بار سنگین تامین برق
مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه از برنامه این مجموعه فولادی برای تامین انرژی پایدار می‌گوید
تولیدکنندگان فولاد تابستان امسال را با دغدغه‌ها و استرس‌های گوناگونی پشت سر گذاشتند. کمبود برق برای آنها یک معضل جدی شده و بسیاری از واحدهای تولیدی را با مشکلات جدی مواجه ساخته است؛ اگرچه برخی از این واحدهای بزرگ با پیش‌بینی شرایط موجود، زمینه را برای احداث نیروگاه‌های اختصاصی در کنار خود فراهم کرده بودند، اما همان برق تولیدی از سوی این نیروگاه‌ها نیز با مشکلات بسیاری در بخش مصرف مواجه می‌شد و وزارت نیرو با اولویت دادن به تامین برق بخش خانگی، بسیاری از تولیدکنندگان را در تامین میزان انرژی مورد نیاز با مشکلات جدی مواجه ساخت. به همین جهت اکنون تولیدکنندگان فولاد با مشکلات جدی ناشی از قطعی برق و عدم ایفای تعهدات از یک‌سو و آینده‌ای نگران در زمستان پیش‌رو از سوی دیگر، رو به ساخت نیروگاه‌های جدید برای تامین نیاز برق مصرفی خود آورده‌اند که در این میان، برق خورشیدی هم یکی از گزینه‌هایی است که بر روی آن تاکید فراوانی از سوی تولیدکنندگان به‌خصوص در مناطق پرپتانسیل به لحاظ تابش نور خورشید صورت می‌گیرد. سیدامیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه از برنامه‌ها و دغدغه‌های این شرکت برای تامین برق و تکیه بر تولید برق خورشیدی می‌گوید.
♦♦♦
با توجه به سهمی که شرکت فولاد مبارکه از تامین نیازهای واحدهای صنعتی دارد، تامین برق و تولید به‌موقع بسیار در مورد این مجتمع بزرگ حائز اهمیت است. در راستای تامین انرژی پایدار، شرکت فولاد مبارکه تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟
شرکت فولاد مبارکه از ابتدای راه‌اندازی، سیستم‌های مدیریت پایش انرژی را همواره مورد پیگیری قرار داده و کمیته عالی انرژی در سطح شرکت نیز از سال 76 تشکیل شده است تا بهینه‌سازی‌های مرتبط با انرژی را راهبری کند.
در این راستا، اقدامات خیلی خوبی نیز طی سال‌های اخیر انجام شده و استاندارد ملی صنایع فولادی با کمک تیم انرژی فولاد مبارکه و به کمک استادان دانشگاه‌های مختلف کشور تدوین شده که تمامی شرکت‌های فولادی در سطح مجموعه‌های خود، ملزم به رعایت استانداردهای آن هستند. از جمله اقداماتی که در این راستا انجام شده، پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی بوده که بزرگ‌ترین آن، افزایش راندمان نیروگاه فولاد مبارکه است؛ به نحوی که راندمان این نیروگاه، از 30 به 36 درصد رسیده و در سال‌های آینده نیز این عدد به 42 درصد خواهد رسید.
در عین حال، پروژه‌هایی مثل تولید برق از طریق نیروگاه‌های سی.اچ.پی نیز در نظر گرفته شده که بر این اساس یک نیروگاه 28 مگاواتی در فولاد صبا ساخته شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است؛ ضمن اینکه به موازات، پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی را نیز به ثمر رسانده‌ایم؛ به نحوی که از داخل فرآیندهای فولادسازی، این عملیات انجام می‌شود و در آینده نیز ادامه خواهد یافت.
