تاریخ انتشار:
گفتوگو با علی ماجدی در رابطه با درخواست کشورهای غربی برای سرمایه‌گذاری در ایران
هیات‌های خارجی در صف ورود به تهران
هفته گذشته دور جدیدی از مذاکرات ایران و اعضای گروه 1+5 در وین برگزار شد اما هنوز مذاکرات به پایان نرسیده تعداد دیگری از هیات‌های خارجی برای تبادل نظر پیرامون موضوعات سیاسی و اقتصادی وارد ایران شدند. این هیات‌ها که عمدتاً به دنبال محکم کردن جای پای خود در ایران پیش از برچیده شدن تمامی محدودیت‌های اقتصادی کشور هستند تلاش می‌کنند تا پیش از رقبا به توافقی همه‌جانبه با مقامات ایرانی دست پیدا کنند و بر همین اساس هم همان‌طور که علی ماجدی، معاون امور بین‌الملل وزارت نفت می‌گوید، هیات‌های خارجی در تکاپو هستند تا برای به دست آوردن بازاری بکر که طی سال‌های گذشته دست‌نخورده باقی مانده است به تهران بیایند و در قالب نشست‌های اقتصادی و حتی سیاسی به پیگیری خواسته‌های خود بپردازند.
وی می‌افزاید: «اگر به ترکیب هیات‌هایی که طی ماه‌های اخیر به ایران وارد شده‌اند بپردازید، مشاهده می‌کنید که حتی هیات‌های پارلمانی نیز درخواست‌هایی را برای سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بیشتر اقتصادی مطرح کرده‌اند و این خود نشان دهنده میزان کشش بازار ایران در جهان است.»
با روی کار آمدن دولت آقای روحانی کشورهای خارجی درصدد ارتقای روابط با ایران برآمده‌اند و تلاش می‌کنند تا مناسبات سیاسی و اقتصادی خود با تهران را با راهی کردن هیات‌های دیپلماتیک و تجاری به حالت گذشته درآورند. برخی این سفرها را در کمرنگ کردن سیاست تحریمی کشورهای غربی موثر می‌دانند و می‌گویند این کشورها خود از محدودیت‌های اقتصادی ایران متضرر شده‌اند بنابراین تلاش می‌کنند برای کسب منافع اقتصادی بیشتر و با دستاویز قرار دادن توافق ژنو به تهران نزدیک‌تر شوند.
انتخابات ریاست‌جمهوری فضای جدیدی را بر مناسبات ایران با جهان حاکم کرد که در بهبود روابط سیاسی و اقتصادی‌اش تاثیرگذار بود. ابراز تمایل تجار خارجی برای سرمایه‌گذاری و همکاری در ایران نیز از نتایج همین انتخابات بود که با حضور هیات‌های دیپلماتیک و تجاری اروپایی و آسیایی همراه شده است. تغییر فضای سیاسی ایران عامل موثری بود برای اینکه نگاه سرمایه‌گذاران خارجی به جاذبه‌های اقتصادی ایران معطوف شود تا پس از نتیجه‌بخشی مذاکرات ایران با 1+5 و توافق مقدماتی صورت‌گرفته بخواهند به تهران بیایند و برای آغاز فصلی جدید در مناسبات دوطرفه برنامه‌ریزی کنند. ایران ویژگی‌های خاصی در حوزه‌های مختلف نفت و گاز و انرژی، خودرو، کشاورزی و البته صنایع دیگر دارد و تجار خارجی با آگاهی نسبت به این موضوع خواهان مشارکت و همکاری در طرح‌های اقتصادی آن هستند. بازار 77 میلیون نفری کشورمان برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی جذاب و وسوسه‌انگیز است. بازاری که به واسطه تحریم‌های یکجانبه، چندجانبه و البته جهانی چندسالی است که صحنه رقابت تجار خارجی نبوده است و فضای مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. قطعاً هر تاجر و سرمایه‌گذاری برای حضور در بازار
