کاشانه بخش خصوصی

1- دوره قاجار (تاسیس)
در مرکز ایران، کاشان پس از اصفهان دومین شهری بود که از رویارویی بی‌امان زند و قاجار بیشترین آسیب را دید، اما در طول دوره قاجار -به‌جز اواخر آن که نایبیان با بهره‌گیری از اوضاع آشفته منطقه، ظلم و تعدی فراوانی بر مردم شهر روا داشتند- روزگار آرامی را گذراند هرچند اهمیت دوره صفویه را نداشت، ولی بی‌اعتبار هم نبود و به‌همین‌جهت سهم مهمی از معماری دوره قاجار را به خود اختصاص داد. اوضاع صنعتی کاشان در این دوره در فراز و نشیب رونق و رکود بود. در اواخر این دوره، این شهر از لحاظ تاسیسات شهری، وضعیت نسبتاً مناسبی داشت.
با تشکیل مجلس وکلای تجار در دوره ناصری در 1263ش. همزمان با تهران، مجالس وکلای شهرستان‌ها نیز در 16 شهر تشکیل شد که یکی از آنها کاشان بود و اعضای آن، این تجار سرشناس بودند: حاج‌سید‌محمدابراهیم تاجربروجردی، حاج‌سیدمحمدجعفر تاجر‌طباطبایی، حاج‌لطفعلی تاجر‌تبریزی، حاج‌میرزاعبدالرحیم تاجرکاشانی، حاج‌علی‌نقی تاجر‌کاشانی، آقا محمدجعفر، حاج‌غلامرضا تاجر‌کاشانی، حاج‌محمدعلی تاجر‌کاشانی، حاج‌ابوالقاسم تاجرکرمانشاهی، حاج‌ابوالقاسم تاجر‌کاشانی، آقا‌ محمدحسین (پسر حاج‌محمدمهدی تاجر‌صالح‌آبادی). سرنوشت این مجلس در جهت سرنوشت مجالس وکلای تمامی شهرها قرار گرفت و ادامه حیات آن در آن دوره متوقف شد. البته پس از بحران ناشی از جنگ جهانی اول که اتحادیه تجار برای رفع مشکلات آنان تشکیل شد، این اتحادیه در شهرستان‌های بزرگ و مهم کشور هم تشکیل شد که یکی از آنان کاشان بود. به‌تدریج اتحادیه تجار با شهرستان‌ها هماهنگ شد و یک شبکه ارتباطی گسترده میان تجار شهرهای مختلف به وجود آمد.

2- دوره پهلوی
2-1 پهلوی اول
با امن‌شدن اوضاع شهر در دوره پهلوی اول، بار دیگر صنایع مختلف در کاشان رونقی نسبی یافت. تاسیس کارخانه ریسندگی و بافندگی به اهتمام حسن تفضلی نیز گام مهمی در رونق اقتصادی منطقه در این دوره بود. در سال 1308، کاشان به همراه شهرهای اصفهان، اردبیل، تبریز، ساری و مشهد مجوز تاسیس اتاق تجارت را گرفتند. در اواخر همین سال، انتخابات اتاق کاشان برگزار شد، اما این انتخابات مورد اعتراض گروهی از تجار کاشانی قرار گرفت: آنان تلگرافی شکایت‌آمیز به وزارت دربار، وزارت داخله، رئیس مجلس و نمایندگان کاشان در مجلس مخابره و به شیوه انتخابات کاشان که در آن بدون حصول اکثریت برگزار شده بود، اعتراض کردند. در متن تلگراف، اسامی افراد معترض به این شرح است: طبقه تجار قالیباف کاشان، حاج شریفیان، حاج حسینعلی، حاج سخائی، حاج ‌عراقی، فرشیان، طهماسبی، شریفیان، کیانی، غلامعلی ‌فرشچی، حاج محمد، جواد امین‌التجار، حسن فرشچی، تقی فرشچیان، علم‌زاده‌کاشانی، جعفر کاشانی، فرشچی، حاج‌علی اکبر، حاج توکلی دبیر صنایع و احمد کاشانی. وزارت تجارت و فواید عامه پس از بررسی شکایت‌نامه تجار کاشان، نتیجه را به ریاست مجلس شورای ملی اعلام کرد و در آن اظهار شد که به ‌دلیل ‌آنکه قبلاً هم شکایاتی از این ‌دست شده بود، از «حکومت کاشان که سمت نمایندگی این وزارتخانه را در تشکیل ‌کمسیون انتخابات تجار دارند»، «اطلاعات لازمه خواسته» و پس از رسیدگی، اعتراضات وارد دانسته شده، انتخابات از نظر وزارت باطل است و باید مجدداً برگزار شود.
