نوکیا رفت

شرکت فنلاندی نوکیا اعلام کرده تا دهم شهریور ماه امسال دفتر رسمی خود را در تهران تعطیل می‌کند. این خبر توسط دفتر مطبوعاتی نوکیا در فنلاند تایید شده است‌؛ نوکیا اعلام کرده مشتریان ایرانی می‌توانند «از طریق شرکت‌های واسطه با این شرکت در تماس باشند». احتمالاً منظور شرکت نوکیا از شرکت‌های واسطه‌، سه شرکت الوطنی، ارکان ارتباط و کمال الکترونیک است.گوشی‌های نوکیا هم‌اکنون از طریق توزیع‌کنندگان منطقه‌ای که بیشتر آنها در امارات متحده عربی مستقر هستند به‌طور قانونی وارد می‌شوند و به فروش می‌‎رسند و نه مستقیماً توسط دفتر نوکیا در ایران. کار این «دفتر» در تهران پشتیبانی از فروش محصولات نوکیا از طریق فعالیت‌هایی مانند بازاریابی، آموزش و خدمات پس از فروش بوده است.

پس از انتشار این خبر‌، بسیاری از فعالان بازار تحریم‌ها را عامل خروج نوکیا از ایران عنوان کردند؛ اما  به نظر می‌رسد عوامل دیگری در بسته شدن دفتر نوکیا در ایران تاثیرگذار بوده است.

عواملی که این شرکت با زیرکی خاص رسانه‌ای پنهان نگه داشته و بخش دوم ماجرا را پررنگ‌تر نشان داده است. در یکی دو سال اخیر‌، این شرکت حال و روز خوشی در بازار نداشته و مرتباً در حال تعدیل نیروهای خودش نه تنها در ایران‌، بلکه در سراسر جهان است. از این رو خیلی‌ها منتظر بودند که تصمیم‌هایی نیز در مورد دفتر اصلی خود در تهران بگیرد؛ با این حال کمتر کسی تصور می‌کرد این شرکت که تا پیش از این و به‌رغم تحریم‌ها مستقیماً و از داخل ایران به فعالیت می‌پرداخت، مسدود شدن دفتر تهران را به گردن تحریم‌ها بیندازد.  نوکیا در سال‌های اخیر و در مقابل پیشرفت رقیبانی همچون اپل و سامسونگ بخش عمده‌ای از سهم بازار خود را از دست داده و همین چند ماه قبل برای نخستین بار جایگاه خود را به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده گوشی در جهان به سامسونگ بخشید. نوکیا طی ماه‌های اخیر مرتباً در بازار عقب رفته است؛ یک‌و نیم میلیارد دلار ضرر  داده؛ کارخانه اصلی خود در سالو فنلاند را تعطیل کرده، ‌هزاران نفر از کارکنان خود را اخراج کرده، مراکز تحقیقاتی در آلمان و انگلیس را به تعطیلی کشانده است.

مسوولان شرکت نوکیا وقتی به فکر جبران افتادند که دیر شده بود. نوکیا تا سال‌ها برند اول دنیا بود و فروش گسترده گوشی‌های نوکیا در جهان اعتماد به نفس کاذب  به آنها بخشیده بود. آنها خیلی دیر از «مایکروسافت» آمریکا تقاضا کردند که برنامه‌ای برای گوشی‌های تولیدی این شرکت بنویسد. شاید مسوولان نوکیا‌، هیچ گاه تصور هم نمی‌کردند شرکتی چون «اپل» با عرضه یک گوشی که مثلاً دوربین قدرتمندی هم نداشت‌، از سهم زیر یک درصدی از بازار موبایل جهان شروع کند و به راحتی و طی سه سال گوی سبقت را در تولید گوشی‌های هوشمند و گران‌قیمت از آنها برباید‌. اما حالا نوکیا باید مانند بسیاری از کشورها‌، بار و بندیلش را از ایران جمع کند و  کار را به سه نمایندگی خود در ایران بسپارد. شاید این کار برای آنها گران تمام شود. چرا که بازار ایران مملو از گوشی‌های برندهای رقیب است و مشتریان کم‌حوصله ایرانی ممکن است برندهای پرفروش دیگر را به نوکیا که دیگر دفتری در ایران ندارد ترجیح دهند.

