تضمین امنیت با توسعه اقتصادی

شاید برای اولین بار باشد که در اقتصاد ایران استانداری تمام هم و غم خود را بر توسعه اقتصادی شهرهای تحت مدیریتش گذاشته و قرار است شهر نمونه اقتصاد مقاومتی را در یکی از شهرستان‌های محروم کپرنشین در جنوب کرمان راه‌اندازی کند. قلعه گنج اگرچه نام این شهرستان است اما به علت کمبود امکانات، مردمانش از شرایط اقتصادی-امنیتی مناسبی برخوردار نبودند و به همین خاطر استاندار کرمان آستین‌های خود را بالا زد تا با استفاده از توانمندی‌های مردمان قلع گنج زمینه توسعه و رشد اقتصادی را در این شهرستان فراهم کند. ایده‌ای که اگر تحقق یابد می‌تواند به عنوان الگویی در تمامی استان‌های کشور به‌ویژه استان‌های محروم پیاده‌سازی شود تا از این پس هریک از شهرستان‌ها در توسعه اقتصادی کشور نقش پررنگی داشته باشند. شاید بتوان از این منظر علیرضا رزم‌حسینی را که خود دانش‌آموخته اقتصاد است استاندار توسعه‌ای دانست. به این بهانه با او پیرامون برنامه‌های اقتصادی که در جهت توسعه شهرهای استان کرمان دارد به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه شرح آن را می‌خوانید.

شاید برای اولین بار باشد که استانداری توسعه اقتصادی را در اولویت اول برنامه‌های خود قرار داده و تاکنون در استانداری‌ها کمتر به این موضوع توجه شده است و بیشتر دغدغه‌های امنیتی-سیاسی در کانون توجه استانداران قرار دارند. علت چیست؟

باید یک استاندار از تمامی جهات از بعد اقتصادی و امنیتی-سیاسی گرفته تا فرهنگی و اجتماعی در جهت رشد و پویایی شهرهای استانی که مسوولیت‌اش را بر عهده دارد، برنامه‌ریزی داشته باشد. این مسائل حلقه‌های زنجیروار به هم پیوسته هستند. از طرف دیگر باید استانداری‌ها، توسعه محوری را در اولویت فعالیت‌های خود قرار دهند. هرچقدر شهرستان‌های ما محلی برای جذب سرمایه‌گذاران باشند به همان میزان در زمینه توسعه‌یافتگی موفق عمل خواهند کرد. نباید از توسعه اقتصادی در استان‌ها غفلت کرد چراکه این موضوع ارتقای امنیت و توسعه سیاسی را هم به همراه دارد. این موضوع تاکنون حلقه مفقوده توسعه اقتصادی کشور بوده است اما اخیراً شاهدیم در سطح عالی کشور به موضوع توسعه استان‌ها توجه شده است. وزیر کشور در این دوره بارها به نقش استان‌ها در توسعه کشور تاکید کرده‌اند. وقتی رئیس‌جمهور و وزیر کشور معتقدند استانداران تنها نماینده سیاسی نیستند که فقط به وظایف امنیتی‌-‌سیاسی بپردازند بلکه باید به وظایف‌شان در توسعه اقتصادی کشور نیز عمل کنند، این امر نشان می‌دهد که استان‌ها نقش مهمی در این عرصه دارند. نباید مدیریت استانداری‌ها از این موضوع غفلت کنند چراکه در سرمنشاء اصلی توسعه اقتصادی کشور قرار دارند.

با این اوصاف، وظایف استاندار در توسعه اقتصادی چیست؟

قبل از اینکه به این سوال پاسخ بدهم باید ابتدا عوامل عدم توسعه‌یافتگی را شناسایی کرد. با توجه به مولفه‌های علم اقتصاد، عدم توسعه‌یافتگی در کشورها به سه موضوع وجود قوانین و مقررات دست و پاگیر در نظام اداری، سایه سنگین دیوانسالاری دولت و نبود اختیار با وجود مسوولیت برای مدیران برمی‌گردد. بنابراین اگر به دنبال توسعه پایدار در کشور هستیم باید این ضعف‌ها از بین بروند. با وجود اینکه در اقتصادمان برنامه‌های توسعه‌ای پنج‌ساله داریم اما به مقوله مدیریت توسعه پایدار توجه جدی نشده است. یکی از بازوان توسعه اقتصادی پایدار استانداران هستند. اگر استانداران اهمیت توسعه پایدار را دریابند به همان میزان می‌توانند در توسعه اقتصاد ملی نقش ایفا کنند. با توجه به اینکه در حال حاضر در شرایطی قرار داریم که نگاه مسوولان کلان کشور به توسعه اقتصادی استان‌ها جلب شده است باید از این فرصت در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار استفاده کرد.

