بازار مالی خودرو

سرانجام با مصوبه شورای عالی بورس و به منظور حذف رانت و ایجاد شفافیت در فروش، خودرو هم در فهرست کالاهای عرضه‌شده در بورس کالا قرار گرفت و روز ۲۶ مرداد معامله ۶۰۰ دستگاه خودرو فیدلیتی و دیگنیتی تولیدی گروه بهمن روی تابلوی معاملات ثبت شد. پرسش مهم این روزهای مصرف‌کنندگان خودرو در سراسر کشور، چگونگی روند خرید و جزئیات معاملات خودرو در بورس کالاست.

برای اینکه فردی بتواند از طریق بورس کالا خودرو خریداری کند، قبل از هر چیز نیازمند داشتن کد معاملات بورس کالاست. البته در صورت ثبت‌نام در سامانه سجام، اطلاعات افراد از سجام فراخوانده می‌شود و افراد می‌توانند با مراجعه به کارگزاری‌های دارای مجوز به صورت الکترونیکی یا حضوری به سهولت اقدام به دریافت کد معاملاتی کنند. گام بعدی، گشایش حساب وکالتی در بانک‌ها از سوی خریداران است؛ به نحوی که وجه پیش‌پرداخت خرید خودرو در زمان انجام معامله، مسدود (بِلاک) می‌شود و در صورت خرید، وجه از حساب آنها کسر می‌شود.

نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد، این است که وجه موجود در حساب متقاضیان به حساب بورس کالا انتقال پیدا نمی‌کند، بلکه در همان حساب خودشان در زمان انجام معامله مسدود می‌شود و در صورتی که خرید آنها قطعی و انجام شود، وجه از حسابشان کسر می‌شود، در غیر این صورت، حساب مورد نظر از حالت انسداد بیرون می‌آید. در واقع افتتاح و بازگشایی حساب وکالتی تنها به خاطر مسدود کردن وجه افراد است و هیچ‌گونه محدودیتی مانند سیستم‌های قبلی فروش در انجام معامله برای متقاضیان خرید خودرو وجود ندارد. تنها محدودیت موجود در بحث خرید خودرو در بورس کالا که بر اساس قوانین بازار سرمایه اعمال می‌شود، یک خرید برای هر کد ملی و سن متقاضیان است که باید بالای 18 سال داشته باشند؛ البته افرادی که از بورس کالا، خودرو می‌خرند، امکان خرید مجدد را در عرضه‌های بعدی ندارند. مبنای نبود محدودیت در خرید از بورس کالا نیز مشخص است؛ در بورس کالا، قیمت‌ها رقابتی و بر اساس عرضه و تقاضا کشف می‌شود و رانت یا امتیاز ویژه‌ای وجود ندارد که واسطه‌ها برای دریافت آن امتیاز در بورس صف بکشند.

اعلام قیمت پیشنهادی به کارگزار

در بورس کالا قیمت‌ها بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا کشف می‌شود. در فرآیند خرید خودرو نیز مشتری قیمت پیشنهادی خود را به کارگزار خریدار اعلام می‌کند و کارگزار موظف است سقف قیمتی اعلامی از سوی مشتری را رعایت کند. همچنین در حین معامله کارگزار و خریدار در ارتباط هستند و مشتری می‌تواند در لحظه از وضعیت بازار و کشش تقاضا مطلع شده و بهترین تصمیم را بگیرد.

در بحث عرضه خودرو در بورس کالا تصمیم گرفته شد که در ابتدا خودروهای کم‌تیراژ عرضه شود که مردم هم آشنایی بیشتری با نحوه انجام معاملات پیدا کنند و هم اینکه سامانه‌ها و سیستم‌ها مورد بررسی قرار گیرد که ایرادات احتمالی اصلاح شود.

تحویل به موقع

همچنین یکی از دغدغه‌های مردم در روش‌های فروش گذشته، موعد تحویل خودرو بود که این موضوع در بورس کالا با اخذ ضمانت‌ها و وجوه ضمانتی از خودروسازان حل‌وفصل شده و در صورتی که خودروساز در تحویل خودرو به مشتری تاخیر کند، مشمول جریمه پرداختی شده و این جرایم به حساب مردم واریز می‌شود.