کشورهای دیگر به مواردی نظیر میزان سوددهی بازار، مشتریان آن، امنیت حاکم بر بازار و فضای کشور توجه می‌کند که خوشبختانه در حال حاضر تمامی این موارد در ایران موجود است. البته تمامی این موارد در سال‌های گذشته نیز وجود داشت اما متاسفانه به جهت عملکرد دولت پیشین در ارائه سیاست‌های نادرست دیپلماتیک که به اعمال تحریم‌های غیرمنصفانه اقتصادی انجامید تجار خارجی تمایلی به همکاری با ایران نداشتند که این مساله علاوه بر سرمایه‌گذاران خارجی بر همکاری تجار کشورهای مطرح جنوب شرق آسیا که به صورت سنتی روابط خوبی با ما داشتند نیز تاثیرگذار بود؛ کشورهایی نظیر کره و ژاپن همواره حضور موفقی در طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی ایران داشته‌اند اما نزدیکی این کشورها به آمریکا و فشاری که از ناحیه واشنگتن بر آنها اعمال می‌شد موجب شده بود که آنها در ادامه مسیر همکاری با ایران به دردسر بیفتند و در نهایت نیز از سیاست‌های مقامات کاخ سفید پیروی کنند. اما با تغییرات ایجاد شده در روابط ایران و جهان که پس از روی کار آمدن دولت آقای روحانی به وقوع پیوست قطعاً رویه کشورهای مختلف برای همکاری با ایران نیز متحول می‌شود آنچنان که همین حالا هم ما با
درخواست‌های سرمایه‌گذاران کشورهای مختلف برای سفر به ایران مواجه هستیم. اگر کشمکش‌های هسته‌ای میان ایران و کشورهای غربی نبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز کمافی‌السابق به قوت خود باقی بود اما سیاست‌های تحریمی آمریکا و کشورهای اروپایی موجب شد تا این رویه با اندکی تاخیر مواجه شود و پس از چند سال مجدداً از سر گرفته شود والا ما در بخش‌های دیگری چون تامین امنیت سرمایه‌گذاری که مهم‌ترین دغدغه تجار خارجی است با مشکلی مواجه نبودیم. ایران کشوری با منابع غنی انرژی است. به لحاظ نفت و گاز نیز ما بالاترین منابع گازی جهان را در اختیار داریم. این منابع حتی از منابع کشوری چون روسیه نیز بیشتر است. از جهت منابع نفتی نیز ما در مقام دوم یا سوم جهانی قرار داریم. متاسفانه به دلیل آنکه طی هشت سال گذشته سرمایه‌گذاری مناسبی در طرح‌ها و پروژه‌های نفتی و گازی کشور صورت نپذیرفته است ما نتوانسته‌ایم برداشت خوبی از این منابع داشته باشیم و برهمین اساس نیز به دنبال جذب سرمایه‌گذاران خارجی هستیم تا میزان تولید کشور را به میزان درخور توجهی افزایش دهیم. البته شرکت‌های نفتی خارجی نیز دریافته‌اند که ما به دنبال فضاسازی برای بهره‌برداری از منابع
نفتی و گازی کشور و تهیه نسل جدیدی از قراردادها هستیم و بر همین اساس نیز به صورت مداوم و پی در پی هیات‌های دیپلماتیک و تجاری دولت‌های متبوع خود را راهی تهران می‌کنند تا از شرایط جدید سرمایه‌گذاری در ایران آگاهی یابند. ما امیدواریم این نوع از قراردادها در مقایسه با قراردادهای همکاری و سرمایه‌گذاری کشورهای همسایه از جذابیت بیشتری برخوردار باشند تا بتوانند خود به جذب تجار و سرمایه‌گذاران بیشتر کمک کنند. البته علاوه بر منابع نفت و گاز، ایران در زمینه محصولات پتروشیمی نیز حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. کشور ما یکی از هاب‌های مهم منطقه در صنعت پتروشیمی است و سرمایه‌گذاران معمولاً توجه ویژه‌ای به این بخش دارند.