یکی از گلایه‌های استانداران و نقش کمرنگ آنها در توسعه اقتصادی تخصیص نامناسب منابع و به طور کلی کمبود منابع است. با این اوصاف استانداران چگونه می‌توانند استاندار توسعه‌گرا باشند؟

ما همواره در مدیریت اقتصادی با عدم تمرکززدایی مواجه بوده‌ایم. همه امکانات در مرکز کشور جمع شده‌اند و حتی در برنامه‌های توسعه پنج‌ساله هم برای تمرکززدایی چاره‌ای اندیشیده نشده است. وقتی در حدود 85 درصد از بودجه در مرکز کشور صرف می‌شود و تنها 15 درصد به استان‌ها اختصاص می‌یابد و البته از این 15 درصد استاندار فقط اختیار سه درصد را دارد که در جهت توسعه آن استان صرف کند. همیشه الزامات و نداشتن اختیارات باعث شده استانداران نتوانند در این زمینه نقش پررنگی داشته باشند. اینکه استانداران از این موضوع گلایه دارند امر طبیعی است و نمی‌توان ایرادی بر آنها گرفت. در اولین گام باید مقررات و قوانین دست و پاگیر را از میان برداشت و به تناسب آن به استانداران با توجه به مسوولیتی که دارند، اختیار داده شود. در این صورت استانداری توسعه که بر مقوله تمرکززدایی تاکید دارد؛ می‌تواند در این عرصه راهگشا باشد. چراکه هر استانی با توجه به توانمندی‌های مردمانش و ویژگی‌هایی که دارد می‌تواند با ایجاد امکانات بی‌نیاز از مرکز کشور باشد. در همین راستا باید استانداران تلاش کنند فضای کسب و کار را در شهرهای استان تحت مدیریت‌شان توسعه دهند تا با جذب سرمایه‌گذار و برون‌سپاری فعالیت‌های اقتصادی زمینه‌ساز رشد و پویایی در آن شهرها شوند.

با این اوصاف راه‌اندازی شهر نمونه اقتصاد مقاومتی در شهرستان قلعه گنج تا چه میزان اهداف استانداری توسعه‌گرا در استان کرمان را محقق می‌کند؟

من روزی که به استانداری کرمان آمدم ماموریت اصلی استانداری را بر توسعه اقتصادی تعریف کردم. تاکید بسیار بر این موضوع داشتم که از ظرفیت استان‌ها باید در جهت توسعه اقتصاد ملی بهره گرفت. از طرفی تلاش کردیم تا مردم استان از جوانان گرفته تا ائمه جمعه با ما در جهت توسعه محوری همراه شوند. چراکه معتقد بودم اگر با این نگاه به پیش برویم به دستاوردهای خوبی در حوزه پیشرفت و توسعه خواهیم رسید. خوشبختانه در این مسیر مردم و ائمه جمعه به ما کمک بسیاری کردند. در گام بعدی به دنبال ایجاد بستری بودم تا سرمایه‌گذاران ترغیب شوند در شهرهای کرمان سرمایه‌گذاری کنند. اگر فضای مساعد برای سرمایه‌گذاری در شهری فراهم شود قطعاً سرمایه‌گذاران استقبال خواهند کرد. اینکه دست روی دست بگذاریم تا دولت بودجه اختصاص بدهد و بر مبنای آن استانداری توسعه را کلید بزنیم، امری معقول به نظر نمی‌رسید. پس تصمیم گرفتم که شرایط ورود سرمایه‌گذار در استان کرمان را هموار کنم.
در این راستا با همفکری تمامی مسوولان استان و نهادهایی که در این زمینه می‌توانستند کمک‌رسان باشند به‌ویژه بنیاد مستضعفان گام‌هایی در این عرصه برداشتیم. در نتیجه با امضای قرارداد بین استانداری و بنیاد مستضعفان و حمایت وزیران نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و راه و شهرسازی قرار شد تا شهر نمونه اقتصاد مقاومتی را به عنوان الگویی در توسعه اقتصادی استان کرمان راه‌اندازی کنیم. در این راستا نیز عملیات اجرایی این طرح از سال 93 آغاز شده است و امیدوارم با جذب سرمایه‌گذاران هر چه سریع‌تر شهر نمونه به بهره‌برداری برسد. به این توجه داشته باشیم شهر قلعه گنج مانند نامش گنج پنهان دارد چراکه از معادن بسیاری و آب شیرین برخوردار است. به همین خاطر در تلاشیم تا با تکیه بر توسعه‌محوری این گنج پنهان را کشف کنیم تا به آبادانی و توسعه این شهرستان منجر شود. چرا باید دست روی دست می‌گذاشتیم تا گنج پنهان خود به خود از بین برود و مردمی که روی گنج نشسته‌اند در فقر و محرومیت به سر برند. خوشبختانه امروز شاهدیم این شهرستان در حال تبدیل شدن به یک منطقه ویژه اقتصادی است که پذیرای سرمایه‌گذاران خواهد بود.