به هر حال همه تولیدکنندگان بر این نکته واقف هستند که در حال حاضر، بحث اصلی کشور، چالش انرژی است و این چالش صرفاً بر روی برق متمرکز نیست؛ بلکه بر روی گاز طبیعی نیز در سطح کشور دچار مشکل هستیم و در فصول سرد سال، تامین برق و گاز با مشکلات جدی و محدودیت‌های سنگینی مواجه است. نکته حائز اهمیت این است که در حوزه برق، با توجه به اینکه وزارت نیرو نتوانست به‌موقع دیماندی را که بر اساس قراردادهایی که تولیدکنندگان با این وزارتخانه داشته‌اند، تامین کند، این امر منجر به این شد که وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، به کمک شرکت‌های معدنی، به موضوع تامین برق ورود کند و به کمک وزارت نیرو بیاید؛ به نحوی که تولیدکنندگان، بخشی از برق مورد نیاز خود را تامین کنند. البته ما سال‌های قبل نیز این هدف را داشتیم و سال 90 نیز برای احداث یک نیروگاه هزارمگاواتی اقدام کرده و قراردادی را نیز منعقد کردیم؛ اما در همان سال، وزارت نیرو اعلام کرد که فولاد مبارکه به هر میزان برقی که نیاز داشته باشد، این وزارتخانه آن را تامین خواهد کرد؛ بر همین اساس بود که با توجه به اینکه این امضا هم شده بود، احداث نیروگاه عملیاتی نشد و فرصت از دست رفت. حالا دوباره وزارت صمت بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که هفته قبل با وزارت نیرو منعقد کرده، این تعهد را ایجاد کرده که 10هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر یا حرارتی با مشارکت شرکت‌های فولادی و معدنی احداث کنند که اقدامات خوبی نیز در این زمینه انجام شده است. فولاد مبارکه در حال انتخاب پیمانکار است؛ ضمن اینکه اسناد مناقصه نیز تهیه شده و مجوزهای باقی‌مانده نیز اخذ خواهد شد؛ موافقت‌نامه اصولی نیز ارائه شده است؛ اما نیازمند اخذ مجوزهای احداث و زیست‌محیطی است که این کار به کمک وزارت نیرو و سایر ارگان‌هایی که در این قضیه درگیر هستند، باید به سرانجام برسد.
نکته حائز اهمیت آن است که اگر ما این نیروگاه را احداث کنیم، نیاز انرژی شرکت فولاد مبارکه در حد قابل توجهی یعنی حدود 90 درصد تامین خواهد شد؛ به‌خصوص اینکه استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا با احداث نیروگاه‌های راندمان بالا می‌تواند در این پروژه‌ها صورت گیرد؛ هم‌اکنون نیروگاه‌هایی هستند که در دنیا راندمان بالای 60 درصد هم دارند؛ در حالی که متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور 47 درصد است و بنابراین اگر بتوانیم از تکنولوژی‌های روز دنیا برای احداث نیروگاه استفاده کنیم، سوخت نیز بهینه مصرف می‌شود و اثرات آن بر روی شبکه سراسری نمایان خواهد شد.
اگرچه وزارت نیرو مدعی است که در کنار تولیدکنندگان برای احداث نیروگاه‌های برق خواهد بود؛ اما شاهد بودیم حتی تولیدکنندگانی که نیروگاه‌های اختصاصی در کنار واحدهای تولیدی خود احداث کرده بودند نیز، باید برق تولیدی آن را به شبکه سراسری تحویل داده و بعضاً با نرخ بالاتر از شبکه تحویل می‌گرفتند. این موضوع تا چه اندازه رغبت و انگیزه تولیدکنندگان را برای احداث نیروگاه اختصاصی از بین برده است؟
یکی از چالش‌های اصلی همین موضوعی است که اشاره کردید؛ البته در تفاهم‌نامه مذکور، این موارد گنجانده شده و بر اساس این تفاهم‌نامه قرار است که قراردادهای دوجانبه بین شرکت‌ها و توانیر امضا شود؛ اما در بخشی از این قراردادها باید انعطاف‌پذیری لازم از سمت وزارت نیرو صورت گیرد. اینکه تولیدکنندگان برق را به شبکه بدهند و آن را مجدد در نقطه دیگری تحویل بگیرند، از نظر فنی مشکلی نیست؛ ولی کاغذبازی‌های آن باید حل شود. بخش دیگر هم البته، مسائل قانونی مثل بحث تامین سوخت یا نرخ سوخت است، چراکه هم‌اکنون با نرخ سوخت صنعت فولاد اصلاً تولید برق به‌صرفه نیست و این چالشی است که برای سرمایه‌گذاران وجود دارد. به هر حال انرژی در سطح کشور ارزان توزیع می‌شود و اگر بخواهیم با نرخ گاز صنعت فولاد، برق تولید کنیم؛ برگشت سرمایه نیروگاه بسیار طولانی و زمان‌بر است و این بحثی است که باید حل شود؛ به نحوی که تعرفه جدیدی برای شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، تعریف شود و این، دقیقاً همان هماهنگی و همیاری وزارتخانه‌های نفت و صمت و مجلس شورای اسلامی را می‌طلبد که باید قوانین لازم را پیگیری و تدوین کنند و مشوقی برای شرکت‌هایی باشند که در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ چراکه بخشی از اهداف یک بنگاه اقتصادی، مباحث درآمدزایی و صرفه اقتصادی است و اگر مشوق‌های اقتصادی و انگیزه نباشد، باعث کندی پروژه می‌شود. به هر حال یکی از چالش‌های اصلی بحث قوانین موجود در کشور است که این مساله وجود دارد و درخواست تمام شرکت‌هایی که در حال سرمایه‌گذاری هستند این است که این قوانین شفاف شوند و قوانینی که وجود ندارند، تدوین شوند تا سرمایه‌گذاران از این سردرگمی نجات یابند.
