گفتوگو با شاهرخ فاتح رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی درباره سود و زیان بارندگی‌های اخیر
رنج خشکسالی انباشته‌شده
در روزهایی که سازمان جهانی هواشناسی پیش‌بینی کرده تا پایان سال جاری میلادی(۲۰۱۵) پیامدهای پدیده جوی «ال‌نینو» تشدید خواهد شد، رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی ایران می‌گوید: وضعیت پیش‌بینی در ایران با سایر دنیا متفاوت است.
در روزهایی که سازمان جهانی هواشناسی پیش‌بینی کرده تا پایان سال جاری میلادی (2015) پیامدهای پدیده جوی «ال‌نینو» تشدید خواهد شد، رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی ایران می‌گوید: وضعیت پیش‌بینی در ایران با سایر دنیا متفاوت است. او طرح مساله ال‌نینو در رسانه‌ها و جنجال‌هایی بر سر بود و نبودش را ناشی از نداشتن تمرکز در این حوزه می‌داند و معتقد است سازمان هواشناسی به خوبی می‌تواند وضعیت هوای کشور را رصد و اطلاع‌رسانی کند. با این حال سازمان جهانی هواشناسی اعلام کرده در جدیدترین بررسی این سازمان، وقوع پدیده ال‌نینو در سال جاری میلادی از سال 1950 تاکنون، جزو سه مورد ثبت‌شده‌ای است که بیشترین شدت را داشته است. خشکسالی شدید و جاری شدن سیل در بسیاری از بخش‌های جهان به پدیده جوی ال‌نینو نسبت داده می‌شود. همچنین این سازمان هشدار داده که این تاثیرات به نظر افزایش می‌یابد. شاهرخ فاتح در گفتوگو با تجارت فردا به بخشی از ابهامات مربوط به ماجرای ال‌نینو و انتشار اخبار و اطلاعات متناقض پاسخ داده است. او همچنین وضعیت خشکسالی کشور را بسیار انباشت‌شده دانست و گفت: با بارش‌های خوبی که در این چند ماه داشتیم نباید
امیدوار شد و انتظار داشت وضعیت آب و هوایی کشور بهبود یافته و دیگر جای نگرانی نیست، بلکه باید با تدبیر وضعیت بحران آب کشور را که مساله‌ای دائمی است، مدیریت کرد.
چرا اظهارنظر مسوولان و کارشناسان در حوزه آب و هوا و به‌طور مشخص ال‌نینو این‌قدر متناقض است و نوعی ابهام در این زمینه وجود دارد؟
در وهله اول عرض می‌کنم که ما باید عادت کنیم اگر سوالی داریم برای جواب این سوال به متخصص آن حوزه مراجعه کنیم. در کشور ما برای موضوعات تخصصی سازمان یا مجموعه‌های تخصصی وجود دارد که می‌توانند راجع به حیطه‌های تخصصی خود صحبت کنند. از جمله این موضوعات تخصصی موضوع پدیده‌های آب و هوایی است که در این ارتباط سازمان هواشناسی کشور فعالیت می‌کند. درواقع برای پاسخ به هر نوع سوال یا ابهام علمی در حوزه‌های مربوط به آب و هوا سازمان هواشناسی یا دانشگاه‌هایی که در مورد موضوعات مرتبط با هواشناسی تولید علم و تربیت نیروی انسانی می‌کنند صاحب‌نظر و مرجع هستند. اگر کسی می‌خواهد راجع به پدیده‌های آب و هوایی حرف بزند منطقاً بهتر است در این زمینه مطالعات و اطلاعات عمیق داشته باشد. بعضی از مدیران حتی بدون اینکه ماجرای ال‌نینو را بشناسند در این باره اظهار نظر کرده‌اند.
متاسفانه هنگام اظهار نظرها بدون اینکه مشورتی شود یا سوالی طرح شود، پیش‌پیش موضوعی در جامعه مطرح می‌شود و هر کسی به نوعی اظهار نظر می‌کند که می‌تواند مشکل ایجاد کند.
وضعیت ایران به لحاظ خشکسالی چگونه است؟ آیا ما هنوز در وضعیت خشکسالی هستیم؟
اینکه ما برای همه مناطق کشور نسخه واحدی بپیچیم، کار خطایی کرده‌ایم و لازم است هر منطقه را جداگانه بررسی و قضاوت کنیم. در عین حال ما در کشورمان وضعیتی داریم که دچار خشکسالی است و اساساً اقلیم ایران گرم و خشک است و این خصیصه جغرافیایی را یدک می‌کشد. اینکه ما در کشور دچار خشکسالی انباشته‌شده هستیم باید به رسمیت شناخته شود. بدهی ما به منابع آب بسیار زیاد است و ما وضعیت نگران‌کننده‌ای داریم. شاخص بلندمدت خشکسالی در ایران نشان می‌هد انباشت خشکسالی وجود دارد و این موضوع کشور را آزار می‌دهد.
