سیستم نظارتی پلیس باید تقویت شود

سرقت و راهزنی بر مبنای آمارهایی که پلیس اعلام کرده در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است، به طوری که سرقت در صدر اول جرائم به ویژه در کلانشهرها قرار دارد. این امر باعث شده در حال حاضر بنا بر گفته مسوولان انتظامی اولویت اول پلیس کنترل و ساماندهی جرائم مبنی بر سرقت باشد. در این راستا نیز قرارگاه مدیریت بر جرم سرقت، توسط پلیس راه‌اندازی شده است تا شاید افزایش نظارت‌ها بتواند از آمار سرقت‌های ریز و درشت در کشور بکاهد. اما در این بین افزایش سرقت و راهزنی در جاده‌ها و اتوبان‌های کشور به مساله‌ای جدی در جامعه تبدیل شده است. اخیراً خبرهای گوناگونی از راهزنی‌ها که در جاده اتفاق افتاده است شنیده یا خوانده‌ایم. حتی برخی از سرقت‌ها و راهزنی‌ها در جاده منجر به قتل رانندگان نیز شده است. به این بهانه با سرهنگ علیرضا اسماعیلی فرمانده سابق پلیس‌راه کشور به گفت‌وگو پرداختیم. اسماعیلی معتقد است پلیس باید تمام تلاش خود را بر کاهش احساس امنیت مجرمان انجام دهد چراکه اگر در جامعه‌ای مجرمان تصور کنند احساس امنیت دارند این مساله تبعات اجتماعی غیرقابل جبرانی را برجای می‌گذارد.

***

‌ در حال حاضر آمارها حکایت از افزایش جرائمی چون سرقت و راهزنی در جاده‌ها دارد. حتی چندی پیش حادثه‌ای رخ داد که تبهکاران جاده پس از سرقت محموله یک تریلی راننده آن را به طرز دلخراشی به قتل رساندند. علت افزایش این‌گونه جرائم چیست؟

کشور ما از جاده‌های وسیع برخوردار است. اگر از بعد جغرافیایی بررسی کنیم نه‌تنها تعداد جاده‌ها در مقایسه با برخی کشورها بسیار بالاست بلکه بخشی از این جاده‌ها در مناطق کویری یا کوهستانی و صعب‌العبور قرار دارند. به طور مثال در مناطق جنوبی کشور جاده‌هایی داریم که شاید با طی ده‌ها کیلومتر در مسیر آبادی وجود نداشته باشد. به طور مثال اگر از مسیر بندرعباس به سمت بندرلنگه حرکت کنید یا در مسیر کرمان به بندرعباس در جاده‌های جیرفت کیلومترهایی بسیاری را باید پشت سر بگذاری تا به یک آبادی برسید. به طور طبیعی ممکن است در این مسیرها اتفاقات مختلفی رخ دهد. سرقت و شرارت هم یکی از این نوع مسائل است که در جاده‌ها رخ می‌دهد. البته باید توجه داشته باشیم وقوع جرم و جنایت در جاده تنها خاص جاده‌های کشورمان نیست. در تمام دنیا نیز تبهکاران و افراد خلافکار در جاده وجود دارند. مهم این است که سیستم امنیتی چه تمهیدات و کنترل‌هایی داشته باشد که مانع بروز این‌گونه اتفاقات در جاده‌ها یا رشد و گسترش آن شود.

‌ اما در حال حاضر به نظر می‌رسد در مقایسه با گذشته وقوع این جرائم در حال افزایش بوده و این مساله باعث بروز نگرانی‌ها از ناامنی در جاده‌ها شده است.

همان‌طور که تاکید کردم دزدی و راهزنی ممکن است در هر جاده‌ای در کشورهای مختلف دنیا رخ دهد. این مساله به هر حال وجود دارد اما میزان آن متفاوت است. وقتی در کشور ما جاده‌ها بسیار وسیع هستند و در مناطق کویری و کوهستانی جاده وجود دارد طبیعی است کنترل و نظارت‌ها امری بسیار سخت باشد. اگرچه پلیس در قالب نیروهای انتظامی و امنیتی در راه‌های کشور تمام تلاش خود را صرف افزایش امنیت کرده است، با این حال عده‌ای با هر عنوانی حالا اسم آن را افراد شرور یا سارق یا تبهکار بگذاریم به شکلی مزاحمت‌هایی برای رانندگان یا افرادی که در جاده تردد می‌کنند در مسیرهای مختلف ایجاد می‌کنند. ممکن است برخی از این مزاحمت‌ها در قالب سرقت و راهزنی باشد. به شکلی راهزنان مسیر افراد را مسدود می‌کنند و با تهدید کردن مبادرت به سرقت می‌کنند. گاهی در این‌گونه جرائم به افراد نیز آسیب وارد می‌شود. البته نوع دیگر مزاحمت در جاده‌ها را افراد قاچاقچی ایجاد می‌کنند. در برخی موارد در مرزها شاهد بودیم این افراد به علت حمل کالای قاچاق با سرعت بالایی با خودروهایشان در جاده در حال تردد هستند تا از چنگ پلیس فرار کنند اما تصادف کرده‌اند و بر اثر این تصادف شاید بالغ‌بر ده‌ها نفر کشته شده‌اند.