شما اخیراً در دیداری که با رئیس اتاق بازرگانی ایران داشتید گفتید واسپاری شهرستان قلعه گنج جرات می‌خواست و کمتر کسی این حرکت را قبول می‌کرد. با این اوصاف مشکلاتی که در زمینه توسعه‌گرایی با آن مواجهید چیست؟

اخیراً در جلسه‌ای هم تاکید کردم ایده شهر نمونه اقتصاد مقاومتی در زمانی مطرح شد که رهبری در آن مقطع فرموده بودند کاری کنید که یک نقطه‌ای را آباد کنید. خوشبختانه ما در استان کرمان در این زمینه گام برداشتیم. اگرچه گفتم واسپاری قلعه گنج دل و جرات می‌خواست و خیلی‌ها در این زمینه بهانه‌تراشی می‌کردند. خوشبختانه موفق شدیم بسیاری از مشکلات را پشت سر بگذاریم. امروز دیگر برای همگان روشن شده است که توجه به توسعه اقتصادی تا چه میزان می‌تواند در رشد و پویایی یک شهرستان اثر بگذارد. کافی است به این مساله توجه کنید؛ امنیت شهرستان قلعه گنج قبل از اجرای عملیات راه‌اندازی شهر نمونه اقتصاد مقاومتی در وضعیت مناسبی قرار نداشت و این شهرستان یکی از ناامن‌ترین شهرستان‌های جنوب استان کرمان بود اما امروز شاهدیم که امنیت این استان به مراتب بیشتر از سال‌های قبل شده است و جزو اولین شهرستان‌ها در امنیت بالا در جنوب استان کرمان قرار گرفته است. پس این امر نشان می‌دهد که توسعه اقتصادی باعث ارتقای امنیت هم می‌شود. به همین دلیل اعتقاد راسخ دارم اگر دولت از ظرفیت‌های استان‌ها در توسعه اقتصادی استفاده کند قطعاً در زمان کوتاه‌تری به اهدافی که در چشم‌انداز توسعه کشور در سال 1404 دارد، می‌رسد. البته این موضوع تنها خاص استان کرمان نیست و همه استان‌های کشور چنین ظرفیتی را دارند و باید مدیران این استان‌ها از استانداران، مدیران سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی گرفته تا نمایندگان مجلس و مردم بخواهند توسعه اقتصادی در اولویت امور استان‌شان قرار بگیرد. حتی استان‌ها می‌توانند در زمینه تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و خروج از رکود اقتصادی به دولت کمک بسیاری کنند. اهداف اقتصاد مقاومتی باید در کجا پیگیری شود. قطعاً در استان‌ها سازو‌کار آن در قالب توسعه اقتصادی دیده شود.