در 4 خردادماه 1309ش. و در گیر‌و‌دار اختلافات داخلی در اتاق کاشان، از سوی وزارت تازه‌تاسیس «اقتصاد ملی» به کفالت محمدعلی فروغی، طبق بخشنامه‌ای به سراسر اتاق‌های تجارت در شهرستان‌ها، همگی آنان منحل و مقرر شد که قانون جدید اتاق‌ها تصویب و برای شهرستان‌ها ارسال شود. در نتیجه، طبق قانون جدید، انتخابات اتاق‌ها برگزار شد. در کاشان هم که انتخابات قبلی ابطال شده بود، این امر مهر تایید دیگری بود بر انجام انتخابات مجدد؛ در نتیجه، انتخابات برگزار شد و این افراد به عنوان اعضای اصلی اتاق تجارت کاشان انتخاب شدند: حاج‌سیدمحمد علوی، حاج‌میرزا‌ آقا‌احسان، حاج‌آقاتقی تقوی، ارباب‌محمدآقای توکلی، حاج‌محمدعلی فرشچی و حاج‌حسینعلی فرشچی.
در سال 1312ش. که مهم‌ترین عملکرد اتاق تجارت برگزاری کنفرانسی جهت یکسان‌سازی تصمیمات اتاق‌ها با هدف حفظ و حمایت از مصنوعات داخلی در برابر کالاهای صادراتی بود، نماینده اتاق تجارت کاشان نیز در آن حضور یافت. جلسه‌های اتاق تجارت کاشان برگزار و در آذر 1313ش. کمیسیونی به منظور تجدید انتخابات دوره دوم اتاق تجارت تشکیل شد. از نتیجه انتخابات و وضعیت پس از آن اطلاعی به دست نیامده است.
در جلسه 19 خردادماه 1314، هیات وزرا تصویب کرد که کلیه اتاق‌های تجارت پیشین منحل و کشور به 16 منطقه تجاری تقسیم شود و تجار شهرهایی که دارای اتاق تجارت نبودند، باید به مرکز تجاری مرتبط با خود مراجعه می‌کردند. یکی از این حوزه‌ها با نام حوزه عراق (اراک) بود که شهرهای کاشان، گلپایگان، خوانسار، کمره، چاپلق، دولت‌آباد، نهاوند، تویسرکان، بروجرد و لرستان را زیر نظر داشت؛ به‌این‌ترتیب، اتاق کاشان منحل و زیر مجموعه اتاق اراک شد.

2-2 پهلوی دوم
پس از حدود 20 سال از انحلال اتاق کاشان، هیات وزیران نظر به لایحه قانونی مربوط به تاسیس اتاق‌های بازرگانی مصوب 7 دی‌ماه 1333، در جلسه مورخه 18 /12 /33، سازمان و وظایف دفتر اتاق‌های بازرگانی را در 11 ماده مشخص کرد. در ماده 3 این مصوبه پیش‌بینی شده بود که اتاق‌های شهرستان‌ها در 20 شهر ایران دایر شوند که یکی از آن شهرهای بیست‌گانه کاشان بود.
2-2-1 دوره اول
براساس قانون انتخابات اتاق بازرگانی و دستور مورخ 27 /8 /1334 وزارت بازرگانی، با حضور آقای هداوند فرماندار وقت کاشان و شرکت آقایان حسن تفضلی، حاج‌محمود کیهان، حسین اطمینان، حسین شریفیان، علی فروتن، سیدمحمد سیدی‌رضوانی در تاریخ 30 /8 /1334، در فرمانداری کاشان، اولین جلسه اتاق تشکیل و آقای حاج‌محمود کیهان با رای مخفی و بالاتفاق شرکت‌کنندگان به ریاست اتاق کاشان انتخاب شد. همچنین آقایان حاج‌حسن تفضلی و حاج محمد عراقی به‌سمت نواب رئیس انتخاب شدند؛ سپس جلسات هفتگی به‌طور متوالی در منزل هریک از اعضا تشکیل شد. نظر به افزایش متقاضیان عضویت در اتاق و احراز عضویت جمعاً 11 نفر بازرگانان کاشان و طبق دستور وزارت بازرگانی در تاریخ 5 /10 /1334 پس از انتخابات آقایان حاج‌محمود کیهان به سمت رئیس، حاج‌حسن تفضلی و حاج‌محمد عراقی نواب رئیس، آقایان حاج‌حسین اطمینان و سید‌محمد سیدی به سمت منشی و همچنین آقای عراقی با حفظ سمت نیابت ریاست، به سمت خزانه‌دار نیز انتخاب شدند. چهارنفری که در این دوره اضافه شدند، شامل آقایان حاج‌احمد امیر، حاج‌حسین فوائدی، حاج‌محمود اخوان و سید‌محمد هاشمیان بودند.