جنابعالی علاوه بر معاونت بین‌الملل وزارت نفت در وزارتخانه‌های امورخارجه و بازرگانی نیز حضور داشته‌اید. مزیت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر اقتصادی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تردیدی نیست که مزیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران فراتر از حوزه نفت و گاز یا پتروشیمی است. ما در صنایع دیگری چون کشاورزی نیز از قابلیت و پتانسیل بالایی برخورداریم. در صنایع فولاد یا مس و روی نیز این چنین است. ایران در فرآوری محصولات معدنی نیز جای فعالیت دارد. با برنامه‌ریزی در این بخش‌ها ما می‌توانیم از خام‌فروشی محصولات‌مان جلوگیری کرده و سود هنگفتی را نصیب کشور کنیم. ما نباید تنها بر محصولات نفت و گاز و پتروشیمی متمرکز شویم و از بخش‌های دیگر غفلت بورزیم.
تردیدی نیست که مزیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران فراتر از حوزه نفت و گاز یا پتروشیمی است. ما در صنایع دیگری چون کشاورزی نیز از قابلیت و پتانسیل بالایی برخورداریم. در صنایع فولاد یا مس و روی نیز این چنین است. ایران در فرآوری محصولات معدنی نیز جای فعالیت دارد. با برنامه‌ریزی در این بخش‌ها ما می‌توانیم از خام‌فروشی محصولات‌مان جلوگیری کنیم و سود هنگفتی را نصیب کشور کنیم. ما نباید تنها بر محصولات نفت و گاز و پتروشیمی متمرکز شویم و از بخش‌های دیگر غفلت بورزیم. ایران در زمینه صادرات برق نیز کشور مستعدی است و ما حتی می‌توانیم ترکیبی از گاز و برق را صادر کنیم. در زمینه خودرو و سایر صنایع هم این دیدگاه (مزیت نسبی ایران در مقایسه با کشورهای دیگر) کم و بیش وجود دارد. ما در این بخش نیازمند یک بازنگری جدی هستیم. مضاف بر اینکه بازار حدود 80 میلیون نفری کشورمان از پتانسیل بسیار بالایی برای جذب سرمایه‌گذاران برخوردار است و می‌تواند خود به عنوان عاملی برای تغییر نگاه‌ها به سمت ایران و بازار پرکشش آن مبدل شود. همه این فاکتورها موجب شده است و می‌شود که هیات‌های خارجی برای به دست آوردن بازاری بکر که طی سال‌های گذشته دست‌نخورده
باقی مانده است به تهران بیایند و در قالب نشست‌های اقتصادی و حتی سیاسی به پیگیری خواسته‌های خود بپردازند. اگر به ترکیب هیات‌هایی که طی ماه‌های اخیر به ایران وارد شده‌اند بپردازید، مشاهده می‌کنید که حتی هیات‌های پارلمانی نیز درخواست‌هایی را برای سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بیشتر اقتصادی مطرح کرده‌اند. تجار کشوری مانند فرانسه حتی پا را فراتر گذاشته و با وجود ابراز مخالفت دولت متبوع خود در قالب هیاتی صد و چند نفره به تهران آمدند و تقریباً در تمامی بخش‌های صنعتی و اقتصادی و تجاری به گفتوگو با همتایان ایرانی خود پرداختند این در حالی است که چند روز پس از این سفر فرانسوا اولاند رئیس جمهور این کشور در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه با وجود پابرجا بودن تحریم‌ها چرا تجار فرانسوی به تهران سفر کردند، گفت ما در کل مخالف هرگونه روابط اقتصادی با ایران پیش از مشخص شدن نتایج توافق ژنو هستیم اما فعالیت‌های بخش خصوصی فرانسه از دولت این کشور جدا و منفک است. می‌خواهم بگویم حتی سیاستمداران فرانسوی که در زمان نشست ژنو 2 به مخالفت با آن پرداختند و اجازه ندادند در آن نشست توافقی صورت بگیرد به این باور رسیده‌اند که در حرکت