یعنی شما معتقدید دولت باید در بسته خروج از رکود به نقش استان‌ها هم توجه کند؟

قطعاً همین‌گونه است. باید قبول کنیم استان‌های کشور هر کدام ظرفیت‌های بالایی در توسعه اقتصادی دارند. نمی‌توان نقش آنها را در زمینه خروج از رکود اقتصادی نادیده گرفت. به طور مثال شهرستان قلعه گنج از زمانی که به سمت توسعه‌محوری حرکت کرده است در این مدت کوتاه توانسته با رشد مواجه شود، در حالی که کشور در رکود سنگین قرار دارد اما این شهرستان رتبه خود را در بهبود وضعیت اقتصادی ارتقا داده است. پس اگر به این استان‌ها بها داده شود و در زمینه سیاست‌های خروج از رکود مورد توجه قرار گیرند به طور حتم تاثیرگذار خواهند بود. یا در مورد اقتصاد مقاومتی هم همین‌گونه است. توسعه‌گرا شدن استانداری‌ها می‌تواند نقش مهمی در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی ایفا کند. مگر نه اینکه اقتصاد مقاومتی به معنای این است که از محل خلق درآمد و فرصت‌های اقتصادی در شهرستان‌ها پدید آید تا با رشد و توسعه مواجه شویم. این امر اهمیت بسیاری دارد و نباید اجازه بدهیم فرصت‌های اقتصادی در شهرستان‌ها به همین سادگی از بین برود.

به طور مثل باید از کپرنشینی به عنوان یک فرصت اقتصادی استفاده کرد. متاسفانه در این سال‌ها کپرزدایی کرده‌ایم و مردم کپرنشین را با رنج بیشتری مواجه کرده‌ایم. در حال حاضر شاهدیم که در شهر نمونه اقتصاد مقاومتی قلعه گنج بنیاد مستضعفان کپرها را به اتاق چهار‌ستاره با معماری جدید تبدیل کرده است و در برنامه دارد که این روند را توسعه دهد. تصور کنید این امر تا چه میزان می‌تواند در توسعه اقتصادی این شهرستان اثر مثبت بگذارد و حتماً اثر مثبت خود را بر کل اقتصاد کشور نشان خواهد داد.

شما اشاره کردید که پروژه شهر نمونه مقاومتی با همکاری بنیاد مستضعفان در مرحله اجرایی قرار گرفته است. با این حال بازهم پای یک نهاد شبه‌دولتی یا بهتر بگوییم حکومتی در میان است و همچنان راه برای ورود بخش خصوصی باز نشده است. علت چیست؟

باید قبول کنیم که بخش خصوصی بسیار بزرگ که توانمندی اجرای چنین پروژه‌ای را داشته باشد در حال حاضر نداریم. بنیاد مستضعفان در حال حاضر یکی از نهادهای غیردولتی قدرتمند کشور است که تاکنون پروژه‌های عمرانی بزرگی در کشور اجرایی کرده است. در این نهاد به مراتب دیوانسالاری‌ها و قوانین و مقررات دست و پاگیر کمتر است و به همین جهت می‌توانیم همکاری بهتری با این نهاد در اجرای این پروژه بزرگ داشته باشیم. تاکنون نیز مسوولان بنیاد مستضعفان گام‌های خوبی در این عرصه برداشته‌اند. شاهدیم که مهندس سعیدی‌کیا شخصاً از پیشرفت کار در قلعه گنج بازدید می‌کنند و همان‌جا به مسائل رسیدگی و دستورات لازم را صادر می‌کنند. در کنار آن بخش خصوصی هم قرار است سرمایه‌گذاری انجام دهد. قطعاً ما از حضور بخش خصوصی در این عرصه استقبال خواهیم کرد. جلساتی که اخیراً با اتاق بازرگانی داشته‌ایم هم در همین راستاست تا بخش خصوصی را با پتانسیل‌های این منطقه با‌ارزش کشور آشنا کنیم تا آنها راغب به سرمایه‌گذاری در شهر نمونه اقتصاد مقاومتی قلعه گنج شوند. پس تاکید داریم درست است در مرحله اول این کار با همکاری نهاد غیردولتی آغاز شده است اما در نهایت باید به نقطه‌ای برسیم که تمام فعالیت‌های اقتصادی توسط بخش خصوصی در این شهر ارائه ‌شود و بخش دولتی تنها باید نظارت در این زمینه را بر عهده داشته باشد.

