در مسیر صعود

الان لحظه‌ای است که خیلی‌ها منتظر آن بودند. پس از یک سال و نیم رکود، بار دیگر رشد اقتصادی در منطقه یورو آغاز شده است. سایر نشانگرها نیز روندی صعودی نشان می‌دهند. آیا این می‌تواند پایانی بر یک زمستان طولانی باشد؟ ماریو دراگی در جمله‌ای جسورانه گفت: «بدترین زمان به پایان رسیده است.» رئیس بانک مرکزی اروپا این جمله را درباره بحران یورو در مارس 2012 بیان کرد. اما حداقل از جنبه اقتصاد واقعی حرف او واقعیت نداشت. هنگامی که دراگی این تشخیص را داده بود، مجموع کل تولید کشورهای منطقه یورو برای دومین فصل متوالی کاهش یافت. این روند نزولی به مدت یک سال دیگر ادامه یافت. اما اکنون پس از بزرگ‌ترین رکود از زمان پذیرش واحد مشترک پولی، اقتصاد منطقه یورو نشانه‌هایی از زندگی جدید بروز داده است. طبق برآوردهای یورواستات 17 کشور عضو منطقه یورو در فصل دوم سال 2013 رشدی 3/0درصدی را تجربه کردند. رشد آلمان 7/0 درصد بود اما در کمال تعجب فرانسه نیز توانست خود را به رشد 3/0درصدی برساند. در پرتغال برای اولین بار پس از دو سال و نیم، اقتصاد 1/1 درصد رشد کرد. داده‌های جدید اقتصاددانان آلمانی را تحریک کرد تا جملاتی مشابه جمله دراگی در یک سال و نیم قبل بیان کنند. رئیس یکی از موسسات تحقیقات اقتصادی گفت: «ما حرکتی در مسیر بازگشت را تجربه می‌کنیم. سخت‌ترین دوران پشت سر ما قرار گرفته است. همه چیز در مسیر مناسب و به سمت بالا حرکت می‌کند.» در واقع تازه‌ترین داده‌های اقتصادی تنها نشانگرهای امیدوارکننده نیستند. نشانه‌های دیگری نیز این واقعیت را تایید می‌کنند: شرکت‌های منطقه یورو در مقایسه با یک سال و نیم گذشته، خوش‌بینی بیشتری دارند. در ماه جولای شاخص خرید مدیران از 7/48 به 5/50 واحد رسید که از سطح نمایانگر رشد فراتر رفت. علاوه بر صاحبان تجارت، مصرف‌کنندگان نیز خوش‌بین‌تر شده‌اند. اعتماد مصرف‌کننده در ماه جولای برای هشتمین ماه متوالی افزایش یافت. در آلمان، مصرف شخصی رشد زیادی داشت. دلیل اصلی آن نیز افزایش اشتغال و بالا رفتن دستمزدها بود. علائم امیدوارکننده دیگری هم از کشورهای بحران‌زده جنوب اروپا می‌آید. قبل از اعلام رشد اقتصادی، پرتغال و اسپانیا برای اولین بار طی دو سال از کاهش بیکاری خبر دادند. هر دو کشور به میزان قابل ملاحظه‌ای هزینه‌های هر واحد کارگری را کاهش و صادرات را افزایش دادند. حتی یونان بحران‌زده نیز صادراتش را افزایش داد و موفق شد بدهی‌های دولتی جدید را به بیش از نصف کاهش دهد. طبق آمارهای دولتی اقتصاد یونان 6/4 درصد کوچک‌تر شد. اما انتظار می‌رفت وضعیت بسیار بدتر از این باشد. هیچ رشدی برای یونان و ایرلند مورد انتظار نبود. بازار اوراق قرضه آرام گرفته و شکاف نرخ بهره اوراق کشورهای بحران‌زده و آلمان در مقایسه با یک سال قبل بسیار کم شده است. ایتالیا و اسپانیا راضی هستند چرا که نرخ سود اوراق 10ساله آنها در مقایسه با اوراق آلمان به کمترین میزان طی دو سال رسید. البته هنوز برای شادمانی تمام‌عیار زود است. شواهد حاکی از این واقعیت است که اقتصاد دیگر کشورهای بزرگ منطقه یورو مانند ایتالیا (2/0- درصد) و اسپانیا (1/0- درصد) هنوز رو به کاهش است، هر چند شدت آن در ماه‌های گذشته کمتر شده است. بسیار تعجب‌آور خواهد بود که رشد منطقه یورو در طول امسال ادامه یابد، اما چشم‌انداز سال 2014 روشن‌تر است. عوامل دیگر نشان می‌دهند روند بهبودی به آن اندازه که امید می‌رفت، سریع نیست. در پایان سال 2012 اقتصاد بیشتر کشورها به شدت کوچک شد. افتی که در ابتدای سه ماه اول سال 2013 ادامه داشت. افزایش کنونی را باید با توجه به آن وضعیت مشاهده کرد. در آلمان هم صنعت ساخت و ساز شدت گرفته تا کندی کارهای زمستان سخت گذشته را جبران کند. بخش بزرگی از رشد کنونی به خاطر جبران کارهای عقب افتاده است. بیکاری هنوز بزرگ‌ترین مشکل اروپاست. نرخ 1/12درصدی بیکاری در ماه جولای بزرگ‌ترین مقداری است که منطقه یورو از زمان جمع‌آوری داده‌ها در 1995 به خود دیده است. این حقیقت که در کشورهایی مانند یونان و اسپانیا از هر چهار نفر یک نفر بیکار است، می‌تواند نشانه‌ای مثبت باشد. هزینه‌های کارگری کمتر می‌شوند چون تعداد کمتری از کارگران مولد بیکار شده‌اند. توازن تجاری با کشورهای دیگر رو به بهبودی است، چون کشورهای جنوب اروپا کمتر مصرف می‌کنند. بهبود اوضاع بیشتر مدیون بانک مرکزی است. سیاست کاهش نرخ بهره بازار بورس را به تکاپو انداخته است. وعده این بانک برای خرید نامحدود اوراق سفته‌بازی را مهار کرد. اما باید توجه داشت که هیچ‌کدام از این اقدامات مشکلات کشورهای بحران‌زده را حل نمی‌کند، بلکه اصلاحات را به تاخیر انداخته و حباب‌های جدید به وجود می‌آورد. وضعیت اقتصاد جهانی نیز نامعلوم است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد احساسات در اروپا و به ویژه در ایالات متحده مثبت است، اما در آسیا روند منفی است. پیش‌بینی‌های منفی برای چین عامل اصلی ابهام هستند. دولت پکن اعلام کرد، ممکن است برنامه‌های تحریک اقتصاد را به منظور تحقق رشد هفت‌درصدی به اجرا گذارد. اما همزمان مقررات سخت‌تری برای بازارهای داغ مالی تدوین کرد. با تمام این اوضاع، به نظر می‌رسد شرایط در منطقه یورو رو به بهبود باشد. این بهبودی باعث شد اعضای اتحادیه امیدوار باشند آلمان درخواست خود را برای ریاضت اقتصادی پس از انتخابات 22 سپتامبر ملایم‌تر کند. اما برخی اعتقاد دارند آلمان بر نظر خود باقی خواهد ماند. آلمانی‌ها چنین استدلال می‌کنند که بهبودی اقتصادی به معنای موثر بودن سیاست ریاضتی است بنابراین انتظار نمی‌رود که در سیاست‌ها تغییر چشمگیری به وجود آید.