آمریکا، ایران و خلیج فارس

رهبران کشورهای خلیج فارس از احتمال توافق هسته‌ای ایران و آمریکا بیمناک شده‌اند و در جست‌وجوی تضمین‌های امنیتی جدید هستند. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی تقریباً هر روز از توافق بد در مذاکرات میان ایران و آمریکا برای مهار برنامه هسته‌ای سخن می‌گوید؛ اما رهبران سلطان‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس هنوز رفتار چندان خشنی نشان نداده‌اند و حتی از پیشرفت‌های کنونی استقبال کرده‌اند. با وجود این، سلطان‌ها، امرا، پادشاهان و شیوخ در میان دیوارهای قصرهای طلایی خود به همان اندازه اسرائیل نگران هستند. آنها در مقابل سکوت خود در برابر این توافق از آمریکا انتظار دارند تعهد بیشتری نسبت به امنیت آنها نشان دهد.
رهبران کشورهای خلیج فارس مدعی‌اند نمی‌توان همانند باراک اوباما امیدوار بود که توافق هسته‌ای به آشتی گسترده‌تر با ایران منجر ‌شود و باید به سخنان محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران بی‌اعتنا بود که اظهار کرد توافق می‌تواند نقطه شروعی برای ثبات بیشتر توافق‌های امنیتی‌منطقه‌ای باشد. به عقیده این رهبران باید به گفتار و کردار برخی مسوولان ایرانی نگریست که از سقوط حکام سعودی سخن می‌گویند و یک کشتی باربری را نیز به مدت چند روز در تنگه هرمز توقیف کردند.
رهبران کشورهای خلیج فارس ادعا می‌کنند توافق هسته‌ای تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را برمی‌دارد، ده‌ها میلیارد دلار دارایی توقیف‌شده ایران را رها می‌سازد، راه‌های تجارت و سرمایه‌گذاری را می‌گشاید و به تصور آنها به ایران امکان می‌دهد تا حتی بیش از پیش بر عراق و سوریه، لبنان و یمن تاثیر بگذارد. یکی از مقامات ارشد این کشورها می‌گوید: «توافق این احساس را ایجاد می‌کند که ایران می‌تواند سردار منطقه باشد. دولت ایران از نظر مالی در مضیقه بوده است اما حرکت پرشتاب خود را ادامه داد و اکنون این کشور به رسمیت و توانایی مالی دست می‌یابد. این امر نگرانی جدی برای ما ایجاد کرده است.» بنابراین هنگامی که سران شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس ابتدا در کاخ سفید و سپس در 14-13 ماه می در کمپ دیوید، با اوباما دیدار کردند از او تقاضا کردند آمریکا سلاح‌های پیشرفته‌تری در اختیارشان قرار دهد تا به زعم آنها برتری نظامی اعراب بر ایران تضمین شود چرا که ممکن است ایران به زودی قادر شود تسلیحات روسی و چینی خریداری کند. جلب رضایت این رهبران همزمان با حفظ برتری اسرائیل بر اعراب به وظیفه‌ای دشوار برای اوباما تبدیل شده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که اوباما کار زیادی انجام نمی‌دهد و در نهایت از کشورهای خلیج فارس می‌خواهد تا سامانه دفاعی منطقه‌ای خود را در مقابل موشک‌های ایران تقویت کنند.
درخواست غیرمعقولانه دیگر آن است که آمریکا به پیمانی با دولت‌های خلیج فارس تن دهد که از آنها در مقابل تهدید ایران محافظت کند. اعراب خواستار یک پیمان رسمی هستند اما می‌دانند احتمال آن ضعیف است، چرا که این پیمان باید به توافق مجلس سنا برسد که اکنون تحت تسلط جمهوریخواهان است. آنها در عوض به دنبال یک تفاهمنامه هستند. هنوز مشخص نیست آمریکا و اوباما در برابر این تقاضا چه واکنشی خواهند داشت.
رهبران کشورهای خلیج فارس از مدت‌ها قبل به ایران با دیده تردید می‌نگریستند. اما نگرانی آنها هنگامی شدت گرفت که دولت‌های عرب یکی پس از دیگری گرفتار بحران شدند و گروه‌های تکفیری قدرت یافتند و در عراق و سوریه ایران مستقیماً به حفظ دولت‌های دوست خود کمک کرد. نیروهای نظامی حزب‌الله لبنان به جنگ سوریه وارد شدند و در عراق نیز به آموزش نیروهای شیعه پرداختند. اسرائیل که شاهد سقوط دشمنان عرب خود بوده است، اکنون در کوتاه‌مدت حزب‌الله را بزرگ‌ترین تهدید علیه خود می‌داند. دولت عربستان تحت رهبری ملک سلمان که در ژانویه گذشته به سلطنت رسید، عادت محتاط‌کاری گذشته را کنار گذاشته است. پس از سرنگونی دولت منصور هادی در یمن، این کشور ائتلافی از دولت‌های سنی تشکیل داد و در ماه مارس حملات هوایی خود را به یمن آغاز کرد. منصور هادی اکنون تقاضا دارد نیروهای زمینی هم به یمن اعزام شوند. مقامات کشورهای خلیج فارس می‌گویند آنها مجبور شده‌اند برای پیشگیری از تبدیل شدن مبارزان حوثی به یک حزب‌الله دیگر در یمن، وارد عمل شوند.
شاید حوثی‌ها به طور کامل تحت کنترل ایران نباشند، اما تردیدی نیست که آنها از ایران الگو گرفته‌اند. ایران، عربستان سعودی را به نسل‌کشی متهم کرده است و برخی مسوولان گفته‌اند که خاندان سعود بر لبه پرتگاه قدم می‌زنند.
در تلاشی دیگر برای انسجام اردوگاه اعراب، عربستان سعودی نشانه‌های آشتی‌جویانه‌ای را به حزب اخوان‌المسلمین فرستاده است که اعضایش در مصر مورد حمله قرار گرفته بودند. عربستان به ترکیه که حامی مالی این گروه است نیز نزدیک‌تر شده است. این کار می‌تواند متحدان مهم‌تری مانند امارات را ناراحت کند چرا که آنها اخوان‌المسلمین را -حتی در شکل بدون خشونت- منبع ایدئولوژی افراطی می‌دانند. اما به نظر می‌رسد در سوریه همکاری‌های منطقه‌ای یکی از عوامل پشت‌پرده موفقیت‌های اخیر شورشیان در میدان جنگ بوده است. برخی عقیده دارند که ایران و عربستان سعودی به زودی بر سر مساله سوریه به توافق می‌رسند.
از جهاتی، این پیشرفت‌ همان چیزی است که اوباما پس از کاهش نقش آمریکا در منطقه در پی آن بود. اما هنوز این آمریکاست که در خلیج فارس حضور دارد. نشانه‌هایی دیده می‌شود که به‌رغم حمایت اطلاعاتی و پشتیبانی آمریکا از اقدامات عربستان در یمن، ایالات متحده از عواقب این اقدامات بیمناک است. به گفته یک مقام دولتی یکی از دلایل اینکه عربستان حملات هوایی را کاهش داد، آن است که آمریکا نگران بود حملات بر مذاکرات با ایران تاثیر گذارد و فضای بیشتر و بهتری برای فعالیت القاعده در یمن فراهم شود. اوباما باید توضیح دهد دیدگاهش در مورد مناقشه فرقه‌ای بر سر حفظ سلطه منطقه‌ای چیست.
منبع: اکونومیست