تاریخ انتشار:
پیشنهاد تازه ایران در مذاکرات ژنو
درِ دیپلماسی دولت یازدهم بر پاشنه چرخید
شاید یک دور مذاکرات برای قضاوت کافی نباشد اما دور اول مذاکرات همان خشت اول است که اگر کج گذاشته شود تا ثریای چهار سال آینده روی کار بودن دولت و شاید چهارساله دوم هم مذاکرات به راه کج خواهد رفت.
کمردرد شدید ظریف
روزهای سهشنبه و چهارشنبه، 23 و 24 مهرماه اولین آزمون تیم مذاکرهکننده جدید برگزار شد. تیمی که به ریاست محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه به مقر سازمان ملل در ژنو رفت تا با کشورهای 1+5 دیدار کند. اولین خبرها و عکسها از داخل همان هواپیما بود. عکسهایی که وزیر امورخارجه را درازکشیده زیر پتو نشان میداد که لپتاپش را روی سینه گذاشته و به زحمت با آن کار میکند. برخی به مزاح گفتند فیسبوکش را مرور میکند و شاید احتمال قویتر این بود که در حال مرور پیشنهادی بود که پاورپوینتش را برای ارائه در ژنو آماده میکرد. حتی برخی جلوتر رفتند و عکسی از سعید جلیلی و علی باقری در هواپیمایی منتشر کردند و نوشتند مردی که در بین مردم عادی با آنها سفر میکرد، رفت.
شام و اشتون
اولین برنامه تیم مذاکرهکننده ایران، دیدار ظریف و اشتون در ضیافت شام سفارت ایران بود. ظریف پیش از عزیمت به ژنو اعلام کرده بود که تنها با اشتون دیدار میکند و در نشستهای بعدی به غیر از زمان ارائه پیشنهاد ایران حضور نخواهد داشت چرا که نشست در سطح معاونان وزیر برگزار خواهد شد. ریاست تیم ایران در مذاکرات بر عهده عباس عراقچی بود که مجید روانچی، امیری، محمدنیا و بعیدینژاد نیز او را همراهی میکردند. محتوای گفتوگوی ظریف و اشتون در ضیافت شام رسانهای نشد و تنها عکس یادگاری این دو انتشار یافت که آن هم به دلیل کمردرد ظریف نشسته گرفته شده بود. محمدجواد ظریف قبل از حضور در نشستها با زیرکی توپ را به زمین حریف انداخت و با اشاره به پیشنهاد تازه ایران برای کشورهای 1+5 به ناآماده بودن برخی از گروههای مذاکرهکننده پرداخت و گفت: «ما توقع داشتیم 1+5 با آمادگی به ژنو بیایند اما فکر میکنیم برخی هیاتها برای بررسی بیشتر موضوعاتی که در جلسات فردا و پس فردا مطرح میشود به زمان بیشتری نیاز دارند. هر چند که ما معتقدیم این زمان باید کوتاه باشد تا جلسات آینده نیز شکل گیرد.» وزیر امورخارجه با تاکید بر اینکه کوتاه کردن زمان مذاکرات هدف تیم اوست گفته بود که معتقد است «طولانی شدن بیش از حد مذاکرات باعث بیاعتمادی میشود». همان معضلی که در سالهای قبل دامن مذاکرات را گرفته بود. او همچنین نقبی به گفتوگوهای نیویورک زده و گفته بود مذاکرات نیویورک اعلام اراده سیاسی دو طرف برای حل و فصل مساله هستهای بود و ما فکر میکنیم هیاتهای دو طرف آمادگی داشتند در سطح وزرای خارجه به راهحلی سریع دست یابند که از طریق مذاکره باشد. ظریف پس از ضیافت شام با اشتون تنها گفته بود که شام بسیار خوبی داشتیم.