پس بارندگی‌های چندماهه تاثیری بر فرآیند خشکیدگی یا خشکسالی کشور ندارد؟
مساله مهمی را مطرح کردید. ما با یک تلنگر کوچک مانند بارندگی پاییزه و شاید هم بارندگی مناسب در زمستان قطعاً دچار پربارشی نمی‌شویم؛ البته خدا را شکر که وضعیت در این چند ماه خوب شده و ممکن است بهتر هم شود، ولی این درمان کم‌آبی در همه جای کشور نیست و ما باید بپذیریم کشور در وضعیت خشکسالی بلندمدت است و بپذیریم در کجای کمربند جغرافیایی جهان قرار داریم و شرایط کلی مملکت به لحاظ آب و هوایی در چه جایگاهی است. بعد جرات نمی‌کنیم بگوییم بارندگی خوب چند ماه می‌تواند وضعیت خشکسالی کشور را نجات دهد.
وضعیت نُرم بارندگی در ایران چگونه است؟
اگر وضعیت بارش‌های مناسب اخیر را در نظر نگیریم وضعیت مناسبی نداریم. میانگین بلندمدت بارش در ایران 239 میلی‌متر است. این در حالی است که برای دنیا حدود 800 میلی‌متر برآورد شده است و وقتی ما یک‌سوم بارش دنیا درآمد بارشی داریم، باید متناسب با همان یک‌سوم دارایی برنامه‌ریزی کنیم.
ما حق استفاده بدون برنامه از آب‌های کشور را نداریم و نباید شبیه به کشورهای پر‌بارش بهره‌برداری کنیم. بنابراین باید بدانیم که همه مسائل با این بارش‌ها حل نمی‌شود و اتفاقاً جای نگرانی هنوز وجود دارد. نگاه مقطعی به یک فصل بارشی خوب می‌تواند خطرناک باشد، چرا که ممکن است باعث شود کسانی فکر کنند وضعیت پایدار شده است در حالی که این اتفاق گذراست. هیچ‌وقت نباید فراموش کنیم اگر در کشورمان با ترسالی مواجه شدیم، تعجب‌آور است و باید آن را حادثه نادری بدانیم.
کشور ما در چه مناطقی دچار وضعیت بحرانی است؟
خیلی از مناطق کشور دچار چالش هستند و تقریباً در تمامی استان‌های کشور، مناطقی وجود دارند که بر اساس شاخص بلندمدت هواشناسی از خشکسالی انباشته‌شده رنج می‌برند. موضوع آنقدر ملموس است که حتی اگر ما شاخص‌ها و راهنماهای تئوریک را هم نداشتیم، می‌توانستیم حضوراً به مناطق برویم و در طبیعت خشک کشور قدم بزنیم و ببینیم چه اتفاقی افتاده است. واقعیت امروز این است که ما از آب محدود خود به درستی استفاده نکرده‌ایم.
وضعیت آب‌های زیرزمینی الان چگونه است و چرا در استان‌های پربارشی مثل شمال ایران ما با چالش خشکسالی مواجه شده‌ایم؟
با استناد به آمار و اطلاعات آب‌های زیرزمینی که دوستان‌مان در وزارت نیرو در اختیار دارند، باید بگویم شرایط آب در کشور چندان مناسب نیست. همه جای کشور مشکل سوءمصرف منابع آبی داریم.
ما ساکنان ایران‌زمین به آب بدهکاریم و در فرآیند توسعه ناپایدار در کشور ظرفیت‌های منابع آب را نسنجیده‌ایم و جلو رفتیم و بی‌محابا آب را مصرف کرده‌ایم و امروز گرفتار شده‌ایم. واقعیت این است که ما دست روی دست گذاشتیم تا منابع آبی کشور تا این حد دچار نقصان شد.
نکته اساسی این است که ما بپذیریم ایران در منطقه خشکی از دنیا واقع است و تاکید جدی دارم اگر بارش قابل توجهی در این ماه‌ها اتفاق افتاد، واقعاً همیشگی نیست و این استثناست و لازم است همواره در تمامی فعالیت‌های خود از شرب و مصارف روزمره تا کشاورزی و صنعت و... حتماً از الگوی مصرف بهینه آب پیروی کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید