با توجه به آمارها افزایش داده است، این میزان تولید شرایط را برای پسته ایرانی سخت نخواهد کرد؟
میزان تولید پسته خیلی بیشتر از آنچه تصور می‌شد، نیست و پیش‌بینی کشور آمریکا بر آن بود که میزان تولید آن در سال جاری حدود 280 هزار تن باشد که در حال حاضر میزان تولید این کشور در محصول باغی پسته به 300 هزار تن رسیده است. در سالیان دراز میزان تولید پسته آمریکا در محدوده 250 هزار تا 300 هزار تن در نوسان بود و تنها در سال گذشته میزان تولید این کشور با کاهش روبه‌رو شده بود. در سال گذشته به واسطه خشکسالی در آمریکا، میزان تولید پسته این کشور به حدود 200 هزار تن رسیده بود که این کاهش در سال جاری از بین رفته است.
با توجه به آمارهای منتشر‌شده و شرایط بیان‌شده از سوی شما، حال در سال جاری باید چه برنامه و رویه‌ای را در پیش گرفت تا در بازار اروپا توان رقابتی برای پسته ایرانی وجود داشته باشد؟
مشکل اصلی در داخل کشور است. از مهم‌ترین مشکلات در تولید و صادرات پسته در داخل کشور می‌توان به قیمت تمام‌شده بالای محصول و نوسان نرخ ارز اشاره کرد. پسته جزو محصولاتی است که از آغاز فعالیت‌های تولید تا به ثمر نشستن آن زمان سه تا چهار‌ماهه را به خود اختصاص می‌دهد. از سوی دیگر نرخ ارز در زمان ارسال محصول و دریافت آن با یکدیگر متفاوت است و این بی‌ثباتی نرخ ارز تمام صادرکنندگان را اذیت می‌کند. در کنار این مسائل برخی از قوانین مالیاتی نیز مزید بر علت است، با توجه به قانون مالیاتی نباید از صادرات مالیات بر ارزش افزوده دریافت شود، اما در حال حاضر مالیات بر ارزش افزوده از کالای صادراتی دریافت و اعلام می‌شود که بعداً این مالیات به صادرکننده بازگردانده خواهد شد اما در عمل چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. مشکلات عدیده‌ای در رابطه با مالیات برای فعالان اقتصادی و تجار ایجاد شده است. قانون مجلس و بخشنامه وزارت اقتصاد و دارایی که اجازه
ورود به حساب‌های مردمی را می‌دهد در فضای بین‌المللی پذیرفته نیست و عاملی شده تا برخی صادرکنندگان از فعالیت‌های تجاری با طرف‌های خارجی دست بکشند.
در مجموع مشکل اصلی صادرات در داخل کشور است و قوانین دولتی دست و پای صادرکنندگان را بسته است. قوانین در اجرا نیز سخت‌تر می‌شود، شخصاً بر این باور هستم که در حال حاضر کشت و برداشت سیب‌زمینی در منطقه دماوند به صرفه‌تر از صادرات است. در حال حاضر به شخصه حدود یک ماه است که دست از صادرات کشیده و دیگر صادراتی ندارم.
آیا آمریکا در بازارهای همسایه نیز برای فروش پسته ورود کرده است؟
آمریکا در صادرات پسته به کشورهای همسایه ایران ورود نکرده است و بیشترین حجم تامین پسته در بازارهای همسایه از ایران صورت می‌گیرد و در آسیا به واسطه فاصله دور چین از ایران، این کشور مشتری آسیایی پسته آمریکاست. چین سالانه به واسطه جمعیت بیش از یک میلیاردی خود حدود 100 هزار تن مصرف پسته دارد که هر‌سال معمولاً حدود 50 هزار تن را از طریق ایران و 50 هزار تن را از طریق آمریکا تامین می‌کند. در سال جاری پیش‌بینی می‌شود حدود 70 هزار تن از نیاز پسته چین از طریق آمریکا و حدود 30 هزار تن از طریق ایران تامین شود و این موضوع به واسطه مشکلات نقل و انتقال پول و برخی از قوانین دست و پاگیر داخلی رخ خواهد داد. از سوی دیگر عدم پرداخت جوایز صادراتی نیز یکی دیگر از معضلات حوزه صادرات کشور به حساب می‌آید. روی هم رفته فعالان حوزه صادرات بسیار عصبانی هستند و صادرات را رها کرده‌اند و در نهایت پیش‌بینی می‌شود رویه‌ای که دولت در مورد صادرات در پیش گرفته است، سیر نزولی صادرات را رقم بزند.
در سال 1393 به واسطه اختلاف میان روسیه با کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا ممنوعیت واردات محصولات غذایی به خاک روسیه مصوبه شد، این موضوع در چند وقت اخیر تاثیری بر بازار صادراتی محصولات غذایی و سنتی ایران داشته است و این بازار در مجموع بازار مناسبی برای پسته ایران است؟
روسیه نیز از قاعده اشکالاتی که در فرآیند صادراتی کشور وجود دارد، مستثنی نیست و این موضوع عاملی شده تا نتوانیم آن‌طور که باید در بازار روسیه جایگاه مناسبی را از آن خود کنیم، بار دیگر تاکید می‌شود که مشکلات داخلی همچون حمل و نقل و روادید از افزایش حجم تجارت با روسیه به خصوص در زمینه مواد غذایی جلوگیری کرده است. صادرات به روسیه در مواد غذایی معطوف به پسته، لبنیات و برخی سبزیجات است که در کنار آن جدیداً طرحی به نام کریدور سبز بین دو گمرک ایران و روسیه به امضا رسیده است که راه را برای صادرات آسان کرده است و در مجموع صادرات به روسیه آسان‌تر از صادرات به دیگر کشورهاست.
آیا روسیه در زمینه فرش بازار مناسبی برای فرش دستباف ایرانی شناخته می‌شود؟
روسیه آنچنان فرشی از ایران خریداری نمی‌کند و تنها فرش‌های نفیس ایرانی در این کشور خواهان دارد زیرا در منطقه قفقاز روسیه فرش بافته می‌شود. در نهایت باید گفت تا زمانی که قوانین داخلی کشور تسهیل نشود، نمی‌توان چشم‌انداز مناسبی را برای صادرات محصولات سنتی در پسابرجام متصور بود.
دیدگاه تان را بنویسید