مرگ تدریجی اخلاق

دختری پورشه‌سوار در یک حادثه رانندگی جان خود را از دست می‌دهد. حادثه تاسف‌بار و تلخ است. در چنین شرایطی حداقل انتظاری که از وجدان سالم اجتماعی می‌رود همدردی با بازماندگان حادثه است اما برخلاف انتظار، کاربران شبکه‌های اجتماعی به جای اظهار تاسف و تالم به صفحه دختر پورشه‌سوار در اینستاگرام هجوم می‌برند و برای توهین و تقبیح و سرزنش بچه‌پولداری که جانش را از دست داده است، کم نمی‌گذارند. این واکنش همه را به شگفتی وامی‌دارد، آنقدر که جامعه‌شناسان و روانشناسان دست به قلم می‌برند تا این پدیده را تحلیل و واکاوی کنند. روانشناسان از خشم پنهان جامعه نسبت به اختلاف طبقاتی می‌نویسند و جامعه‌شناسان نگران کم شدن کنش‌های اجتماعی هستند که افراد را به تعامل و اظهار نظر در شبکه‌های اجتماعی سوق داده است. این همه اما، تنها بخش کوچکی از پیامدهای ناخوشایند شبکه‌های اجتماعی است؛ تصویر بزرگ‌تر خطر زوال اخلاق، وجدان و امنیت روانی را گوشزد می‌کند.
توهین و تمسخر و سرزنش دیگران پدیده‌های جدیدی نیستند اما به نظر می‌رسد در طول زمان این رفتارهای ناپسند اجتماعی تغییر چهره داده‌اند و شیوه ابراز و اظهار آنها نیز تغییر پیدا کرده است. امروز با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که از آن به نام توهین سایبری (Cyber Bullying) یاد می‌کنند. پست کردن کامنت‌های منفی و توهین‌آمیز، نوشتن ناسزا و دشنام روی وال دیگران و بازنشر تصاویر و فیلم‌های خصوصی اشخاص، برخی از انواع توهین سایبری محسوب می‌شوند و شبکه‌های اجتماعی پیشگام این نوع دیگرآزاری در فضای مجازی هستند. شبکه‌هایی که در آن افراد می‌توانند بدون هراس از رو در رو شدن با مخاطب، پشت هویت‌های جعلی پنهان شوند و دانسته یا ندانسته عقده‌گشایی کنند. امروز، بیشتر افراد با هر خرد و تفکر و فرهنگی به تکنولوژی نشر اطلاعات دسترسی دارند، تکنولوژی‌هایی که پیش از این خوابش را هم نمی‌دیدند! و از آن بدتر چارچوب و آداب و قاعده‌ای برای استفاده از این تکنولوژی‌ها وجود ندارد. لذت بازنشر هر محتوایی و سرمستی نوشتن هر کامنتی هر کاربری را وسوسه می‌کند؛ غافل از آنکه با یک کلیک، یا با یک جمله، محتوایی به اشتراک گذاشته می‌شود که ممکن است تعرض به حریم شخصی دیگری باشد، انگاره نامناسبی در افکار عمومی ایجاد کند، آبرو و کسب و کار کسی را به خطر بیندازد یا حتی سلامت روح و روان یک انسان دیگر را در معرض تهدید قرار دهد.
در بسیاری موارد، توهین‌ها و شایعه‌پراکنی‌های سایبری در شبکه‌های اجتماعی پیامدهای تراژیکی داشته است. کسانی که با چنین حملاتی روبه‌رو می‌شوند اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند، منزوی می‌شوند و از حضور در اجتماع می‌گریزند. افسردگی، اضطراب، انزوا، ترک تحصیل یا رها کردن شغل و در برخی موارد خودکشی تنها بخشی از پیامدهای ناخوشایند این پدیده‌اند. اختلال در زندگی فردی، بی‌شک بر کل جامعه نیز تاثیر نامساعدی دارد. تاثیراتی که غفلت از آن می‌تواند ما را با صدمات جبران‌ناپذیری روبه‌رو کند.
به نظر می‌رسد چراغ‌خطر شبکه‌های اجتماعی چندی است که روشن شده است و این مداخله هر چه جدی‌تر کارشناسان و سیاستگذاران این حوزه را طلب می‌کند.