راست و دروغ ال‌نینو

ایران کشوری خشک و گرم است. در سال‌های اخیر وضعیت بی‌آبی و افت سفره‌های زیرزمینی و در عین حال کم‌بارشی و توفان‌های گرد و غبار چنان نگران‌کننده شد که دولت و نهادهای تصمیم‌ساز به فکر تغییر در الگوهای توسعه افتادند. حتی کار به تصمیمات کلان مقامات عالی‌رتبه نیز رسید و رئیس‌جمهور و رهبری نظام نیز سیاست‌های کلی حوزه محیط زیست و توسعه پایدار را ابلاغ کرده‌اند.
بار روانی مساله تغییرات زیست‌محیطی به خصوص آب و هوا و خشکسالی که با طعم خاک‌آلود گرد و غبار نیز همراه بود، حتی توانسته ذهن نگران کارشناسان و دست‌اندرکاران آب و هوایی کشور را نیز متاثر کند. مردم البته با به‌وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی در تشویش وضعیت روانی جامعه مقصرند، اما آیا مردم دانش و اطلاعات غلط را خود تولید و در ضریبی میلیونی منتشر می‌کنند؟ بی‌شک این‌طور نیست و ضعف در انتشار اطلاعات دقیق به خصوص در مورد پدیده‌های آب و هوایی مانند بود و نبود ال‌نینو و اثرات آن بر بارش‌های سیل‌آسا یا سرمای هوا در پاییز و زمستان ایران، که از سوی سازمان‌های متولی به بیرون درز کرده، خود یکی از دلایل عمده این پریشانی است.
ال‌نینو به عنوان پدیده‌ای آب و هوایی این روزها ورد زبان بسیاری از کارشناسان محیط زیست و هواشناسی است و اغلب وضعیت بارندگی هوای کشور را ناشی از تغییراتی در این فرآیند ارزیابی می‌کنند. البته موضوع جذاب ال‌نینو بیش از هر موضوعی در ایران با اظهارت متناقض و گاه اشتباه و پر از سوء تفاهم مطرح شده است. سازمان‌هایی مانند سازمان بحران، شهرداری، وزارت کشور، هواشناسی و محیط زیست و دفاتری مانند تغییرات اقلیم و نهادهای مرتبط با کشاورزی و... همه و همه سعی کردند از قافله اظهار‌نظر در این زمینه عقب نمانند و گاهی چنان حرف‌هایی زده‌اند که کنار هم گذاشتن آنها می‌تواند ضعف بزرگ نبود نگاه راهبردی و تئوریک در مدیریت پدیده‌های آب و هوایی را نشان دهد.
پدیده‌های هواشناختی به دلیل دربرگیری شدیدی که نسبت به حیات انسانی دارند، مسائلی قابل توجه هستند. کشاورزی، محیط زیست انسانی و طبیعی و‌... مسائلی هستند که مخاطرات زیادی را در برخورد با پدیده‌های هواشناسی متوجه خود می‌بینند. با این حال اما در ایران با نوسان تغییرات هواشناسی که در سال‌های اخیر با خشکسالی و بحران‌های گرد و غبار و آلودگی هوا مواجه بوده، هزینه‌های علمی و مدیریت‌شده صورت نگرفته است. سازمان هواشناسی از ضعف ساختاری و لجستیکی رنج می‌برد و حتی گاهی از پیش‌بینی یک توفان کوچک درون‌شهری غافل می‌ماند و لطمات جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد. با این حال اما دانش هواشناسی مساله‌ای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. امروزه در همه جای دنیا بزرگ‌ترین کمپانی‌های هواشناختی با دانشکده‌ها و تجهیزات پیشرفته و تا حدودی محرمانه و فوق‌سری، جریان‌های هوایی و هواشناختی را رصد می‌کنند و افکار عمومی را در جریان اطلاعات و اخبار مرتبط قرار می‌دهند اما در ایران وضعیت طور دیگری است و حتی گاهی متخصصان و کارشناسان هواشناسی و محیط زیست چنان متناقض سخن می‌گویند که جز یاس نمی‌تواند اثری داشته باشد. اظهارات رئیس سازمان محیط زیست در مورد بروز پدیده ال‌نینو در زمستان و بروز سرمای هوا که در رد نظر رئیس سازمان هواشناسی کشور بوده خود نوعی پریشان‌احوالی در مدیریت وضعیت آب و هوا و محیط زیست کشور است. به نظر می‌رسد، بهترین راهکار برای انتشار اطلاعات دقیق و دوری از هیجان‌زدگی در مسائلی از این دست، ایجاد ساختاری مبتنی بر دانش روز و با چشم‌اندازی راهبردی است تا بتوان از تناقض و دیگر‌گویی در این زمینه پرهیز کرد.