شتابان اقتصاد جهانی نباید مانعی برای حضور تجارشان در پروژه‌های اقتصادی ایران به وجود بیاورند چرا که در این صورت رقبا جای آنها را می‌گیرند. البته علاوه بر فرانسوی‌ها، ایتالیایی‌ها هم حضور چشمگیری در ایران داشته‌اند. این کشور در نخستین مرحله معاون وزیرخارجه خود را راهی ایران کرد تا از کم و کیف اوضاع پس از روی کار آمدن دولت روحانی اطلاع کسب کند و بعد از آن نیز وزیر خارجه این کشور به عنوان نخستین مقام عالی‌رتبه اروپایی از زمان روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد وارد ایران شد و در نهایت نیز ما در هفته‌های گذشته شاهد حضور هیات پارلمانی ایتالیا در تهران بودیم که خود نشان‌دهنده عزم مقامات رم برای از سرگیری مناسبات سیاسی و اقتصادی با ایران است. البته مطمئناً هیات‌های دیگری نیز در راه هستند. علاوه بر چین که ما به صورت سنتی در هشت سال گذشته با آنها کار کرده‌ایم کشورهایی نظیر کره جنوبی و تایلند نیز خواهان همکاری‌های اقتصادی با ایران هستند؛ و می‌توانیم امیدوار باشیم که اگر شرایط سیاسی به همین صورت پیش رود و ایران و 1+5 بتوانند به یک توافق جامع و کامل دست یابند ما به دوران شکوفایی اقتصادی کشور بازگردیم. معتقدم در صورت دستیابی
به این جایگاه ما باید برنامه‌ریزی دقیقی نسبت به مدیریت فضا و بهره‌برداری مناسب از آن داشته باشیم. باید به گونه‌ای حرکت کنیم که علاوه بر پر کردن خلأهایی که طی سال‌های گذشته با آنها مواجه بودیم فضایی نیز برای فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتر مهیا شود و سرمایه‌گذاران داخلی نیز بتوانند از مزیت همکاری با تجار خارجی که علاوه بر سرمایه از دانش فنی بالایی برخوردارند، استفاده کنند.
سیاستگذاری برای رسیدن به این هدف و جایگاه شاید بسیار خوب و مسکنی قوی برای اقتصاد متلاطم ایران باشد اما با وجود پابرجا بودن تحریم‌ها ما چطور می‌خواهیم برای حضور تجار خارجی که هنوز نگران به خطر افتادن همکاری‌های اقتصادی‌شان با آمریکا هستند برنامه‌ریزی کنیم؟
درست است که تحریم‌ها هنوز با تغییر محسوسی همراه نشده است اما مطمئناً با ادامه مذاکرات ایران و اعضای گروه 1+5 که هفته گذشته نیز بخشی از آن میان آقای ظریف و خانم اشتون برگزار شد در محدودیت‌های اقتصادی کشور نیز ریزش‌هایی صورت می‌گیرد و ما از همین حالا باید برای پر کردن فضای خالی‌شده برنامه‌ریزی کنیم و از حضور تجار و سرمایه‌گذاران توانمند داخلی و خارجی که امکان به گردش درآوردن چرخ‌های اقتصاد کشور را دارند، استفاده کنیم. ما در حال حاضر ظرفیت مناسبی برای پذیرش سرمایه‌گذاران خارجی داریم، بازار مهیاست و نیروی انسانی نیز به وفور یافت می‌شود بنابراین می‌توان با مدیریت فضا و استفاده از دیگر امکانات داخلی زمینه را برای رشد و شکوفایی مجدد کشور فراهم کرد. علاوه براین باید به یاد داشته باشیم که تجار خارجی به دنبال سرمایه‌گذاری در فرصت‌هایی برتر هستند و اگر ما این فضا را مهیا کنیم قطعاً از آن استقبال می‌کنند. این افراد در دیدار با سیاستمداران و دیگر تجار نیز فرصت‌های بین‌المللی ایران را برای‌شان تشریح خواهند کرد و خود به ابزاری برای تبلیغات ما مبدل خواهند شد. معتقدم سفر تجار فرانسوی به ایران و مذاکره در مورد فرصت‌های
سرمایه‌گذاری کشورمان بود که موجب شد رئیس‌جمهور این کشور در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آمریکایی خود از عدم دخالت دولت پاریس در برنامه‌های بخش خصوصی این کشور سخن بگوید.
تجار فرانسوی نیز می‌گفتند قطعاً با مراجعت به کشورشان دولت متبوع خود را از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران و لزوم عدم مخالفت با تعلیق و توقف تحریم‌ها آگاه می‌سازند.
