شوک «هسته‌ای» در بازارها

نزدیک شدن به سررسید جدیدی از مذاکرات هسته‌ای و باز هم تحرک هیجانی بازارها. نزدیک به دو سال از روی کار آمدن دولت یازدهم می‌گذرد؛ در این مدت، تاکید دولتمردان بر گشایش‌های هسته‌ای با ایجاد موج‌های خوش‌بینی و بدبینی، بازارهای کشور را با نوساناتی جدی مواجه کرده است. در حالی که انتظار ناشی از نتیجه مذاکرات هسته‌ای در دوره‌های زمانی طولانی بازارها را دچار رکود کرده است، نزدیک شدن به تاریخ‌های حساس مذاکرات، باعث ایجاد تغییرات جدی در روند معاملات و قیمت‌های بازارهای مزبور شده است.

در این میان، بازارهای سهام و ارز بیشترین اثرپذیری را از این اخبار سیاسی داشته‌اند؛ به طوری که در زمان خوش‌بینی به نتایج مذاکرات هسته‌ای، بورس تهران به رونق اقتصادی و بهبود وضعیت سودآوری شرکت‌ها امیدوار می‌شود و رکوردهای کم‌نظیری را در زمینه رشد قیمت‌ها و ورود نقدینگی به ثبت می‌رساند. از سوی دیگر، بازار ارز که انتظار می‌رود با گشایش‌های هسته‌ای در سمت عرضه به طور جدی تقویت شود (هم ارز ناشی از صادرات بیشتر نفت و سایر کالاها و هم آزاد شدن ارزهای بلوکه‌شده حاصل از فروش نفت پیش از تحریم‌ها)، با افت قیمت همراه می‌شود. با توجه به اینکه حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های بانک مرکزی در دولت جدید محسوب می‌شود، تقویت منابع ارزی در پی توافق احتمالی هسته‌ای زمینه را برای اجرای این امر فراهم می‌کند که به معنای افت قیمت‌ها در بازار ارز آزاد و در مقابل افزایش نسبی قیمت‌ها در بازار ارز مبادله‌ای است.

اکنون نیز کمتر از یک هفته تا مهلت تعیین‌شده برای رسیدن به توافق نهایی فرصت باقی مانده است و مذاکرات هسته‌ای به صورت فشرده میان دیپلمات‌های کشورمان و همتایان غربی آنها پیگیری می‌شود. گرچه اختلافاتی در این خصوص باقی مانده است، اما از نگاه عمده کارشناسان و فعالان اقتصادی-سیاسی رسیدن به توافق یک بازی برد-برد برای طرفین مذاکره‌کننده، یعنی کشورمان و اعضای گروه 1+5 محسوب می‌شود. بنابراین، با وجود آنکه مذاکرات در فضای تقریباً بی‌خبری ادامه می‌یابد، نگاه غالب، خوش‌بینی به نتیجه مذاکرات را به همراه دارد. در این خصوص، ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید «بی‌خبری، خوش‌خبری است»؛ بر این اساس، نبود سیگنال‌هایی مبنی بر افزایش اختلافات باعث شده تا کفه خوش‌بینی به نتیجه مذاکرات سنگینی کند.

در این شرایط، هفته گذشته موج خوش‌بینی مزبور در بازارهای مالی کشور به ویژه سهام و ارز منعکس شد. به طوری که قیمت دلار در بازار ارز به مقادیر خود در زمان بیانیه تفاهم لوزان (اواسط فروردین) برگشت و شاخص بورس نیز توانست با رشدهای پی ‌در پی از حالت «حبس بازه‌ای» خارج شود و به کانال‌های جدید قیمتی راه پیدا کند. با این حال، گرچه بانک مرکزی توانسته است در بازار ارز شرایط کنترلی را ایجاد کند و نوسانات هیجانی را تا حدود زیادی کاهش دهد، اما در بازار سهام نبود ابزارها و بازارگردانان قدرتمند سبب شده است تا بازار نتواند حالت «خودکنترلی» داشته باشد. در نتیجه، اثرگذاری رفتارهای هیجانی سهامداران در بورس تهران، همچنان باقی است و سبب می‌شود با وجود سنگینی کفه خوش‌بینی، نگرانی‌هایی مبنی بر ناپایداری این روند وجود داشته باشد. به عبارت دقیق‌تر، نگرانی‌هایی درباره تکرار سیکل‌های رشد و در ادامه افت قیمت‌ها در بازه‌های کوتاه چندماهه و حتی کمتر همچنان وجود دارند که در صورت تحقق مجدد، باعث بی‌اطمینانی بیشتر به وضعیت این بازار خواهد شد.