در زمینه توسعه اقتصادی در استان کرمان چه برنامه‌هایی دارید؟

تاکنون در استان کرمان 75 هزار میلیارد تومان موافقتنامه سرمایه‌گذاری امضا شده است. حدود 12 درصد از این موافقتنامه‌ها در حال اجرا هستند. البته بخشی از مشکلات به مسائل بانکی و تحریم‌های اقتصادی برمی‌گردد که خوشبختانه با اجرایی شدن توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها این روند تسریع خواهد شد. در خصوص پروژه شهر نمونه اقتصاد مقاومتی هم باید تاکید کنم که به طور کلی طرح شهر نمونه اقتصاد مقاومتی در قلعه گنج را 10‌ساله در نظر گرفته‌ایم و در این مدت اقدامات قابل توجهی انجام شده است، اگرچه برخی از این اقدامات زمانبر بودند. همان‌طور که گفتم در زمینه واسپاری این شهرستان با چالش‌های بسیاری مواجه بودیم.
در تلاش هستیم هلدینگ‌های صنعتی را در این شهر فعال کنیم که تاکنون هلدینگ معدنی فعال شده است. همچنین در زمینه توسعه هلدینگ هتلداری در حدود 30 اتاق چهار‌ستاره با معماری جدید در این شهر در نظر گرفته‌ایم که به زودی راه‌اندازی خواهند شد. برنامه ویژه‌ای هم داریم که از توانمندی‌های مردم این شهرستان استفاده کنیم تا هرکسی توانایی در انجام کارهای تولیدی دارد بتواند در فضای مناسبی این کارها را ارائه دهد. هدفمان این است که مردم در توسعه اقتصادی شهر و روستایشان مشارکت واقعی داشته باشند. در حقیقت می‌خواهیم اقتصاد درون‌زا در استان‌ها را تقویت کنیم که دیگر چشم به دولت نداشته باشند تا از طریق بودجه‌های سالانه فرصتی برای توسعه پیدا کنند.

اما این نگرانی وجود دارد که با تغییر مدیریت‌ها نگاه توسعه‌محوری در استانی مانند کرمان که در حال حاضر پایه‌ریزی شده است، کنار گذاشته شود. در این زمینه چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟

به هر حال ما پیش‌قدم شدیم و ایده شهر نمونه اقتصاد مقاومتی در قلعه گنج را در مرحله اجرا قرار دادیم. مهم این است که تمرین توسعه‌گرا شدن در یکی از شهرستان‌های استان کرمان آغاز شد اما اینکه این روند توسعه در این استان تا چه میزان پایدار بماند به سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی دولت برمی‌گردد. در ابتدای صحبت‌هایم در این گفت‌وگو تاکید کردم عدم توسعه‌یافتگی در کشورها به سه موضوع وجود قوانین و مقررات دست و پاگیر در نظام اداری، سایه سنگین دیوانسالاری دولت و نبود اختیار با وجود مسوولیت برای مدیران برمی‌گردد. اگر به دنبال توسعه پایدار در کشور هستیم باید این ضعف‌ها از بین بروند. اگر بر توسعه‌گرا شدن استان‌ها تاکید داریم نباید با تغییر مدیریت‌ها این امر از اولویت خارج شود. در حال حاضر یکی از نگرانی‌های ما در به ثمر رسیدن شهر نمونه مقاومت اقتصادی مساله تغییر مدیریت‌هاست. این طرح برای 10 سال در نظر گرفته‌شده و ممکن است با تغییر دولت این رویکرد نیز تغییر یابد.
ما نیز به طور جدی پیگیر این مساله هستیم و حتی این دغدغه را با مسوولان بنیاد مستضعفان در میان گذاشته‌ایم. حتی پیشنهاد داده‌ایم بنیاد مستضعفان مصوبه‌ای در این زمینه به دولت ارائه دهد تا با به سرانجام رساندن این طرح که برای 10 سال در نظر گرفته شده است تغییرات مدیریتی باعث نشود اجرای این پروژه به تعویق افتد. به هر شکل اگر این ایده اقتصادی موفق شود می‌توانیم به عنوان یک الگو در تمام استان‌های کشور در جهت راه‌اندازی شهرهای نمونه اقتصاد مقاومتی استفاده کنیم.