در ادامه فعالیت دوره اول، آقایان حاج‌محمد عراقی و حاج‌حسین شریفیان به‌عنوان نمایندگان اتاق در کمیسیون‌های حل اختلاف در اداره دارایی معرفی شده بودند که پس از مدتی آقای عراقی استعفا کرد و آقای حاج‌سیدمحمد سیدی به جای ایشان معرفی شد. براساس اعلام فرمانداری کاشان، در این دوره استوارنامه منتخبان به امضای وزیر بازرگانی رسید.
از تاریخ 2 /3 /1335 نمایندگی اتاق در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی بر عهده آقایان حاج‌حسن تفضلی و حاج‌سیدمحمد سیدی به عنوان اعضای اصلی و علی‌البدل محول‌ شده، آقای فروتن به‌عنوان نماینده اتاق در کمیسیون‌های تجدیدنظر و آقای تفضلی به‌عنوان نماینده اتاق در کمیسیون تعیین ضرایب معرفی شدند. در مورخ 2 /10 /37 آقای حاج‌محمود کیهان ختم دوره اول نمایندگی اتاق را اعلام داشت.
2-2-2 دوره دوم
دومین دوره انتخابات اتاق براساس صورت‌جلسه مورخ 6 /10 /37 با حضور آقای سپهرنیا فرماندار وقت کاشان و در محل اتاق برگزار و آقایان حاج‌‌محمود کیهان، حاج‌حسن تفضلی، حاج‌محمد عراقی به ترتیب به سمت رئیس و نواب ریاست و آقایان حسین اطمینان و حاج‌سیدمحمد سیدی‌رضوانی به سمت منشی به اتفاق آرا به‌عنوان اعضای هیات‌رئیسه انتخاب شدند.
به موجب صورت جلسه 5 /12 /1337 مقرر شد آقایان عراقی، سیدی رضوانی، حاج‌حسین فوائدی، حاج‌سیدمحمد هاشمیان، آقای حسین اطمینان و همچنین آقای حسین شریفیان به عنوان اعضای اصلی و علی‌البدل جهت حضور در کمیسیون‌های بدوی و تجدیدنظر دارایی معرفی شوند.
2-2-3 دوره سوم
دوره دوم اتاق کاشان در تاریخ 6 /10 /1340 منقضی و پس از برگزاری انتخابات جدید در روز چهارشنبه مورخ 2 /12 /1340 در محل فرمانداری کاشان، به موجب صورت‌جلسه، منتخبان دوره سوم آقای حاج‌محمود کیهان با سمت ریاست، آقایان حسن تفضلی و حاج‌محمد عراقی به عنوان نواب رئیس و آقایان حاج‌سیدمحمد سیدی و حسین اطمینان با سمت خزانه‌دار و منشی با اکثریت تام انتخاب شدند. ضمناً حضار شرکت‌کننده در اجلاس فوق، اعضای هیات ‌نمایندگان شامل آقایان حاج‌محمود کیهان، حسن تفضلی، حاج‌محمود عراقی، سیدمحمد سیدی، حسین اطمینان، حاج‌حسین فوائدی، حاج‌سیدمحمد هاشمیان، حاج‌حسین شریفیان، سیدعلی قندچی، حاج‌احمد امیر و جناب آقای نواب فرماندار وقت کاشان بودند.
اوایل اردیبهشت سال 1342، پس از وفات مرحوم آقای حاج‌محمود کیهان، چهلمین جلسه اتاق در روز سه‌شنبه مورخ 10 /2 /1342 تشکیل و پیام‌های تسلیت اتاق تهران و شهرستان‌ها قرائت شد. با فوت مرحوم کیهان، آقای حاج‌حسن تفضلی به ریاست اتاق کاشان منصوب شد.