‌ نقش پلیس و تمهیداتی که در جهت کنترل و نظارت بر جاده‌ها دارد تا چه میزان می‌تواند تاثیرگذار باشد؟

سیستم‌های امنیتی باید هوشیار باشند. منظورم از سیستم امنیتی شامل پلیس و سیستم‌های اطلاعاتی است. هر چقدر کنترل‌ها را افزایش دهیم این مساله کمک بیشتری در کاهش جرائم در جاده‌ها و راه‌های کشور خواهد داشت. به ویژه در مناطقی که این اتفاقات به‌طور مکرر رخ می‌دهد باید هوشیاری سیستم‌های امنیتی بالا باشد.

‌ با این اوصاف جاده‌های ناامن بیشتر در کدام مناطق کشور قرار دارند؟

نقطه‌های جرم‌خیز در جاده‌های کشور مشخص هستند. این نقاط بیشتر در مناطق جنوبی و مرزی کشور قرار دارند. به‌طور مثال در برخی جاده‌ها در سمت سیستان و بلوچستان افراد شرور و راهزن نقطه‌هایی را دارند که احساس امنیت بیشتری در آن نقاط دارند. ممکن است این نقاط به شکل دالان‌ها یا دره‌هایی در اطراف جاده باشد که این افراد در آنجا تجمع می‌کنند. البته این نقاط دیگر قابل شناسایی است و اغلب توسط پلیس نیز شناسایی و مشخص شده‌اند. بنابراین لازم است که نیروهای امنیتی و انتظامی این مناطق را بیشتر تحت پوشش قرار دهند تا وقوع این‌گونه جرائم بیشتر از قبل کاهش یابد. حتی در برخی موارد شاهدیم اتفاقات مرگبار نیز در این نقاط رخ داده است و باعث نگرانی‌هایی نیز شده است.

‌ از نظر شما که سال‌ها در زمینه امور انتظامی فعالیت کرده‌اید به‌ طور کلی وقوع این‌گونه مسائل در چه عواملی ریشه دارد؟

عمدتاً ریشه وقوع جرائم به فقر اقتصادی و نبود اشتغال صحیح به ویژه در مناطق دورافتاده کشور برمی‌گردد. این در حالی است که در کشور ما پتانسیل گردشگری بالایی وجود دارد، اگر بخواهیم به سمت جذب بیشتر توریست حرکت کنیم باید در اولین گام زمینه‌های وقوع این نوع اتفاقات را کاهش دهیم. چراکه این مسائل به شدت می‌تواند در جذب جهانگرد و توریست اثرگذار باشد و حتی به اقتصاد کشور نیز لطمه وارد کند. البته بنده نمی‌خواهم وارد مقولات تخصصی اقتصاد بشوم اما به طور کلی نمی‌توان تاثیر جرائم بر اقتصاد کشور را نادیده گرفت.

‌ البته آمارهای پلیس نشان می‌دهد مسائل سرقت و راهزنی تنها خاص جاده‌های دورافتاده و مناطق مرزی نیست. در اخباری که رسانه‌ها روزانه منتشر می‌کنند در جاده‌های اطراف کلانشهرها نیز وقوع این‌گونه اتفاقات به شکلی در حال رشد است. علت چیست؟

