سرگیجه نرخ سود

نرخ سود با تورم سر ناسازگاری گذاشته است و این روزها به دغدغه سیاستگذار پولی تبدیل شده است. حتی کار به جایی رسیده است که تمام راه‌های خروج از رکود اقتصادی به کاهش این متغیر اقتصادی ختم شده است. سیاست دستوری پایین آوردن نرخ سود هم نتوانسته گرهی از کار بگشاید و با وجود اینکه طی دو سال گذشته چند بار نرخ سود بانکی به شکل دستوری کاهش یافته است، اما روند شاخص نرخ سود با روند حرکت شاخص تورم با یکدیگر همسو نشده‌اند. اگرچه قصه ناترازی تورم با نرخ سود در اقتصادمان پدیده تازه‌ای نیست. چند سال قبل که تورم اوج گرفت در مقابل نرخ سود پایین نگه داشته شده بود. عدم همسویی این دو شاخص کلان اقتصادی چالش‌ساز شده بود. اما آن زمان گلایه‌ها از نرخ سود پایین بود اما حالا همه از بالا بودن آن شکوه می‌کنند.
به هر شکل امروز مساله بر سر بالا بودن نرخ سود است. در این میان نیز نسخه‌هایی که تاکنون برای پایین آوردن تب نرخ سود در اقتصاد ایران تجویز شده است راه به جایی نبرده است و همچنان این شاخص سربالایی می‌رود. با این حال بانک مرکزی قصد دارد از طریق ورود به بازار بین بانکی به طور غیرمستقیم نرخ سود سپرده‌های بانکی را کاهش دهد تا دیگر مجبور نباشد با شیوه دستوری این متغیر حساس اقتصادمان را کنترل کند. اگرچه برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند این سیاست پولی هم تنها در کوتاه‌مدت پاسخگوست و منجر به افزایش تورم خواهد شد. به همین جهت باید سیاستگذار پولی از هرگونه دخالت در تعیین نرخ سود پرهیز کند و از طریق مکانیسم‌ بازار نرخ سود را کشف کند. در این راستا هفته‌نامه تجارت فردا در پرونده ویژه به واکاوی ماجراهای نرخ سود و راهکارهای کاهش این متغیر مهم کلان اقتصادی پرداخته است و در این پرونده به سوالاتی از قبیل چرا دیدگاه موافقان و مخالفان نرخ سود هرگز به هم نزدیک نشده است؟ تجربه سال‌های گذشته چه راهی پیش روی سیاستگذار قرار می‌دهد؟
آیا دولت یازدهم که در باره تورم ناچار به چرخش در سیاست‌ها شد، درباره نرخ سود هم کوتاه خواهد آمد؟ چگونه و با چه مکانیسمی باید نرخ سود را در ایران کاهش داد؟ چه عواملی باعث می‌شوند نرخ سود در ایران کاهش پیدا نکند؟ آینده اقتصاد ایران با نرخ سود فعلی به کدام سمت می‌رود؟ مکانیسم‌‌های تجربه‌شده تعیین نرخ بهره در دنیا کدام‌ها هستند؟ چرا نرخ بهره در برخی کشورها صفر و نزدیک به صفر است؟ دنیا چگونه از نرخ بهره بالا رهایی پیدا کرد؟ و... در قالب یادداشت‌هایی از کارشناسان اقتصادی و گفت‌وگو‌هایی با دکتر موسی غنی‌نژاد اقتصاددان، دکتر پرویز عقیلی اقتصاددان و مدیرعامل بانک خاورمیانه و امیررضا محسن‌زاده‌کرمانی، استادیار مدرسه کسب و کار‌ هاس در دانشگاه برکلی آمریکا، پاسخ داده است که در صفحات پیش رو شرح آنها را می‌خوانید.