بنده نیز موافق این موضوع هستم. باید توجه داشته باشید که کشوری مانند ایران هاب مهم انرژی منطقه خاورمیانه است و شرکت بزرگی مانند توتال و دیگر شرکت‌های نفتی و گازی بزرگ جهان قطعاً به این مولفه توجه ویژه‌ای دارند. علاوه بر این کشور ما هم‌اکنون در مرحله جذب سرمایه‌گذاری خارجی قرار دارد و مانند عربستان و قطر فرصت‌های سرمایه‌گذاری‌اش به حالت اشباع نرسیده است. در حال حاضر تنها کشورهای ایران و عراق برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی مناسب هستند که از این میان نیز تنها ایران امکان تامین امنیت سرمایه‌گذاری‌های خارجی را دارد. بی‌شک هر تاجر و بازرگانی با مهیا دیدن فضا این دغدغه را با سیاستمداران دولت متبوع خود مطرح می‌کند که ایران از ظرفیت‌های قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری برخوردار است اما به واسطه اعمال تحریم‌ها شرایط با دشواری همراه است و باید برای تغییر شرایط برنامه‌ریزی کرد.
تحلیلی وجود دارد مبنی براینکه دیپلماسی تجاری ابزاری سودمند و درخور توجه برای دیپلماسی سنتی کشور است و در مواردی که سیاست امکان ورود ندارد تجار می‌توانند با مولفه‌های نرم اقتصادی وارد شوند و علاوه بر پیشبرد اهداف تجاری‌شان به زمینه‌سازی برای آغاز روابط سیاسی نیز کمک کنند. از این دیدگاه سفرهای هیات‌های تجاری خارجی به تهران می‌تواند در بهبود مناسبات ایران با تمامی کشورها اعم از آمریکا و کانادا تاثیرگذار باشد؟
بله، این امکان وجود دارد. دیپلماسی اقتصادی همیشه مکمل دیپلماسی سیاسی بوده است و می‌تواند در زمان‌های مورد نظر به کاهش فشارها و تقویت دیپلماسی سیاسی کمک کند.
مقامات منطقه‌ای شرکت توتال تاکید می‌کردند ما از این مولفه در روابط پاریس و تهران استفاده خواهیم کرد.
این شرکت سابقه فعالیت در ایران را داشته و برای سال‌های متمادی در میادین نفت و گاز ما نیز حاضر بوده است. بنابراین نسبت به شرکت‌هایی که بخواهند تازه وارد این بازار بشوند در مرحله بالاتری قرار دارد. از این حیث که هم با امکانات ما آشناست و هم از زمینه‌های سرمایه‌گذاری در ایران آگاه است.
سیاست وزارت نفت در این زمینه چیست؟ یعنی این وزارتخانه چه سیاستی را در قبال شرکت‌های نفتی آمریکایی و کانادایی که دولت‌هایشان هیچ‌گونه روابط سیاسی با ما ندارند، دنبال می‌کند؟
ما از سرمایه‌گذاری تمامی شرکت‌های اروپایی و آمریکایی استقبال می‌کنیم. ایران محدودیتی برای حضور هیچ سرمایه‌گذار خارجی ندارد.
حتی شرکت‌های آمریکایی؟
حتی شرکت‌های آمریکایی. البته ما هنوز درخواستی از سوی این شرکت‌ها دریافت
نکرده‌ایم و به گمانم در حال مانیتورینگ فضا و شرایط هستند.
منظور بنده ارائه درخواست همکاری و سرمایه‌گذاری است. برخی خبرها حاکی از ابراز تمایل شرکت هالیبرتون برای حضور مجدد در ایران است.
به هر حال از طرف ما مانعی وجود ندارد.
علاوه بر روس‌ها و اروپایی‌ها، کشورهای دیگر نیز برای حضور در بخش نفت و گاز ایران ابراز تمایل کرده‌اند؟ مثلاً کشوری مانند ژاپن که جنابعالی سال‌ها مسوولیت سفارت ایران در آن کشور را عهده‌دار بودید؟
در بخش نفت و گاز خیر. اما ژاپنی‌ها به همراه ایتالیایی‌ها از تجارب خوبی در زمینه صنایع کوچک و متوسط برخوردارند که ما می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید