باج تجارت

یکی از الزامات رقابتی شدن بازار حرکت کشورها به سمت تعدیل نرخ تعرفه‌ها و کاهش عوارض صادراتی است. این موضوع که یکی از بندها و الزامات پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی نیز بوده روندی است که بسیاری از اقتصاددانان معتقد به شکل‌گیری بازار رقابتی بر آن تاکید دارند. بازار رقابت کامل بازاری است که در آن تعداد زیادی تولیدکننده و مصرف‌کننده بر سر یک کالای همگن و خاص به داد و ستد می‌پردازند. در این بازار سهم هر تولیدکننده در تولید یک کالای خاص اندک است و تولیدکنندگان درصد بالایی از سهم بازار را در اختیار ندارند. در نتیجه هیچ تولیدکننده‌ای نمی‌تواند با استفاده از کم و زیاد کردن تولید خود روی قیمت بازار تاثیر بگذارد. این موضوع دقیقاً برعکس بازار انحصاری است زیرا در یک بازار انحصاری تولیدکننده یا تولیدکنندگان کالای به خصوص در تعیین قیمت نقش بسیار پررنگی دارند. قیمت کالا در بازار رقابتی به صورت یک داده است. اما در بازار رقابتی اگر تولیدکننده‌ای کالای خود را با قیمتی بالاتر از قیمت بازار ارائه کند، خریداری نخواهد داشت و اگر با قیمتی پایین‌تر ارائه کند، تمام کالایش به سرعت فروش خواهد رفت. یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در شکل‌گیری چنین بازاری نظام تعرفه‌هاست. در بسیاری از کشورها نظیر ایران دولت‌ها برای حمایت از تولیدات داخلی خود سعی در بالا بردن تعرفه واردات دارند. این اقدام از این جهت صورت می‌گیرد تا واردات به کشور کنترل شود و از آنجا که تولیدات داخلی هنوز توان رقابت با کالاهای وارداتی را ندارند بتوانند حداقل بازار داخلی را به انحصار خود درآورند تا بتوانند تولیدات خود را با هر قیمت و هر کیفیتی به فروش برسانند. نمونه بارز این قبیل کالاها در کشور در صنعت خودرو و نساجی ایران به وضوح دیده می‌شود.
اما اقتصاد ایران که سالیان دراز در تحریم به سر برده است دولت‌ها را بر آن داشته است که برای حفظ تولیدات داخلی و عدم توقف فعالیت صنایع با وضع تعرفه‌های بالا از واردات بی‌رویه به خصوص واردات کالاهای ساخته‌شده و مصرفی به شکل وسیع و گسترده جلوگیری کند. بلندای دیوار تعرفه در ایران تا جایی پیش رفته است که کالاها اولویت‌بندی شده و هرچه اولویت یک کالا بالاتر رود واردات آن با تعرفه بالاتری صورت می‌گیرد. بر همین اساس تعرفه واردات کالاهای گروه 10 که تحت عنوان کالاهای لوکس شناخته می‌شود تا 150 درصد نیز وضع شده است. واردات پوشاک در ایران با چنین تعرفه‌ای اعمال می‌شود. هرچند وضع تعرفه از سوی دولت‌ها با دو نگاه حمایت از تولید داخل و کسب درآمد برای دولت اعمال می‌شود اما به اعتقاد بسیاری از مسوولان در بدنه دولت همین تعرفه‌های بالا موجب افزایش قاچاق به کشور شده است و واردات کالا از مبادی غیرقانونی شده است که در نتیجه این موضوع نه از تولید داخل حمایت شده است و نه درآمدزایی برای دولت صورت گرفته است.
اکنون ایران در آستانه لغو تحریم‌ها قرار گرفته است. با احتمال لغو تحریم‌ها عزم دولت، بخش خصوصی و کارشناسان اقتصادی بر حرکت به سوی بازاری است که در آن زیرساخت‌های شکست انحصار فراهم شود. یکی از اولین قدم‌ها نیز کاهش تعرفه‌هاست. دولت در این زمینه معتقد است که تعرفه‌ها کاهش پیدا می‌کند اما هرگز صفر نخواهد شد. بسیاری از کارشناسان نیز معتقد هستند دولت به‌رغم اینکه باید دست از حمایت از تولیدکنندگان کشور بر‌دارد باید تعرفه‌ها را در کشور به صورت تدریجی کاهش دهد تا رفته‌رفته صنایع کشور خود را برای حضور در بازارهای قابتی آماده کنند.