ایتالیایی‌ها از گردونه رقابت عقب نمی‌مانند

حالا دیگر مسیر هموار شده است تا همه به ایران بیایند. ایتالیایی‌ها آمدند. هیات پارلمانی اتحادیه اروپا نیز آمد. هرچند که حضورشان در ایران با واکنش‌های شدیدی همراه بود. برخی دیدار با چهره‌های حوادث پس از انتخابات را هدف قرار دادند و بعضی دیگر نیز رفتار غیردیپلماتیک رئیس هیات اروپایی در برابر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را. اما هیچ کس از اهداف و نتایج این سفر و این دیدارها نگفت. موضوعی که هرمیداس باوند یکی از تحلیلگران مسائل جهانی در گفت‌و‌گو با «تجارت فردا» به ارزیابی آن می‌پردازد.

سفرهای متعدد مقامات ایتالیایی به تهران و بهبود روابط کشورهای اروپایی نویدبخش فصلی جدید در مناسبات ایران و اعضای قاره سبز است. این مناسبات باید به چه سمت و سویی هدایت شود تا ما بتوانیم به روابط گذشته خود با دولت‌های اروپایی دست پیدا کنیم.

آرای مردم ایران به حسن روحانی رای به سیاست تنش‌زدایی و آشتی با دنیا بود. موضوعی که مورد استقبال کشورهای غربی قرار گرفت. این همان موضوعی است که در زمان دولت آقای خاتمی با بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها همراه شد و کشورهای غربی تلاش کردند تا با دادن امتیاز این موضع را تقویت کنند. هر چند که در هشت سال گذشته به دلیل سیاست‌های دولت‌های نهم و دهم این سیاست به حاشیه رانده شد اما خوشبختانه با روی کار آمدن دولت اعتدال‌گرا مجدداً در دستور کار مقامات اروپایی قرار گرفت. این موضع در مذاکرات نیویورک و پس از آن سه‌گانه ژنو کاملاً مشهود است. مجموعه این رویدادها فضایی را به وجود آورد تا کشورهای اروپایی برای احیای روابط با ایران پیش‌قدم شوند. این سیاست حتی موجب شد شرکت‌های اروپایی مجدداً به بازار ایران بیندیشند که درخواست سرمایه‌گذاری غول‌های نفتی اروپا و شرکت‌های خودروسازی در این روند قابل ارزیابی است. سفرهای متعدد مقامات ایتالیایی به ایران نیز مطمئناً برای عقب نماندن این کشور از بازار پررونق ایران است. اقتصاد بحران‌زده ایتالیا نیازمند تحرکی جدید است و این تحرک با حضور در پروژه‌های نفت و گاز ایران و یا بخش خودروسازی کشورمان قابل دستیابی است. ایتالیا که خود را هم‌طراز اعضای اروپایی گروه 1+5 می‌داند تمایل ندارد که در گردونه رقابت از فرانسه و انگلیس و آلمان عقب بماند برای همین هم پیش از دیگر کشورهای اروپایی مقاماتش را روانه ایران کرده است.

یعنی ایتالیا برای عقب نماندن از گردونه رقابت‌ها ترجیح می‌دهد مناسبات دوجانبه‌اش با ایران را خارج از اتحادیه اروپایی پیگیری کند.

بله همین طور است. فرانسه و انگلیس و آلمان و البته ایتالیا قدرتمندترین کشورهای اقتصادی اتحادیه اروپا هستند که سه کشور نخست به دلیل قرار گرفتن در جمع اعضای گروه 1+5 ارتباطات بیشتری با ایران دارند و ایتالیایی‌ها نیز تلاش می‌کنند برای عقب نماندن از دیگر رقبا از کانال ارتباطی خود با ایران استفاده کنند تا بتوانند این حاشیه‌نشینی‌ را تا حدودی جبران کنند. ضمناً چون با مشکلات اقتصادی هم روبه‌رو هستند از هر فرصت، دروازه یا دریچه‌ای برای بهبود وضعیت‌شان استفاده می‌کند.

آقای روحانی هم گفته بودند که ایتالیا دروازه تعامل با اروپاست. یعنی ایران هم خود تمایل به استفاده از پتانسیل ایتالیا به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا دارد.

می‌تواند این‌طور باشد. اما سفرهای متعدد مقامات ایتالیایی نشان می‌دهد که آنها برای انجام این موضوع پیش‌قدم شده‌اند. علاوه بر این باید توجه داشته باشید که این سفرها می‌تواند موجب تشویق دیگر دولتمردان اروپایی برای سفر به ایران شود یعنی اگر یکی راه بیفتد مسلماً دیگران هم به دنبال آن تشویق و ترغیب می‌شوند که به ایران بیایند.

علاوه بر مقامات ایتالیایی ما در هفته گذشته شاهد حضور هیات پارلمانی اروپا در ایران نیز بودیم. این هیات در زمان حضور در تهران با برخی از چهره‌های سیاسی چون نسرین ستوده و جعفر پناهی دیدارهایی داشت که وزارت خارجه می‌گوید این دیدارها برخلاف پروتکل سفر هیات بود.

