کلاهبرداری پیش‌پاافتاده‌ای بود

سرهنگ محمدمهدی کاکوان، رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات تهران (فتا) در رابطه با علت کلاهبرداری 600 میلیون تومانی در رستورانی ایتالیایی در یوسف‌آباد از طریق کارت‌های بانک می‌گوید در مقطعی بانک‌های کشور با فوریت طرح استفاده از کارت‌های بانکی را در دستور کار خود قرار دادند و کارت‌های بانکی را بین مردم توزیع کردند اما فرهنگ‌سازی مناسب و گسترده‌ای در رابطه با استفاده از این کارت‌ها صورت نگرفت. خطراتی که متوجه استفاده‌کنندگان از این کارت‌ها بود به مردم گفته نشد و امروز شاهد چنین کلاهبرداری‌های پیش‌پاافتاده‌ای هستیم.

‌ پرونده سرقت از حساب بانکی مشتریان رستورانی در یوسف‌آباد به چه شکل بوده است؟

۱۲ خردادماه امسال پرونده‌ای در این رابطه برای رسیدگی به پلیس فتای تهران ارجاع داده شد و با توجه به اینکه بعد از ارجاع این پرونده به پلیس فتا باز هم پرونده‌های مشابهی به ما ارجاع داده می‌شد، این پرونده در اولویت رسیدگی قرار گرفت و در آخر ماموران ما با تلاش‌های شبانه‌روزی توانستند رد این رستوران را پیدا کنند.

‌ این پرونده کلاهبرداری چند شاکی داشت و به مال‌باختگان چقدر خسارت خورده است؟

این رستوران در حال حاضر ۷۵ شاکی دارد که در مجموع حدود ۶۰۰ میلیون تومان به شاکی‌ها خسارت وارد شده است.

‌ وضعیت متهمان و پرونده آنها در حال حاضر چگونه است؟

پرونده این کلاهبرداری با تحقیقات ماموران تکمیل شده و تحویل مراجع قضایی داده شده است و متهمان این پرونده هم در زندان هستند.

‌ کلاهبرداری به این شکل اولین بار در کشور نیست و آخرین بار هم نخواهد بود. با این وجود چرا اتفاقات مشابه در این ماجرا برای مردم تجربه نمی‌شود و همچنان اکثر مشتری‌ها در فروشگاه‌ها و رستوران‌ها رمز عبور خود را به راحتی در اختیار فروشنده قرار می‌دهند؟

مهم‌ترین دلیل این موضوع این است که رسانه‌ها خوب عمل نکرده‌اند و از طرفی مسوولان و سازمان‌هایی که این کارت‌ها را در کشور در اختیار مردم قرار داده‌اند، هوشیاری و اطلاعات لازم را به مصرف‌کنندگان نداده‌اند. در مقطعی بانک‌های کشور با فوریت طرح استفاده از کارت‌های بانکی را در دستور کار خود قرار دادند و کارت‌های بانکی را بین مردم توزیع کردند اما فرهنگ‌سازی مناسب و گسترده‌ای در رابطه با استفاده از این کارت‌ها صورت نگرفت. خطراتی که متوجه استفاده‌کنندگان از این کارت‌ها بود به مردم گفته نشد و امروز شاهد چنین کلاهبرداری‌های پیش‌پاافتاده‌ای هستیم. در صورتی که اگر به مردم اطلاعات و آگاهی لازم در رابطه با استفاده از دستگاه‌های کارتخوان داده می‌شد، هیچ‌گاه این اتفاقات نمی‌افتاد. در ضمن پروژه کارت‌های بانکی سابقه‌ای طولانی در کشور ما ندارد و ورود این تکنولوژی به کشور در مقطعی خیلی سریع اتفاق افتاده است. مردم گمان می‌کنند کارت‌های بانکی دارای اطمینان صددرصدی است و پول‌هایشان از هر خطری در امان است. اما اگر مسوولان و سازمان‌های مسوول در این حوزه با فرهنگ‌سازی مناسب به مردم می‌گفتند کارت بانکی شما مانند کلید گاوصندوقی است که آن گاوصندوق در بانک قرار گرفته و اگر کلیدش در اختیار شخصی قرار بگیرد ممکن است از پول‌های شما در گاوصندوق برداشت شود، مطمئن باشید که دیگر چنین اتفاقاتی نمی‌افتاد، اما متاسفانه در این رابطه به مردم اطلاع‌رسانی نشده است. باید به این نکته توجه شود که در حال حاضر پول نقد در حال از بین رفتن است و کارت‌های بانکی جایگزین مبادلات شده‌اند. سیاست بانک مرکزی هم افزایش استفاده از کارت‌های بانکی است و به همین دلیل باید به فکر آموزش و فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه باشد. خواهشی که از بانک‌ها دارم این است، زمانی که می‌خواهند کارت‌های بانکی را در اختیار مردم قرار دهند، ۲۰ ثانیه زمان صرف آموزش چهره به چهره برای این کارت‌ها کنند و دیگر نیازی به بروشور هم نیست و آموزش چهره به چهره توسط متصدی بانک به مردم تاثیرگذارتر است. در حال حاضر یک یا دو‌تا از بانک‌های کشور با هزینه خودشان روش‌های ایمن استفاده از کارت‌های بانکی و دستگاه‌های خودپرداز را بر روی دستگاه‌های ATM قرار داده‌اند که این اقدام‌شان جای تشکر داد و امیدواریم سایر بانک‌ها نیز چنین اقداماتی انجام دهند. قطعاً این آموزش‌ها به نفع بانک‌هاست چرا که اگر این کلاهبرداری‌ها تبدیل به اپیدمی شود اطمینان مردم نسبت به بانک‌ها کم می‌شود و موجب ضرر بانک‌ها خواهد شد.

