«سوخت» بورس

بورس تهران دومین سال پیاپی رکود خود را در حالی پشت سر گذاشت که همچنان نشانه‌های بازگشت رونق به این بازار کمرنگ است. هر چند گشایش‌های هسته‌ای و احتمال حرکت دولت به سمت سیاست‌های انبساطی، کورسوهای امیدی را میان سهامداران ایجاد کرده است، اما عوامل بنیادی فعلی، چه از منظر اقتصاد داخلی و چه اقتصاد بین‌المللی، تردیدهای بسیاری را درباره احیای فضای تالار شیشه‌ای ایجاد کرده است.

در این میان، افت شدید قیمت نفت یکی از مهم‌ترین عوامل بنیادی است که فضای مبهمی را پیش روی اقتصاد کشور و بازار سهام ایجاد کرده است. هفته گذشته قیمت نفت سنگین کشورمان به کمتر از 30 دلار رسید، قیمتی که در بیش از 11 سال اخیر بی‌سابقه بوده است. یعنی با وجود کاهش ارزش اسکناس‌های رایج در دنیا به علت تورم، قیمت نفت همچنان در قیمت‌هایی حدود یک دهه قبل معامله می‌شود. این موضوع به معنای افت قابل توجه درآمدهای نفتی دولت است که می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین متقاضیان اقتصاد کشور را با تنگنای جدی مواجه کند. کارشناسان بسیاری اعتقاد دارند به دلیل تحریم‌ها در سال‌های اخیر، بودجه کشور به درآمدهای نفتی وابستگی کمتری پیدا کرده است. با این حال، کاملاً واضح است در شرایطی که رشد سایر درآمدهای دولتی نظیر مالیات بسیار دشوار است، افت درآمدهای نفتی فشار زیادی بر دولت فعلی که میراث‌دار حجم عظیمی از بدهی‌هاست، وارد می‌کند. به این ترتیب، کاهش بودجه‌های عمرانی دولت، موجب کاهش تقاضا و در نتیجه افزایش موجودی انبار بسیاری از صنایع نظیر فولاد، سیمان و کاشی شده است.

از سوی دیگر، همبستگی بالایی که میان نرخ سایر کالاهای پایه با نفت وجود دارد، باعث شده است همگام با افت قیمت نفت، سایر کالاها نیز مسیر نزولی در پیش گیرند. مساله‌ای که به شدت بر بورس کالامحور کشورمان فشار وارد کرده است. به طوری که مشاهده می‌شود شرکت‌های بورسی در دو دوره گزارش‌های مالی (سه‌ماهه و شش‌ماهه) با کاهش قابل توجه سودآوری مواجه شده‌اند. مساله‌ای که احتمال تکرار آن در گزارش‌های 9‌ماهه فعلی نیز وجود دارد و می‌تواند بار دیگر فضای منفی را در بازار سهام ایجاد کند.

با این حال، افت قیمت نفت نگرانی‌هایی را درباره سمت عرضه در بازار ارز ایجاد کرده است. موضوعی که هرچند دیر، اما اخیراً با رشد نرخ دلار در این بازار قابل رویت است. شاید بسیاری معتقد باشند در دوران نگرانی نسبت به مذاکرات هسته‌ای، کنترل نرخ ارز اقدام مناسبی بود، اما اکنون کمتر کارشناسی است که کنترل نرخ ارز را منطقی بداند. در وضعیتی که عمده کشورهای وابسته به کالاها و بازارهای نوظهور حداقل 20 درصد ارزش پول ملی خود را نسبت به دلار کاهش داده‌اند، عدم حرکت نرخ دلار به ریال متناسب با بازارهای جهانی، موجب کاهش رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی ما در بازارهای جهانی شده است. بنابراین، شاید افت قیمت نفت که اکنون در حال اثرگذاری بر رشد نرخ دلار است بتواند تحرکی مثبت در بازار سهام با ایجاد سودهای اسمی ایجاد کند.

گرچه اثر منفی افت قیمت نفت بر وضعیت بورس تهران، امری انکارناپذیر است، اما کارشناسان این موضوع را تنها عامل رکود فعلی نمی‌دانند و معتقدند ضعف‌های ساختاری بازار سهام و پایین بودن بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی عوامل تشدید این فضا محسوب می‌شوند. «تجارت فردا» در این پرونده به بررسی ابعاد مختلف اثرگذاری افت قیمت نفت بر بازار سهام پرداخته و با کارشناسان در مورد راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت به مباحثه پرداخته است.