تاریخ انتشار:
کلید تدبیر در قفل انگلیس هم چرخید
گشایشی در یک رابطه
بعد از توافق جامع هسته‌ای کلید روحانی این بار در روابط تهران و لندن چرخید و قفل سفارتخانه‌های دو کشور را که از آذرماه ۹۰ بسته شده بود، باز کرد.
«بازگشایی سفارتخانه انگلیس در تهران، پایان یک سفر طولانی و آغاز سفری تازه و هیجان‌انگیز است» فیلیپ هاموند، وزیر خارجه پادشاهی بریتانیا با بیان این موضوع از دور جدید مناسبات تهران و لندن خبر داد. مناسباتی که از چهار سال پیش و با ورود برخی از افراد به سفارت و مقر سفیر انگلیس در باغ قلهک تقریباً متوقف شده بود؛ آذرماه سال 90 تعدادی از افراد با ادعای دخالت‌های انگلیس در امور داخلی کشورمان به سفارت انگلیس در تهران رفتند و ضمن پایین کشیدن پرچم این کشور، عکس ملکه انگلیس را پاره و صدماتی هم به ساختمان سفارت آن وارد کردند و حالا با گذشت چند سال از این رویداد دولتین ایران و انگلیس به نتیجه رسیده‌اند که با باز نگه‌داشتن یک کانال دیپلماتیک بهتر می‌توانند به حل و فصل اختلافات بپردازند. هرچند که به گفته مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه سطح روابط دو کشور تا مدتی در سطح کاردار باقی خواهد ماند اما از چند ماه دیگر پروسه ارائه ویزا در تهران و لندن از سر گرفته می‌شود.
خوش‌خوشان تهران و لندن
صبح نخستین روز شهریور 94 پایتخت‌های ایران و انگلیس شاهد اتفاقی نو در مناسبات سیاسی دو کشور بود. بعد از توافق جامع هسته‌ای کلید روحانی این بار در روابط تهران و لندن چرخید و قفل سفارتخانه‌های دو کشور را که از آذرماه 90 بسته شده بود، باز کرد. رویدادی که به گفته وزیر خارجه انگلیس پس از توافق اتمی ایران و قدرت‌های جهانی، گام منطقی بعدی برای گسترش روابط با کشوری مهم در منطقه‌ای استراتژیک و بی‌ثبات است. روابطی که با همگرایی دو کشور در موضوعاتی چون مقابله با تروریسم، بی‌ثباتی منطقه، گسترش نفوذ گروهک تروریستی و تکفیری داعش در عراق و سوریه، مواد مخدر و مساله مهاجرت ممکن است به نزدیکی مناسبات دوجانبه بینجامد یا آن‌طور که وزیر خارجه انگلیس می‌گوید: هدف مشترک در رویارویی با این موارد موجب خواهد شد تا با وجود اختلافات تهران و لندن، اعتماد و اطمینانی میان دو کشور برای همکاری‌های آتی به وجود آید. فیلیپ هاموند که این سخنان را در مراسم اهتزاز پرچم انگلیس در سفارت این کشور بیان کرده بود در نشست خبری مشترک با محمدجواد ظریف، نیز مجدداً آنها را مورد تاکید قرار داد و از سرآغاز فصلی نو در مناسبات دوجانبه گفت.
با وجود آنکه در مراسم صبح سفارت انگلیس هیچ یک از مقامات یا حتی خبرنگاران رسانه‌های ایرانی یا خارجی حضور نداشتند اما با این حال نشست خبری عصر وزارت خارجه تقریباً پرتعداد بود. نشستی که با خوشامدگویی محمدجواد ظریف به همتای انگلیسی‌اش و ذکر این نکته که گفت‌وگوهایی که در مدت دو سال گذشته در مذاکرات برجام با آقای هاموند داشته‌ایم به ما فرصتی برای بهبود روابط داد، آغاز شد و با سوال یک خبرنگار انگلیسی مبنی بر تاثیر بازگشایی سفارت انگلیس در ایران بر عزم تهران و واشنگتن نسبت به گشایش سفارتخانه‌هایشان در آینده نزدیک ادامه پیدا کرد که وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سوال خاطرنشان کرد: ما از قبل با انگلیس روابط سیاسی داشتیم و این روابط مدتی با دشواری روبه‌رو بود ولی امروز با بازگشایی مجدد سفارت دو کشور در تهران و لندن به وضع قبل برگشتیم.
اما وضعیت ما با ایالات متحده آمریکا متفاوت است و مردم ایران نسبت به سیاست‌های آمریکا نگرانی‌های قابل توجهی دارند. در این نشست خبری یک خبرنگار انگلیسی که همراه با هاموند به ایران سفر کرده بود نیز از او سوال کرد که هنگام بازگشایی مجدد سفارت انگلیس در تهران شعار مرگ بر انگلیس همچنان بر دیوار سفارت بود و آیا قرار است این شعارها باقی بماند؟ که وزیر خارجه انگلیس نیز در پاسخ به او گفت: در مورد آسیب‌های وارد‌شده به سفارت انگلیس در ایران یکسری آسیب‌ها هنوز برطرف نشده است و قطعاً در طول زمان ما این آسیب‌ها را برطرف می‌کنیم. وی در ادامه به گفته‌ای از مادرش اشاره و تصریح کرد: مادرم همیشه به من می‌گفت سنگ می‌تواند به شما آسیب برساند ولی کلمات نمی‌تواند و این اهمیتی ندارد.