به هر حال سرقت و راهزنی ممکن است در هر مکانی رخ دهد، مساله قابل‌انکاری نیست. حتی در داخل شهرها نیز با این مسائل سروکار داریم. لذا باید برای کاهش زمینه‌های وقوع جرم و جنایت به شکلی قوانین و مقررات تدوین شود که با مجازات‌های سنگین افراد نتوانند به راحتی دست به سرقت بزنند یا ایجاد مزاحمت کنند. از طرفی تاکید کردم سیستم‌های امنیتی باید هوشیار باشند و نقاطی را که این افراد تجمع می‌کنند‌، شناسایی کنند تا افراد تبهکار احساس امنیت نداشته باشند. همان‌طور که در جاده‌های دورافتاده و نقاط مرزی تبهکاران نقاطی را برای خود دارند در شهرها نیز ممکن است نقاطی را برای کمین کردن در نظر گرفته باشند. در کلانشهر تهران طبیعی است با توجه به بالا بودن جمعیت موارد جرم و جنایت هم کم نباشد. اما پلیس بر اساس گزارش‌ها و آماری که دریافت می‌کند می‌تواند این مناطق را شناسایی و با افراد تبهکار برخورد کند. در حال حاضر نیز پلیس به همین شیوه عمل می‌کند. به طور مثال در تهران در منطقه فرحزاد با توجه به وجود باغات و پرت بودن جاده آمارهای سرقت از داخل خودرو بالاست. وقتی نظارت‌ها و کنترل‌ها بیشتر باشد افراد تبهکار نمی‌توانند مناطق امن برای خود ایجاد کنند. اما وقتی گزارش‌ها نشان می‌دهد در یک منطقه آمار سرقت مثلاً دزدی از داخل خودرو بسیار است این امر گویای این حقیقت است که سارقان در آن منطقه احساس امنیت دارند. سیستم‌های امنیتی در تمام مناطقی که احتمال ایجاد نقاط امن از سوی تبهکاران وجود دارد باید حضور گسترده داشته باشند تا این افراد نتوانند به خلافکاری‌های خود ادامه دهند.

‌ در برخی موارد شاهدیم در آمارهایی که پلیس منتشر می‌کند از برخی جرائم و سرقت‌ها در راه‌های کشور کاسته شده بود اما اکنون این جرائم در حال رشد است. علت چیست؟

همان‌طور که اشاره کردم ریشه این عوامل به مسائل اقتصادی برمی‌گردد. به طور مثال در سه سال گذشته سرقت از داخل ماشین افزایش یافته است این در حالی است که از اوایل دهه 80 این نوع سرقت به شدت کاهش یافته بود و در موارد محدود شاهد سرقت از خودرو بودیم. اما در شرایط فعلی باز هم این‌گونه سرقت‌ها رو به رشد بوده است. افزایش سرقت‌های خرد در داخل شهرها و جاده‌های کشور نشان‌دهنده این امر است که سرقت رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی جامعه دارد. از طرف دیگر نیز بخشی از این مسائل به نظارت‌های پلیس برمی‌گردد. اگر ضعف در نظارت‌ها وجود داشته باشد طبیعی است که باعث ایجاد احساس امنیت برای مجرمان می‌شود. در نتیجه این عوامل باعث افزایش جرائم می‌شود. درست است جمعیت شهرهای کشورمان بالاست و از جاده‌های بسیاری برخورداریم و حتی برخی از آنها صعب‌العبور هستند اما نمی‌توان اغماض در نظارت‌ها داشت. اگر کوتاهی در این زمینه انجام شود سریعاً افراد تبهکار از این مساله سوءاستفاده می‌کنند و یک منطقه را به نقطه امنی برای خود تبدیل می‌کنند.

‌ شما اشاره کردید نباید ضعف در نظارت‌ها وجود داشته باشد. اما در حال حاضر شاهدیم وقتی سرقتی رخ می‌دهد این امر به پلیس گزارش داده می‌شود به ویژه اگر آن سرقت خرد باشد با بی‌تفاوتی ماموران پلیس مواجهیم. برخی از مردم نسبت به این امر گلایه دارند.

متاسفانه آمارها حاکی از افزایش سرقت در کشور حالا چه در داخل شهرها و چه در جاده‌هاست. نباید این‌گونه احساس ناامنی در کشور رخ دهد. جای تاسف دارد که هنگام شب احساس ناامنی مردم در برخی مناطق و راه‌های کشور افزایش می‌یابد در مقابل افراد تبهکار احساس امنیت بیشتری پیدا می‌کنند. لذا تاکید دارم پلیس باید سیستم نظارتی خود را به هر شکلی تقویت کند و نگذارد احساس ناامنی در جامعه افزایش یابد. این مساله بسیار خطرناک است و تبعات اجتماعی بالایی را در‌بر دارد. پلیس باید احساس رعب و وحشت را برای مجرمان ایجاد کند تا به سادگی نتوانند حتی دست به سرقت‌های خرد بزنند. چطور می‌شود در داخل کلانشهری در ساعت 11 شب که حتی چراغ‌های خیابان نیز روشن است افراد به راحتی دست به سرقت از داخل خودرو بزنند. این مساله نشان از ضعف نظارت‌ها دارد. از طرفی پلیس باید پاسخگو باشد. نباید به سادگی از کنار وقوع جرائم بگذرد. اگر به طور مثال تصادف سهمگینی در جاده رخ می‌دهد که یکی از علل حادثه ناشی از ضعف نظارت‌ها باشد باید پلیس پیش‌قدم شود و استعفا دهد. اگر احساس مسوولیت‌ها بالا باشد و مسوولان خود را ملزم به پاسخگویی بدانند خودبه‌خود بخشی از مشکلات حل می‌شود. متاسفانه شاهدیم مسوولان در برخی موارد پاسخگو نیستند و به سادگی از کنار برخی امور می‌گذرند.