خوشبینی محتاطانه
عبارتی که کاترین اشتون در آغاز مذاکرات عنوان کرد این بود که محتاطانه خوشبین هستم اما واقعیات تعیینکننده است. او مذاکرات ژنو را زمان مناسبی برای ورود به جزییاتی دانست که باید مطرح و بررسی شود. اما آغازگر اولین روز از مذاکرات محمدجواد ظریف و پاورپوینتش بود. ظریف در این نشست طرحی پیشنهادی با عنوان «پایانی بر بحران غیرضروری و آغاز افقهای جدید» ارائه داد که بنا بر گزارشها حاوی محورهایی چون حفظ حق غنیسازی در داخل خاک ایران است و در برابر اجازه بازرسیهای بیشتر را به آژانس انرژی اتمی میدهد. مایکل مان سخنگوی اشتون در آغاز مذاکرات روز اول به خبرنگاران از «فضای دلگرمکننده» ایجادشده در ایران پس از انتخاب حسن روحانی گفت چرا که معتقد بود دولت قبل تمایلی برای رسیدن به راهحل نداشت. مان همچنین در مورد پیشنهادات کشورهای 1+5 گفته بود طرح آنها همان طرح آلماتی است و در برابر پیشنهادات تازه ایران منتظر مذاکره خواهند ماند. البته او هم گفته بود آنها هم پیشنهادات خوبی روی میز دارند. حاشیهای که انگار برای بسیاری از حاضران در نشست روز اول و بعداً خبرنگاران جالب آمده بود ارائه پیشنهاد ایران توسط دکتر ظریف به زبان انگلیسی بود. نشست ژنو، نشستی بود که در آن مترجمی حضور نداشت. ظریف پاورپوینتی را که برای ارائه طرح کلی پیشنهاد تازه ایران آماده کرده بود در حضور اشتون و نمایندگان کشورهای 1+5 ارائه داد تا ادامه کار و مذاکره برای بررسی جزییات را در نشست بعد از ظهر به عهده معاونانش بگذارد و به سراغ دیدارهای دیپلماتیکش برود. پیشنهاد تازه ایران که به خواست مذاکرهکنندگان ایران فعلاً محرمانه باقی مانده شامل سه مرحله مقدماتی، میانی و نهایی است و مرحله مقدماتی آن میتواند ظرف مدت یکی دو ماه و حتی کمتر بررسی شود. این تمام آن چیزی است که محمدجواد ظریف از پیشنهاد ایران گفته است. پس از نشست صبح روز اول مذاکرات، این عباس عراقچی بود که به میان خبرنگاران رفت و در نشست خبری به سوالات آنان پاسخ داد. عراقچی اجرای حق ایران برای توسعه، تحقیق، تولید و استفاده از انرژی صلحآمیز هستهای برای مقاصد صلحآمیز، همکاری بینالمللی در اجرای حقوق ایران، رفع کامل تمام تحریمهای یکجانبه و چندجانبه و همکاری در زمینه نگرانیها و علایق مشترک طرفین را راههای پیگیری اهداف مشترک طرفین عنوان کرد. این دیپلمات عضو گروه مذاکرهکننده همچنین در مورد مشخصات گام پایانی طرح ایران به استفاده از فتوای مقام معظم رهبری به عنوان مهمترین اقدام اعتمادساز، ادامه غنیسازی برای ایران و برخورداری از تاسیسات هستهای شامل رآکتورهای تحقیقاتی، همکاری صلحآمیز هستهای بین دو طرف، شفافیت و نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی، لغو جامع و کامل همه تحریمهای شورای امنیت (یکجانبه و چندجانبه) و برخورداری از جدول زمانی درباره اقدامات فوق اشاره کرد. این سخنان در حالی بود که هنوز نشست اصلی برای بررسی جزییات پیشنهاد برگزار نشده بود و قرار بود در بعدازظهر روز اول نشست دیپلماتهای ایرانی با گروه مذاکرهکننده برگزار شود؛ گروهی متشکل از هلگا اشمید معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وندی شرمن به نمایندگی از دولت آمریکا، سرگئی ریابکوف به نمایندگی از سوی دولت روسیه، سایمون گس به