2-2-4 دوره چهارم
در تاریخ دوشنبه 13 /10 /1344 اولین جلسه اتاق بازرگانی در دوره چهارم با حضور آقای عون جزایری -فرماندار کاشان- و با شرکت اعضای هیات نمایندگان شامل آقایان تفضلی، عراقی، اطمینان، حاج‌محمد اصفهانیان، محمد فقیهی، حاج‌سید‌محمد سیدی، حسین فوائدی، سیدمحمد هاشمیان وحسین شریفیان برگزار شد و نسبت به انتخاب و تعیین هیات‌رئیسه اقدام به عمل آمد که در نتیجه آقایان حسن تفضلی به‌عنوان رئیس، حاج‌محمد عراقی، نایب‌رئیس اول؛ حسین اطمینان، نایب‌رئیس دوم؛ محمد فقیهی، منشی؛ حاج محمد سیدی منشی دوم و فی‌المجلس آقای عراقی به عنوان خزانه‌دار انتخاب شدند.
2-2-5 دوره پنجم
طبق جلسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن کاشان که در ساعت 5 عصر سه‌شنبه 18 /12 /49 به ریاست آقای تفضلی در محل اتاق تشکیل شده بود، تلگرام اتاق ایران در خصوص تعیین چهار نفر به عنوان اعضای انجمن نظارت بر انتخابات دوره جدید مطرح و در نتیجه آقایان حاج محمد عراقی، حاج محمد سیدی، حاج حسین فوائدی و حاج‌علی محمد اصفهانیان بدین منظور انتخاب شدند و مقرر شد پس از صدور آگهی و رعایت آیین‌نامه مربوطه، انتخابات موصوف در تاریخ یکشنبه 23 /12 /49 برگزار شود.
پس از انجام مراحل قانونی و چاپ آگهی در روزنامه شفق کاشان، از بین 28 نفر اعضای اتاق، نهایتاً آقایان حاج حسن تفضلی، محمد فقیهی، سیدمحمد سیدی، حاج‌حسین اطمینان، حسین شریفیان و حاج‌علی‌محمد اصفهانیان هر کدام با 28 رای و آقایان حاج‌محمد عراقی، حاج‌محمد اصفهانیان، اصغر کاشانی و حسن فوائدی هریک با 27 رای به عنوان اعضای هیات نمایندگان اتاق انتخاب شدند که مراتب فوق، به تایید انجمن نظارت و نماینده وزارت اقتصاد رسید.
هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران شعبه کاشان در نخستین جلسه خود که ساعت 7 بعدازظهر روز یکشنبه 22 فروردین 1350 در محل اتاق تشکیل شد، اعضای هیات‌رئیسه جدید را به شرح زیر انتخاب کردند: آقای حاج‌حسن تفضلی به سمت رئیس، آقایان محمد عراقی و حسین اطمینان به سمت نواب رئیس، آقای حاج‌سید محمد سیدی رضوانی به سمت خزانه‌دار و آقای حاج‌حسین فوائدی به سمت منشی. در همین جلسه جناب آقای تفضلی به سمت نماینده اتاق کاشان در جلسات اتاق ایران انتخاب و معرفی شد.
2-2-6 دوره ششم
در بهمن‌ماه 1353، پس از انجام انتخابات، اسامی هیات‌رئیسه اتاق کاشان به این شرح اعلام شد:
حسن تفضلی (رئیس)، محمد عراقی (نایب‌رئیس)، محمد فقیهی (نایب‌رئیس)، سید‌محمد سیدی‌رضوانی (خزانه‌دار). همچنین آقای تفضلی بار دیگر به سمت نمایندگی اتاق کاشان در جلسات اتاق ایران برگزیده شد.