‌ تبعاتی که این مساله دارد، چیست؟

کاهش احساس امنیت در جامعه بسیار خطرناک است. تبعات اجتماعی این امر را نمی‌توان انکار کرد. به همین جهت تاکید دارم که سیستم امنیتی کشور باید هوشیار باشد. نباید اجازه داده شود تا احساس امنیت برای مجرمان به وجود آید و برعکس احساس ناامنی برای مردم جامعه افزایش یابد. آثار سوء این امر را نمی‌توان به سادگی از جامعه برداشت. از طرف دیگر هم معتقدم افزایش سرقت به ویژه سرقت‌های خرد آن هم با سلاح‌های سرد در جامعه -‌ حال فرقی ندارد در داخل شهرها باشد یا در جاده‌ها -‌ بخشی از مسائل اقتصادی نشأت گرفته است. به هر حال مسوولان امر باید برای بهبود وضعیت اقتصادی چاره‌اندیشی کنند. اما بخش دیگر این امر به نظارت‌ها ربط دارد و باید پلیس سطح نظارت‌های خود را تقویت کند. سرقت‌های خرد نیز به اندازه سرقت‌های بزرگ قابل اهمیت است. وقتی مجرمان احساس کنند با انجام سرقت‌های خرد مشکل چندانی برایشان رخ نمی‌دهد ممکن است به انجام سرقت‌های بزرگ‌تر اقدام کنند. بنابراین تاکید دارم باید پلیس تمام تلاش خود را برای از بین بردن احساس امنیت مجرمان در ارتکاب جرائم افزایش دهد. در این بین در نظر گرفتن مجازات‌های سنگین تاثیرات خاص خود را دارد و تا حدودی باعث می‌شود افرادی که یک‌بار جرم مرتکب شده‌اند دیگر به سمت کارهای خلاف نروند.

‌ علاوه بر این چه تمهیدات دیگری باید در نظر گرفت تا ریشه وقوع جرم و جنایت در کشورها به ویژه در راه‌های کشور از بین برود؟

در دنیا بانک‌های اطلاعاتی جامعی از مجرمان در کشورهای پیشرفته وجود دارد. اگر تبهکاری برای دومین بار جرمی را مرتکب شود سریعاً با توجه به اینکه اطلاعاتش در دسترس است شناسایی می‌شود. این عامل خود در کاهش جرم و جنایت در جامعه تاثیر بسزایی دارد. در کشور ما نیز سیستم‌های امنیتی اطلاعات مجرمان را در اختیار دارند اما این اطلاعات باید به شکل جامع و بانک اطلاعاتی دربیاید تا به سهولت در دسترس پلیس باشد. هراندازه این اطلاعات در دسترس پلیس باشد و مجرمان بدانند وقتی از زندان آزاد می‌شوند تحت نظر هستند با توجه به احساس ناامنی که پیدا می‌کنند و برای دفعات بعدی دست به سرقت یا دیگر جرائم نمی‌زنند. در حال حاضر در دنیا پلیس به دنبال افزایش تجهیزات خود در سطح شهرها و داخل جاده‌هاست. اکنون لازم نیست تعداد افراد مامور را افزایش دهیم بلکه اگر در تمامی نقاط دوربین‌های مجهز نصب شوند و شبکه توانمندی در این زمینه داشته باشیم با شناسایی مجرمان سریعاً می‌توان به این امر رسیدگی کرد و وقتی در برخی جاده‌ها دوربین و تجهیزات وجود ندارد و سارقان می‌توانند با کمین کردن برای رانندگان در جاده مزاحمت ایجاد کنند چه انتظاری داریم آمار این‌گونه جرائم افزایش نیابد.