بررسی معاملات خودرو در بورس کالا در روز چهارشنبه ۲۶ مرداد نشان داد قیمت‌های کشف‌شده دو خودرو دیگنیتی و فیدلیتی در بورس کالا با کاهش قابل توجه (حدود ۱۵ درصد) نسبت به بازار آزاد مواجه بود که ادامه عرضه‌های منظم می‌تواند در تعادل بازار اثر ویژه‌ای بگذارد.

خرید به دور از هیجان

روش عرضه خودرو در بورس کالا به طریقی است که به افراد فرصت مناسبی داده می‌شود که با علم و آگاهی از شرایط و در یک فضای غیرهیجانی و بر مبنای منطق عرضه و تقاضا سفارش خرید بدهند که همین موضوع باعث شد در نخستین عرضه، قیمت‌ها به هم نزدیک و پایین‌تر از قیمت بازار باشد. موضوع مهم آن است که اگر عرضه‌های خودروسازان به صورت منظم و مستمر انجام شود و همه خودروسازان خود را ملزم به عرضه در سازوکار عرضه و تقاضا کنند، به مرور شاهد متعادل ‌شدن قیمت‌ها در بازار خواهیم بود. در واقع با خروج خودرو از نظام قیمت‌گذاری دستوری هم خودروسازان، هم سهامداران و هم مصرف‌کنندگان نهایی منتفع می‌شوند. باید توجه کرد که بورس کالا به عنوان یک پلت‌فرم معاملاتی، هیچ تضمینی مبنی بر ارزان بودن یا گران بودن محصول‌ها نمی‌دهد، چرا که بورس کالا تنها یک بستر شفاف و رقابتی برآمده از سازوکار عرضه و تقاضاست و این عرضه و تقاضا به شیوه شفاف است که قیمت‌ها را کشف می‌کند. موضوع دیگر این است که عرضه خودرو در بورس کالا به سود دولت نیز خواهد بود؛ به‌طوری که وقتی خودروساز در فروش محصولش به دور از سیاست‌های دستوری و دفعتی به سود برسد، مالیات بر عملکرد بیشتری هم به دولت می‌دهد و در نتیجه دولت نیز در کنار مصرف‌کننده نهایی و تولیدکننده منتفع می‌شود؛ از محل همین مالیات هم می‌شود برای نوسازی صنعت حمل‌ونقل یا سایر موارد بهره برد.

اهمیت «قیمت» در اقتصاد

نکته اساسی در زمینه بازارهای کالایی، موضوع «قیمت» است، زیرا قیمت در اقتصاد همه چیز را مشخص می‌کند. سیاستگذار با قیمت کشف‌شده در پلت‌فرم بورس کالا می‌تواند دست به سیاستگذاری در واردات، سرمایه‌گذاری، بهره‌وری یا ارتقای کیفیت صنعت خودرو بزند و در واقع با همان منطق قیمت واقعی کشف‌شده می‌تواند سمت عرضه و تقاضا را مدیریت کند و بازار را به سوی تعادل ببرد. اما برخلاف پلت‌فرم بورس کالا در سازوکار قرعه‌کشی، قیمت‌ها به صورت دستوری تعیین می‌شود و چون قیمت‌ها شفاف نیست و انحراف دارد، همین انحراف می‌تواند به سیاستگذار سیگنال اشتباه بدهد. برعکس سیاست‌های دستوری، قیمت منصفانه و کشف‌شده در بورس کالا می‌تواند نمای درستی از بازار در اختیار سیاستگذار قرار دهد و راه را برای سیاستگذاری صحیح هموار کند.

اصل ماجرا

در پایان اینکه اگرچه در مقطع فعلی تمام نگاه‌ها به عرضه فیزیکی خودرو در بورس کالا معطوف شده، ما (بورس کالای ایران) به دنبال تامین مالی خودروسازان با راه‌اندازی و فعال کردن بازار مالی خودرو هستیم. ظرفیت و پتانسیل بازار مالی بورس کالا نشان داده می‌تواند مسیر هموار تامین مالی خودروسازان را فراهم کرده و با ابزارهای تشویقی به سرمایه‌گذاران برای حضور در این صنعت نیز انگیزه دهد. در این حوزه، برنامه بورس کالا بعد از فعال شدن عرضه خودروهای کم‌تیراژ و پرتیراژ در بازار فیزیکی، برخط ‌(آنلاین) شدن معاملات و فعال کردن بازار مالی خودرو در جهت تامین مالی تولیدکنندگان و حضور مردم و سرمایه‌گذاران در پروژه‌های تولیدی این صنعت است.