3- سال‌های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بنا به معرفی فرمانداری کاشان، آقایان حاج‌حسن تفضلی، حاج‌علی‌محمد اصفهانیان و حاج‌سید‌محمد سیدی ‌رضوانی به عنوان هیات‌رئیسه موقت در دوره فترت، عهده‌دار امور شده، نخستین جلسه خود را در تاریخ چهارشنبه 23 /3 /58 در محل اتاق برگزار کردند. در تاریخ یکشنبه 26 /5 /59 دومین جلسه هیات‌رئیسه موقت، در اتاق تشکیل و پس از قرائت نامه اتاق ایران در خصوص تشکیل انجمن نظارت جهت برگزاری انتخابات جدید، آقایان مهندس دهدشتی، سید‌حسین دیانت، سید‌مهدی گیوه‌چی و حسینعلی همائی به عنوان اعضای انجمن نظارت بر انتخابات تعیین شدند. پس از تایید لیست اسامی داوطلبان نمایندگی اتاق، انتخابات با رعایت موازین قانونی در تاریخ 8 /10 /1359 برگزار و هیات 15 نفره‌ای با رای اعضای اتاق به‌عنوان هیات نمایندگان در نخستین دوره بعد از پیروزی انقلاب انتخاب شدند. سپس در تاریخ 30 /10 /59 جهت تعیین هیات‌رئیسه، از بین منتخبان فوق، جلسه‌ای با حضور نماینده ویژه فرماندار کاشان در محل اتاق تشکیل و آقایان حاج‌حسن تفضلی به سمت رئیس، آقایان حاج‌سیدمحمد سیدی و حاج حسینعلی همائی به سمت نواب رئیس، آقای حاج‌سید‌مهدی گیوه‌چی خزانه‌دار و مهندس سید‌علی دیانت به سمت منشی هیات‌رئیسه تعیین شدند؛ ولی در اواخر سال 1359، هیات نمایندگان و هیات‌رئیسه مذکور منحل اعلام شد. با پیگیری موضوع انحلال هیات نمایندگان از طرف اتاق ایران، مقامات قضائی و رئیس دادگاه انقلاب اسلامی کاشان اعلام داشتند که هشت نفر آقایان ابوالقاسم دافعیان، حسینعلی همائی، اسدالله فیروزی، حسین تولائی، عباس تولائی، سید‌مهدی گیوه‌چی، احمد عبدالشاه و سید‌محمد موسویان از مجموع 15 نفر منتخبان دوره جدید مورد تایید دادگاه انقلاب کاشان هستند و هفت نفر بقیه نیز طبق مصوبه 21 /4 /1359 شورای انقلاب باید از طرف وزارتین بازرگانی و صنایع و معادن منصوب شوند. در این ارتباط، اتاق ایران تاکید کرد که تا معرفی نمایندگان مزبور و تشکیل هیات‌رئیسه جدید، هیات‌رئیسه موقت عهده‌دار امور خواهد بود. اتاق ایران طی تلگرام مورخ 1 /4 /1360 آقایان حسینعلی همائی، مهندس ابوالقاسم دافعیان، سیدمهدی گیوه‌چی، اسدالله فیروزی و عباس تولائی را به عنوان هیات‌رئیسه موقت اتاق کاشان تعیین کرد که طی صورت‌جلسه مورخ 14 /4 /1360 رسمیت هیات مزبور به تایید آقای انواری، فرماندار وقت کاشان، نیز رسید. پس از چند ماه، آقای مهندس دافعیان به‌دلیل‌آنکه در طول مدتی که به‌عنوان ریاست هیات‌رئیسه موقت اتاق منصوب شده بود، در جلسات شرکت نمی‌کرد، اعلام کناره‌گیری کرد. هیات نمایندگان این دوره، شامل آقایان سید‌علی دیانت، حسینعلی همائی، سید‌محمد موسویان، حاج‌جواد یزدانی، حاج‌حسین تولائی، حاج‌اسدالله فیروزی، حاج‌فرج‌الله حجتی و حاج‌احمد عبدالشاه در تاریخ دوشنبه 22 /9 /61 با توجه به کناره‌گیری آقای دافعیان، سیدعلی دیانت را به عنوان رئیس، و آقایان همائی، موسویان و تولائی را به‌ترتیب به‌عنوان نایب‌رئیس، خزانه‌دار و منشی تعیین کردند. البته به‌رغم این مشکلات، روند فعالیت‌های اتاق تعطیل نشد و وظیفه صدور و تمدید کارت‌های بازرگانی و عضویت برابر قوانین موضوعه و دستورالعمل‌های مربوطه همانند گذشته، نه‌فقط جهت متقاضیان حوزه شهرستان کاشان، بلکه برای بازرگانان و صاحبان صنایع شهرستان‌های قم و نطنز نیز انجام شد و امور جاری و پاسخ به نامه‌ها و... نیز مطابق برنامه معمول اتاق ادامه یافت.