‌ از طرف حوزه کاری شما، آیا اطلاع‌رسانی‌های کافی و جامعی در رابطه با استفاده از کارت‌های بانکی شده است؟

بله، هم در پایگاه اینترنتی پلیس فتا و هم پایگاه اصلی پلیس آموزش‌های لازم در این زمینه آمده است و از طرفی بنده نیز بالای ۹ یا ۱۰ بار در صدا و سیما در این رابطه مصاحبه کرده‌ام و از طریق رسانه‌های مکتوب هم دائماً در حال گفت‌وگو هستم تا شاید شاهد کمتر شدن این اتفاقات باشیم، منتها مشکلی که هست نگاه رسانه‌ها به این پرونده‌هاست. رسانه‌ها ترجیح می‌دهند به این موضوعات به عنوان خبر پلیسی نگاه کنند تا اینکه در پی این باشند که آموزش و فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه را به مردم بدهند.

‌ قدیمی‌ترین اتفاق در رابطه با کارت‌های بانکی در چه سالی اتفاق افتاد و به چه شکل بود؟

قدیمی‌ترین اتفاق در این حوزه برمی‌گردد به سال ۱۳۸۸ و به این شکل بود که فردی مغازه‌ای در یکی از نقاط شهر اجاره کرده بود و مانند پرونده رستوران یوسف‌آباد، در آن پرونده نیز شاگرد رستوران اطلاعاتی در این زمینه داشت و توانسته بود دستگاه خودپرداز را به دستگاه کپی تبدیل کند و از کارت‌های مشتریان کپی بگیرد اما در آن زمان به علت اینکه استفاده از کارت‌های بانکی کم بود و ضریب نفوذ بالایی نداشت و مردم با پول نقد خرید می‌کردند، خسارات ناشی از کلاهبرداری کمتر بود اما در پرونده یوسف‌آباد به علت اینکه اکثر مردم برای خرید به استفاده از کارت‌های بانکی روی آورده‌اند، صندوقدار توانسته بود اطلاعات حدود ۴۰۰ کارت را کپی کند، که اگر اقدامات و پیگیری‌های پلیس نبود، قطعاً تعداد کارت‌ها افزایش پیدا می‌کرد.

‌ برای خود شما هم آیا اتفاق افتاده که در فروشگاه یا رستوران باشید و دستگاه کارتخوان در اختیارتان قرار داده نشده باشد؟

بله، بارها در رستوران‌های و فروشگاه‌های مختلف موقع پرداخت صورت‌حساب دستگاه کارتخوان یا از ما که مشتری بودیم خیلی دور بوده است یا در زیر میز فروشنده قرار گرفته بوده است که من سر این مساله با فروشنده‌ها یکی به دو می‌کنم که چرا دستگاه کارتخوان را در اختیار مشتری نگذاشته است تا خودمان رمز کارت را وارد کنیم.

‌ واکنش اطرافیان شما چگونه بوده است؟

همسر بنده روی این موضوع حساس است و بارها به من تذکر داده است که وقتی همه مردم در حال استفاده هستند و رمزشان را می‌گویند چرا یکی به دو می‌کنی و مگر تفاوتی با مردم داری که می‌خواهی خودت رمز کارتت را وارد کنی. اما به هر حال همه باید دست به دست هم بدهیم تا این تعارف‌ها بر‌طرف شود. مهم این است که در درجه اول فروشندگان دستگاه‌های کارتخوان را طوری قرار دهند که مشتری بتواند به راحتی از آنها استفاده کند چرا که اگر دستگاه کارتخوان را در اختیار مشتری قرار ندهد و درخواست رمز عبور از مشتری کند فروشنده در مظان اتهام قرار می‌گیرد و همان‌طور که در قدیم از مشتری پول می‌گرفتند اکنون هم دستگاه کارتخوان را در اختیار مشتری قرار دهند و فروشنده تنها رسید پرداخت را از مشتری بگیرد. از طرف دیگر مشتریان هم باید خودشان اقدام به وارد کردن رمز کارت خود کنند. البته اینکه مردم ما به همدیگر اعتماد دارند، پروسه خوبی است اما این اعتماد نباید باعث شود که خیلی از اطلاعات‌مان را در اختیار هر شخصی قرار دهیم. مردم باید توجه کنند، زمان قدیم هم که با کیف پول خرید می‌کردند، هیچ‌وقت کیف پول‌شان را در اختیار فروشنده قرار نمی‌دادند که او خودش پول را بردارد. این موضوع همان‌طور که گفتم باید فرهنگ‌سازی شود و هیچ خجالتی هم نباید در میان باشد. مردم اگر متوجه شوند که کارت بانکی مانند کیف پول‌شان است، هیچ‌گاه رمز کارت‌شان را در اختیار فروشنده قرار نمی‌دهند و دیگر خجالتی در میان نیست.