مساله حقوق بشر همیشه از جمله موضوعات حساسیت‌برانگیز کشورهای اروپایی بوده است. بنابراین می‌توان درک کرد که دیدار با برخی از چهره‌های سیاسی ایران نیز بر همین اساس صورت گرفته است. به نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت اعتدال‌گرای ایران کشورهای اروپایی امیدوار هستند که توجه بیشتری نسبت به موضوعات حقوق بشری مبذول داشته شود که البته در داخل کشور تلاش شد هر گونه ارتباط میان این دولت با بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران رد شود به طوری که با وجود آزادی بیش از 40 تن از زندانیان سیاسی پس از روی کار آمدن دولت آقای روحانی این‌طور عنوان شد تا وانمود شود که این دو موضوع هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. ما می‌توانستیم با گره زدن روی کار آمدن دولت جدید با آزادی چهره‌های سیاسی کشور به تعدیل فشارهای خارجی بر پرونده هسته‌ای‌مان نیز کمک کنیم اما متاسفانه بدین‌گونه عمل نکردیم. بحث حقوق بشر موضوعی است که دیر یا زود در مذاکرات ایران و کشورهای غربی مطرح می‌شود و چه خوب که ما بتوانیم در زمان مورد نظر خود آن را بیان کنیم تا بهره‌برداری مناسبی از آن داشته باشیم. لازم است بدانید که در مصوبه‌های کنگره آمریکا که به تصویب مجلس نمایندگان این کشور رسیده و البته فعلاً در مجلس سنا به حالت تعلیق درآمده است،‌ مساله تکنولوژی هسته‌ای با موضوع حقوق بشر و عدم حمایت از تروریسم بین‌المللی درهم آمیخته شده است و برای کاهش فشارهای وارده بر هر یک از این موضوعات ما نیازمند حل و فصل موضوعات دیگر نیز هستیم.

یعنی ما می‌توانستیم از فرصت ایجاد‌شده آزادی چهره‌های سیاسی کشور در روند حل و فصل ابهامات پرونده هسته‌ای استفاده کنیم.

بله، همین طور است. حداقل اگر در همان زمان استفاده نکردیم حالا که هیاتی از اتحادیه اروپا آمده‌اند و با چهره‌های سیاسی ما گفت‌و‌گو کرده‌اند نباید بگوییم این دیدارها برخلاف نظر ما بود یا ما آن را نمی‌پسندیم. این دیدارها صورت گرفت چرا ما از آنها بهره‌برداری سیاسی نکنیم، چرا آن را در روند امتیازگیری از غرب به کار نیندازیم. اینکه بگوییم هیات اروپایی نزاکت بین‌المللی نداشته‌اند جز تحمیل شرایط سخت‌تر برای ما هیچ دستاورد دیگری ندارد.

اما مسوولان وزارت خارجه می‌گویند این دیدارها بدون اجازه ما صورت گرفته است و در آینده نیز اگر در‌خواستی برای دیدارهای این‌گونه صورت گیرد با آنها مخالفت می‌کنیم.

مطمئناً دیدارهای این‌گونه خیلی هم بدون اجازه نبوده است. یعنی این درخواست مطرح شده است و به جهت آنکه مخالفتی ابراز نشده آنها هم آن را انجام داده‌اند. اما حالا که رفتند و ملاقات کردند انتقادات‌شان را شروع کرده‌اند و هر کس می‌گوید من نبوده‌ام و دیگری بوده است. در صورتی که این هیات یک هیات پارلمانی بود که به دعوت مجلس ایران به تهران سفر کرد. بنابراین برنامه‌ای تنظیم‌شده برای دیدار با مقامات رسمی و غیر‌رسمی ایران وجود داشته است. اما متاسفانه میزبانان ایرانی به جای اینکه بخواهند با درایت از این روند یک امتیاز حقوق بشری بگیرند آن را به ضد‌تبلیغی برای خود مبدل کرده‌اند. برخی از مقامات کشورمان به گونه‌ای رفتار کردند که دیگر درخواستی از سوی هیات‌هایی اینچنین مطرح نشود و این موضوع به هیچ وجه مطلوب نیست. ما باید با سیاست برخورد کنیم و حتی اگر دیداری هم صورت گرفت برخورد خردمندانه‌ای با آن داشته باشیم. واکنش‌های مسوولان ایرانی در برابر انتقاداتی که از سفر هیات اروپایی به ایران صورت گرفت نشان داد یک استراتژی و ارزیابی صحیحی از معادلات نظام بین‌الملل وجود ندارد و برخی برای مصون ماندن از برخی انتقادها حاضرند که اصل کار خود را نیز زیر سوال برند.آنها دارند به هر دلیلی از سیاست‌های ما استقبال می‌کنند چرا ما از این فرصت استفاده نکنیم و با حسن نیت به دنبال تامین منافع ملی‌مان نباشیم. موضع‌گیری‌های ما فرصت تهدیدزدایی را از ایران می‌گیرد و مشکلات‌مان را دوچندان می‌کند. معتقدم انتقاداتی که نسبت به دیدارهای هیات اروپایی با چهره‌های سیاسی ایران صورت گرفت همه ناشی از دیدگاه‌های جناحی است و هیچ تناسبی هم با تامین منافع ملی کشور ندارد. این هنر دیپلماسی نیست که برخورد قهرآمیز با همه داشته باشیم و همه را با یک چوب برانیم.

اما برخی از نمایندگان مجلس معتقدند توافق ژنو کلاه گشادی بود.

همین موضع‌گیری‌هاست که توافق ژنو را مختل می‌کند و ما را به جایگاه گذشته‌مان بازمی‌گرداند. همان جایگاهی که افراطی‌های آمریکایی مایل به قرارگیری ما در آن هستند.