با وجود آنکه در مراسم صبح سفارت انگلیس هیچ یک از مقامات یا حتی خبرنگاران رسانه‌های ایرانی یا خارجی حضور نداشتند اما با این حال نشست خبری عصر وزارت خارجه تقریباً پرتعداد بود. نشستی که با خوشامدگویی محمدجواد ظریف به همتای انگلیسی‌اش و ذکر این نکته که گفت‌وگوهایی که در مدت دو سال گذشته در مذاکرات برجام با آقای هاموند داشته‌ایم به ما فرصتی برای بهبود روابط داد، آغاز شد و با سوال یک خبرنگار انگلیسی مبنی بر تاثیر بازگشایی سفارت انگلیس در ایران بر عزم تهران و واشنگتن نسبت به گشایش سفارتخانه‌هایشان در آینده نزدیک ادامه پیدا کرد که وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سوال خاطرنشان کرد: ما از قبل با انگلیس روابط سیاسی داشتیم و این روابط مدتی با دشواری روبه‌رو بود ولی امروز با بازگشایی مجدد سفارت دو کشور در تهران و لندن به وضع قبل برگشتیم.
اما وضعیت ما با ایالات متحده آمریکا متفاوت است و مردم ایران نسبت به سیاست‌های آمریکا نگرانی‌های قابل توجهی دارند. در این نشست خبری یک خبرنگار انگلیسی که همراه با هاموند به ایران سفر کرده بود نیز از او سوال کرد که هنگام بازگشایی مجدد سفارت انگلیس در تهران شعار مرگ بر انگلیس همچنان بر دیوار سفارت بود و آیا قرار است این شعارها باقی بماند؟ که وزیر خارجه انگلیس نیز در پاسخ به او گفت: در مورد آسیب‌های وارد‌شده به سفارت انگلیس در ایران یکسری آسیب‌ها هنوز برطرف نشده است و قطعاً در طول زمان ما این آسیب‌ها را برطرف می‌کنیم. وی در ادامه به گفته‌ای از مادرش اشاره و تصریح کرد: مادرم همیشه به من می‌گفت سنگ می‌تواند به شما آسیب برساند ولی کلمات نمی‌تواند و این اهمیتی ندارد.
12 سال دوری، 12 لحظه تاریخ‌ساز
انگلیسی‌ها که بعد از 12 سال فیلیپ هاموند را راهی تهران کرده‌اند (آخرین وزیر خارجه انگلیس جک استراو بود که در سال 2003 به ایران سفر کرد) با 12 لحظه تاریخی چالش‌برانگیز در تاریخ روابط دو کشور مواجه هستند. روزنامه گاردین در گزارشی که به مناسبت بازگشایی مجدد سفارتخانه‌های دو کشور منتشر کرده، به این چالش‌های تاریخ‌ساز اشاره کرده و آورده است: رابطه میان جمهوری اسلامی ایران و کشوری که شیطان کوچک خوانده می‌شود مملو از حوادثی شامل محاصره نظامی، کودتا، تسخیر سفارت، تحریم‌های اقتصادی و فتوا و شکست روابط دیپلماتیک در مواقع متعدد است. که این 12 مورد عبارتند از:
- 1941: با توجه به ارتباط‌های قوی شکل گرفته میان ایران و آلمان در دهه 1930 بریتانیا نگران پیوستن قوای نظامی ایران به هیتلر بود. بریتانیا و روسیه به اتفاق به ایران حمله و این کشور را اشغال کردند. قوای نظامی بریتانیا تا سال 1946 در ایران باقی ماندند.
- 1953: محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران که به دلیل تلاش برای ملی کردن کمپانی نفتی بریتانیایی در سال 1950 مورد خشم انگلیس واقع شده بود در کودتای مشترک سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا از کار برکنار شد.
- 1979: به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی بریتانیا سفارت خود در تهران را تعطیل کرد.
- 1980: حمله افراد مسلح ایرانی (منافقین) به سفارت ایران در لندن و به گروگان گرفتن 26 نفر شامل کارکنان سفارت، افسران پلیس و افراد عادی. شش روز پس از حمله به سفارت و کشته شدن یکی از کارکنان، نیروهای ویژه پلیس به سفارت ایران یورش بردند و پس از کشتن افراد مسلح، گروگان‌ها را نجات دادند.
- 1988: بازگشایی مجدد سفارت بریتانیا در تهران
- 1989: به دلیل انتشار کتاب آیات شیطانی، امام خمینی رهبر معظم انقلاب فتوایی را علیه سلمان رشدی نویسنده کتاب کفرآمیز آیات شیطانی صادر کرد. نویسنده کتاب پنهان شد و روابط دیپلماتیک میان دو کشور به تیرگی گرایید اما روابط سیاسی دو کشور تا حدودی بازیابی شد.
