اقتصاد نفتی

عربستان اقتصادی وابسته به نفت دارد و به همین دلیل افت قیمت نفت در بازار جهانی آسیب زیادی به اقتصاد این کشور وارد کرد. عربستان ۱۸ درصد از منابع تایید‌شده نفتی در دنیا را در خود جای داده است و بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت در دنیاست و نقشی کلیدی در اوپک ایفا می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد بالغ بر ۸۰ درصد از درآمد صادراتی عربستان از فروش نفت به دست می‌آید و این درآمد در تمامی صنایع و بخش‌های خدماتی عربستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کشور که جمعیتی برابر با ۳۱ میلیون نفر دارد برای تامین نیروی کار متخصص به خصوص در بخش تکنولوژی از خارجی‌ها کمک می‌گیرد. به همین دلیل ۱۸ درصد از نیروی کار فعال در این کشور را خارجی‌ها تشکیل می‌دهند که رقم قابل توجهی نیست ولی از آنجا که در زمره افراد متخصص و تحصیل‌کرده هستند ارزش افزوده بالایی در اقتصاد دارند. عربستان علاوه بر نفت دارای منابع معدنی و طبیعی دیگری هم هست. مثلاً این کشور دارای ذخایر طلا و نقره و مس و آهن است که می‌تواند به عنوان منبع درآمد برای دولت عربستان باشد. عربستان بزرگ‌ترین تولید‌کننده خرما در دنیاست و به تولید انواع دام‌های مورد استفاده برای غذا هم مشغول است. به تعبیر بهتر این کشور در سال گذشته میلادی 4 /7 میلیون راس گوسفند، 2 /4 میلیون راس بز، نیم‌میلیون راس شتر و ۲۵۰ هزار راس گاو تولید کرد که از آنها برای تامین نیاز داخلی و صادرات استفاده کرد. با وجود اینکه ایام حج در این کشور بسیار کوتاه است ولی هر‌ساله بین دو تا سه میلیارد دلار درآمد برای این کشور ایجاد می‌کند. در روزهای حج بالغ بر ۴۰ هزار شغل موقتی در این کشور ایجاد می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد تعداد فرصت‌های شغلی ایجاد‌شده در ایام حج در عربستان سعودی بیش از تعداد مشاغل ایجاد‌شده در صنعت نفت است. به دنبال افت قیمت نفت و تدوام این وضعیت، اقتصاد عربستان شاهد کاهش نرخ رشد اقتصادی بود. کاهش نرخ رشد اقتصادی عربستان در کنار افت فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی سبب شد تا این کشور با کسری بودجه و کمبود منابع مالی روبه‌رو شود. موسسه مطالعاتی بروکینگ در این زمینه می‌نویسد: در فصل دوم سال ۲۰۱۶ میلادی قیمت پایین نفت در بازار جهانی و افزایش هزینه‌های اعتباری برای فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی خصوصی سبب شد تا نرخ رشد اقتصادی این کشور به 4 /1 درصد تنزل یابد. هزینه تامین مالی از سوی بخش خصوصی در تمامی کشورهای دنیا بیش از هزینه تامین مالی دولتی است و زمانی که دولت به دلیل بحران‌های اقتصادی توان تامین منابع مالی را ندارد، بنگاه‌های خصوصی به این کار روی می‌آورند و از آنجا که هزینه تامین مالی پروژه‌ها از سوی بخش خصوصی بالاتر از بخش دولتی است، هزینه تمام‌شده پروژه‌ها بیشتر می‌شود و نرخ رشد اقتصادی تنزل پیدا می‌کند. طبق آمارهای موجود در فصل اول سال ۲۰۱۶ میلادی اقتصاد عربستان با نرخ 5 /1 درصد رشد کرد و در فصل دوم نرخ رشد اقتصادی به 4 /1 درصد تنزل پیدا کرد. در نتیجه این مساله و تداوم روند کاهشی نرخ رشد اقتصادی در این کشور، دولت عربستان برای اولین بار در تاریخ خبر از کاهش سطح دستمزدها داد و این مساله بحرانی جدی در اجتماع عربستان ایجاد کرد زیرا بالغ بر دو‌سوم از مردم این کشور در بخش دولتی مشغول به کار هستند و کاهش دستمزدها در واقع زندگی تمامی مردم عربستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اقتصاد عربستان از جنبه‌های مختلف شباهت زیادی به اقتصاد ایران دارد. از طرف دیگر ایران و عربستان دو کشوری هستند که بیشترین نقش را در اوپک ایفا می‌کنند و سیاست‌های آنها در جهت‌گیری سیاست‌های اوپک و بازار جهانی نفت بسیار اثر‌گذار است. اختلافات اخیر ایران و عربستان هم ریشه نفتی دارد به همین دلیل مطالعه وضعیت اقتصادی عربستان و مقایسه آن با آمارهای رسمی ا‌قتصاد ایران می‌تواند تصویری از وضعیت دو کشور در عرصه جهانی ارائه دهد.