با تعطیلی دفتر نوکیا در ایران شاید تمامی‌20 نفر کارکنان ایرانی این دفتر بیکار شوند. این دفتر در حالی تعطیل می‌شود که تا پیش از این تلاش‌هایی را برای مصون ماندن مشتریان ایرانی این شرکت از تحریم‌ها انجام داده بود. به عنوان مثال‌ سایت یا وبلاگ رسمی برای پاسخگویی به مشتریان یا تولید برخی نرم‌افزارها و در اختیار قرار دادن رایگان آنها (در مقابل مسدود شدن دانلود کاربران از سرورهای اصلی نوکیا به بهانه تحریم) راه‌اندازی شده بود. یا خبرنامه‌ای منتشر و توزیع می‌شد تا ارتباط با گروه‌های مختلف ذی‌نفع مانند فروشندگان، رسانه‌ها و خریداران و پاسخگویی به پرسش‌های آنان بتواند جبران مافات کند. اما این یک واقعیت است که بازار موبایل ایران امروزه مملو از محصولات شرکت‌هایی است که برخی در ایران حضور دارند و برخی دیگر نه. طبیعتاً آنان که خدمات بهتر و محصولات بهتری را عرضه می‌کنند در موقعیت‌های بهتری قرار می‌گیرند.

در تمام این سال‌ها که اتفاقاً ایران تحت تحریم قرار ‌داشته شرکت نوکیا به حضور رسمی خود در داخل کشور ادامه داده، اما حال با روند رو به قهقرای این شرکت، بهانه تحریم برای خروج از بازار ایران پیش کشیده شده است. با تعطیلی دفتر نوکیا در ایران‌، گوشی‌های این شرکت از طریق منابع ثالث در دسترس مشتریان قرار می‌گیرد. گارانتی نیز از طریق منابع ثالث تامین می‌شود‌؛ البته اگر منبع سومی بتواند و قدرت این را داشته باشد که گوشی‌های نوکیا را گارانتی کند.

‌شرکت نوکیا قول داده که «پشتیبانی گارانتی از طریق منابع سوم تامین می‌شود تا اطمینان حاصل شود استانداردها مانند گذشته برای مشتریان ایرانی حفظ و تامین می‌شود». اما مشتریان ایرانی نشان داده‌اند که می‌توانند برخی محصولات را به دلایل مختلف کاملاً کنار بگذارند خصوصاً شرکت‌هایی که سود را به صداقت ترجیح می‌دهند.

آمار گمرک ایران حاکی از رشد 400‌درصدی واردات گوشی تلفن همراه به کشور در بهار سال جاری است. در سه‌ماهه نخست امسال واردات گوشی تلفن همراه با افزایش 464 درصدی نسبت به مدت مشابه در‌سال قبل بالغ بر‌60 میلیون دلار شده است.  براساس برآوردهای انجام شده حجم قاچاق گوشی تلفن همراه به کشور چندین برابر حجم واردات قانونی آن بوده و قاچاق گوشی به ایران سود هنگفتی را نصیب قاچاقچیان و فروشندگان این محصول در بازار ایران می‌کند. 

 ماهانه‌800 هزار‌موبایل در ایران به فروش می‌رسد و آمارها نشان می‌دهد که 96 میلیون دستگاه موبایل در ایران کار می‌کند. این آمار‌، ایران را جزو‌10‌کشور اول فهرست استفاده از گوشی تلفن همراه  قرار داده و برای هر برندی حضور در بازار ایران فقط رقابت نیست‌؛ بلکه بازی سود و زیان است. سهم فروش برندهای گوشی همراه در ایران متفاوت است و هیچ مرجع رسمی آمار آن را اعلام نمی کند. چندی پیش خبرگزاری ایسنا با مقایسه چند آمار به این نتیجه رسید که همچنان نوکیا بیشترین سهم بازار را در اختیار دارد. این خبرگزاری با اشاره به این که «در‌حال حاضر‌30 تا 35 درصد از ایرانیان گرایش به خرید نوکیا دارند» ‌این چنین گمانه‌زنی کرده بود که «به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک این رقم را سامسونگ به دست خواهد آورد. چرا که در حال حاضر حدود 25 تا 30 درصد مردم هم تمایل دارند که گوشی‌های سامسونگ را به دست بگیرند». گفته می‌شود اخیراً سهم سونی اریکسون که تازگی با نام سونی مشغول به فعالیت شده از بازار ایران رو به کاهش گذاشته است. در سال‌های گذشته سونی اریکسون رقیب اصلی نوکیا در بازار موبایل ایران بود که حالا با عقب رانده شدن آن، سامسونگ جای آن را گرفته است. طبق آمارها، گوشی‌های سونی در‌حال‌حاضر حدود 15 تا 20 درصد بازار را تقریباً به خود اختصاص داده است. سهم سایر برندها از جمله اچ‌تی‌سی و گوشی‌های متفرقه هم به زیر‌10 درصد می‌رسد. 

در بازاری که بیشتر محصولات آن از طریق قاچاق تامین می‌شود و بسیاری از برندها در رقابت با دیگران پیش افتاده‌اند، باید دید مشتریان پیشین نوکیا، آنهایی که در ادبیات بازاری‌‌ها «نوکیا‌باز» خوانده می‌شوند، در مقابل این تصمیم جدید نوکیا چه واکنشی نشان خواهند داد؟