جای خالی عدالت

درست در روزهایی که کتابفروشی‌های کوچک و مستقل بخش خصوصی برای بقا سخت گرفتارند و حتی هنوز قانون معافیت مالیاتی هم تمام و کمال درباره‌شان اجرایی نشده است، خبر از افتتاح کتابفروشی 1400‌متری در شمال شهر می‌رسد؛ کتابفروشی وسیعی در خیابان شریعتی، تقاطع میرداماد که تنها چند ایستگاه بالاتر از فروشگاه مرکزی شهر کتاب واقع شده است، کتابفروشی ترنجستان بهشت که از سوی بنیاد ترنج و با حمایت مجمع ناشران انقلاب اسلامی افتتاح شده است. کتابفروشی‌های بخش خصوصی بسیاری‌شان در راسته‌های اصلی کتابفروشی تهران در هشت سال دولت احمدی‌نژاد سخت آسیب دیدند و چراغشان خاموش شد، و حالا هم بحث رقابت و دوام در کنار کتابفروشی‌های بزرگی که با حمایت و بودجه دولتی افتتاح شده‌اند پیش رویشان قرار گرفته است. رقابت کتابفروشی‌های مستقل با کتابفروشی‌های زنجیره‌‌ای در همه جای دنیا امری دشوار است، آنچنان که دولت بریتانیا برای دوام کتابفروشی‌های خصوصی آنها را از مالیات معاف کرده است و به جایش از کتابفروشی‌های زنجیره‌ای مالیاتی مطابق با دیگر اصناف می‌گیرد، تا این فروشگاه‌ها با ویترین‌های رنگارنگی که قصد ندارند اعمال سلیقه کنند کتاب‌ها را در اختیار شهروندان قرار بدهند. در ایران هم رقابت کتابفروشی‌های بخش خصوصی با کتابفروشی‌های زنجیره‌‌ای همچون شهرکتاب‌ها با آن فضای وسیع و ویترینی که همه‌جور کتاب را دربرمی‌گیرد کار را برای کتابفروشی‌های کوچکی که با ذوق و علاقه اداره می‌شوند سخت و سخت‌تر کرده است. حالا هم که کتابفروشی‌هایی با وابستگی‌های مالی دولتی آستین بالا زده‌اند و ویترین‌هایی چندهزارمتری افتتاح می‌کنند احتمالاً کار دشوارتر می‌شود. در گزارش‌هایی که رسانه‌های اصولگرا از این ویترین‌ها ارائه کرده‌اند بیش از هر چیز تاکید بر دستچین کردن کتاب‌ها در این فروشگاه‌هاست، در واقع به نظر می‌رسد بخش دولتی و ناشرانی که دست به انتشار کتاب می‌زنند حالا برای فروش کتاب‌هایشان هم ویترینی فراهم کرده‌اند و قصد ندارند همه کتاب‌ها را در استفاده از این ویترین سهیم کنند. رجا‌نیوز در گزارشی که درباره افتتاح کتابفروشی ترنجستان بهشت منتشر کرده نوشته است: «در طراحی دکوراسیون ترنجستان بهشت از ذوق و خلاقیت
ایرانی‌‌‌-‌ اسلامی استفاده شده، هم جنس کتاب‌هایش جور است و می‌توان با خیال راحت همه اعضای خانواده را برای انتخاب کتاب آزاد گذاشت، هم خبری از کتاب‌های بی‌فایده و ضاله نیست...» شنیده‌ها حاکی از این است که مجموعه ترنج که تا امروز دو کتابفروشی بزرگ؛ یکی در خیابان شریعتی با عنوان ترنجستان بهشت و یکی با نام ترنجستان سروش در خیابان انقلاب را افتتاح کرده است قصد ندارد ویترین‌اش را در اختیار تمام ناشران ایرانی قرار بدهد، با این حال معلوم نیست در شرایطی که تمام کتاب‌های منتشر‌شده در ایران باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز نشر دریافت کنند منظور از کتاب‌های ضاله چیست و چه کتاب‌هایی از نظر گردانندگان این مجموعه ضاله محسوب می‌شوند؟