نمایندگی از سوی دولت انگلیس، ژاک اودیبر به نمایندگی از سوی دولت فرانسه، وانگ مین به نمایندگی از سوی دولت چین و هانس دیتر لوکاس به نمایندگی از سوی دولت آلمان. البته شایع شده بود که در گروه آمریکایی حاضر در نشست آدام زوبین مدیر دفتر نظارت بر داراییهای خارجی خزانهداری آمریکا که گفته میشود یکی از متخصصان تحریم است نیز حضور دارد. شایعهای که همان روز اول از عباس عراقچی در مورد آن سوال شد و او گفت: «طبق آنچه گفته میشود یک کارشناس تحریم و یک کارشناس مسائل اقتصادی در هیات آمریکایی حضور دارند که برای بحث و بررسی بر سر ورود به بحث لغو تحریمها آمدهاند.» نشست بعد از ظهر دو گروه نیز با ریاست عباس عراقچی آغاز شد و طرفین به گفتوگو در مورد جزییات پرداختند. نکتهای که مایکل مان پس از نشست به آن اشاره کرد و گفت برای اولین بار در جزییات تکنیکی بحث کردیم. او ابراز امیدواری کرد که مذاکرات جدید نقطه عطفی برای پیشبرد دیپلماسی در قبال ایران باشد. جالبتوجهترین خبر بعد از ظهر سهشنبه دیدار عباس عراقچی با وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه آمریکا در حاشیه مذاکرات بود. مذاکرات روز دوم نیز در دو نشست صبح و بعد از ظهر دنبال شد و اگرچه از فحوای آن اطلاعاتی منتشر نشد اما فضای مثبت مذاکرات توسط سخنگویان طرفین و تحلیلگران بارها مورد اذعان قرار گرفت. محمدجواد ظریف و کاترین اشتون که در نشستهای دوم و سوم حضور نداشتند در آخرین نشست مذاکرات حاضر شدند تا علاوه بر اتمام مذاکرات در این دور برای مذاکرات آینده و بیانیه مشترک همفکری کنند. بیانیهای که کوتاه و خبری بود. در این بیانیه اعلام شده بود که ماه آینده در روزهای هفتم و هشتم نوامبر برابر با 15 و 16 آبان دور دوم مذاکرات را در ژنو برگزار کنند. در این بیانیه همچنین با اشاره به فضای مثبت ایجادشده در اولین جلسه وزیران در نیویورک در تاریخ 26 سپتامبر عنوان شده بود که طرح پیشنهادی ایران به دقت مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برابر بیانیه همچنین طرفین توافق کردند کارشناسان هستهای، علمی و امور تحریم طرفین پیش از نشست بعدی جلساتی تشکیل دهند و اختلافات و راهکاری لازم را تدوین کنند. در جریان برگزاری مذاکرات ایران و گروه 1+5 اظهارنظرهای زیادی از سوی مقامات و فعالان سیاسی کشورهای مختلف انتشار یافت که هر کدام در کنار محافظهکاریهای خاص خود حاکی از امیدواری آنان به حل اختلاف موجود بود. ویلیام هیگ وزیر امورخارجه بریتانیا مذاکرات ژنو را جدی، مفید و یک فرصت واقعی برای پیشرفت خواند. در همین زمان خبر توافق ایران و بریتانیا برای معرفی کاردار غیرمقیم نیز منتشر شد که نشانهای دیگر از بهبود روابط دیپلماتیک دو کشور است که در پی حمله به سفارت بریتانیا در تهران قطع شده بود. با این همه جک استراو وزیر امور خارجه پیشین بریتانیا که در سالهای گذشته با حسن روحانی مذاکرات هستهای را پیش برده بود، موضعی امیدوارانهتر در مورد مذاکرات ژنو داشت و ابراز خوشبینی کرد که توافق هستهای ایران و غرب امکانپذیر است. جک استراو در گفتوگو با کریستین امانپور در شبکه سیانان آمریکا گفت: «من امیدوارم دولت آمریکا مجبور نباشد مرتب برگردد و از بالای شانه به فشاری که اسرائیل وارد میکند، نگاه کند.»
دیدگاه تان را بنویسید