سپتامبر 2001: جک استراو به عنوان نخستین وزیر امور خارجه بریتانیا پس از انقلاب 1979 از ایران دیدار کرد.
- 2004: تنش‌ها میان دو کشور به دلیل حضور نظامی بریتانیا و آمریکا در نزدیکی شهرهای مذهبی شیعه‌نشین عراق بالا گرفت.
- 2009: محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس‌جمهور مجدداً انتخاب شد. به دنبال ناآرامی‌های این سال آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم ایران این ناآرامی‌ها را به قدرت‌های استکباری در غرب نسبت دادند و بریتانیا را خبیث‌ترین این قدرت‌ها خواندند.
- نوامبر 2011: پس از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، بریتانیا تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرد و روابط بانکی دو کشور قطع شد. در 27 نوامبر مجلس ایران به اخراج سفیر انگلیس از ایران رای مثبت داد. دو روز بعد معترضان به سفارت بریتانیا در تهران یورش بردند. دولت بریتانیا نیز دستور خروج دیپلمات‌های ایرانی را صادر کرد.
- 14 جولای 2015: پس از سال‌ها مذاکرات و اعمال تحریم، ایران درباره برنامه‌های هسته‌ای‌اش با ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین به توافق رسید.
- آگوست 2015: سفارت بریتانیا در تهران بازگشایی شد و فیلیپ هاموند همراه هیات اقتصادی از ایران دیدار کرد. هیاتی که نمایندگانی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های اقتصادی انگلیس نظیر شل نیز در آن حضور دارند. کمپانی‌هایی که برای کسب سهمی از بازار پر‌سود و منفعت ایران راهی تهران شده‌اند تا در رقابت از همتایان اروپایی و آسیایی خود عقب نمانند.
- 1941: با توجه به ارتباط‌های قوی شکل گرفته میان ایران و آلمان در دهه 1930 بریتانیا نگران پیوستن قوای نظامی ایران به هیتلر بود. بریتانیا و روسیه به اتفاق به ایران حمله و این کشور را اشغال کردند. قوای نظامی بریتانیا تا سال 1946 در ایران باقی ماندند.
- 1953: محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران که به دلیل تلاش برای ملی کردن کمپانی نفتی بریتانیایی در سال 1950 مورد خشم انگلیس واقع شده بود در کودتای مشترک سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا از کار برکنار شد.
- 1979: به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی بریتانیا سفارت خود در تهران را تعطیل کرد.
- 1980: حمله افراد مسلح ایرانی (منافقین) به سفارت ایران در لندن و به گروگان گرفتن 26 نفر شامل کارکنان سفارت، افسران پلیس و افراد عادی. شش روز پس از حمله به سفارت و کشته شدن یکی از کارکنان، نیروهای ویژه پلیس به سفارت ایران یورش بردند و پس از کشتن افراد مسلح، گروگان‌ها را نجات دادند.
- 1988: بازگشایی مجدد سفارت بریتانیا در تهران
- 1989: به دلیل انتشار کتاب آیات شیطانی، امام خمینی رهبر معظم انقلاب فتوایی را علیه سلمان رشدی نویسنده کتاب کفرآمیز آیات شیطانی صادر کرد. نویسنده کتاب پنهان شد و روابط دیپلماتیک میان دو کشور به تیرگی گرایید اما روابط سیاسی دو کشور تا حدودی بازیابی شد.
سپتامبر 2001: جک استراو به عنوان نخستین وزیر امور خارجه بریتانیا پس از انقلاب 1979 از ایران دیدار کرد.
- 2004: تنش‌ها میان دو کشور به دلیل حضور نظامی بریتانیا و آمریکا در نزدیکی شهرهای مذهبی شیعه‌نشین عراق بالا گرفت.
- 2009: محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس‌جمهور مجدداً انتخاب شد. به دنبال ناآرامی‌های این سال آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم ایران این ناآرامی‌ها را به قدرت‌های استکباری در غرب نسبت دادند و بریتانیا را خبیث‌ترین این قدرت‌ها خواندند.
- نوامبر 2011: پس از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، بریتانیا تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرد و روابط بانکی دو کشور قطع شد. در 27 نوامبر مجلس ایران به اخراج سفیر انگلیس از ایران رای مثبت داد. دو روز بعد معترضان به سفارت بریتانیا در تهران یورش بردند. دولت بریتانیا نیز دستور خروج دیپلمات‌های ایرانی را صادر کرد.
- 14 جولای 2015: پس از سال‌ها مذاکرات و اعمال تحریم، ایران درباره برنامه‌های هسته‌ای‌اش با ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین به توافق رسید.
- آگوست 2015: سفارت بریتانیا در تهران بازگشایی شد و فیلیپ هاموند همراه هیات اقتصادی از ایران دیدار کرد. هیاتی که نمایندگانی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های اقتصادی انگلیس نظیر شل نیز در آن حضور دارند. کمپانی‌هایی که برای کسب سهمی از بازار پر‌سود و منفعت ایران راهی تهران شده‌اند تا در رقابت از همتایان اروپایی و آسیایی خود عقب نمانند.
دیدگاه تان را بنویسید