فولاد مبارکه این سرمایه‌گذاری در حوزه برق را با تولید بیشتر جبران خواهد کرد؟ به هر حال راهکار بازگشت منابع سرمایه‌گذاری با توجه به وضعیتی که در مورد سوخت به آن اشاره کردید، چیست؟
بحث بازگشت سرمایه بخشی از این مواردی است که توصیه کردیم مشوق‌هایی را برای تولیدکنندگان تامین کنند؛ به هر حال، هر پروژه‌ای، ارزیابی اقتصادی دارد و مشوق‌هایی که انتظار داریم وزارت نیرو و مجلس ارائه دهند، نرخ سوخت و قراردادهای دوجانبه و نرخ ترانزیت برق است؛ ضمن اینکه بقیه مواردی که در تفاهم‌نامه نیز به آن اشاره شده، می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق ایجاد کند. بخش دیگر هم از این جذابیت‌ها، عدم‌النفع تولید است؛ به این معنا که اگر برق داشته باشیم، یک میزان مشخصی از تولید را از دست نخواهیم داد و این خود یک جذابیت برای تولیدکنندگان است. به هر حال احداث نیروگاه، سرمایه‌گذاری سنگینی را نیاز دارد و اگر بازگشت سرمایه معقولی داشته باشد، شرکت‌ها به دنبال تولید برق هستند.
تامین مالی این پروژه‌ها هم برای فولاد مبارکه و هم برای سایر شرکت‌ها سخت است و باید همه عوامل به یاری آنها بیایند. اگر قرار است که مشکل برق در کشور حل شود، این قضیه باید به کمک همه دستگاه‌های مرتبط حل شود. فولاد مبارکه 90 درصد ورق کشور را تولید می‌کند و این کالا، یک محصول میانی است و اگر تولید فولاد مبارکه خسارت ببیند، فقط به ما خسارت وارد نشده؛ بلکه همه صنایعی که از محصول ما به عنوان خوراک استفاده می‌کنند، لطمه می‌خورند و این تبعات دارد. تولید ازدست‌رفته باید به صورت واردات وارد کشور شود تا نیاز واحدها را تامین کند و این امر، مستلزم هزینه و خروج ارز از کشور است که همه شرایط امروز دولت را در این حوزه می‌دانیم.
به هر حال این روزها موضوع به‌کارگیری نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کنار صنایع مختلف به ویژه صنایع معدنی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فولاد مبارکه در این حوزه چه تمرکزی بر روی ساخت نیروگاه‌های خورشیدی دارد؟
الان در حال بررسی ساخت نیروگاه‌های خورشیدی هم هستیم؛ اما واقعیت آن است که فولاد مبارکه نیروگاه‌هایی در الگوهای بزرگ‌مقیاس می‌خواهد ولی به هر حال از احداث نیروگاه‌های خورشیدی نیز غافل نشده است. نکته اصلی، اتصال به شبکه و تغییراتی است که باید بر روی شبکه برق ایجاد شود که در مورد آن امکان‌سنجی شده و نقطه دقیق مشخص خواهد شد تا پس از آن، در مورد ظرفیت نهایی تصمیم‌گیری شود؛ ولی مسجل آن است که نیروگاه‌های احداثی بالاتر از 500 مگاوات خواهند بود. ما متعهد به احداث 1500 مگاوات نیروگاه هستیم که به احتمال خیلی زیاد 30 درصد این انرژی را از طریق نیروگاه‌های خورشیدی در استان اصفهان تامین خواهیم کرد؛ چراکه پتانسیل برق خورشیدی در شرق اصفهان بالاست و در سایر مناطق نیز این پتانسیل به چشم می‌خورد. به هر حال به صورت همزمان برای احداث نیروگاه‌های بزرگ‌مقیاس، جلساتی نیز با استانداری و وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست در حال برگزاری است تا به نتیجه قطعی برسیم.
احداث این نیروگاه 1000 مگاواتی سیکل تقریبی چقدر برای فولاد مبارکه هزینه دارد؟
برای احداث هر کیلووات‌ساعت 500 دلار سرمایه‌گذاری نیاز است و 500 میلیون دلار برای احداث یک نیروگاه هزارمگاواتی سرمایه لازم است.
به هر حال موضوع گاز نیز یکی از مسائل بسیار مهم است. برای تامین گاز چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
برای حل مشکل گاز ایده‌های زیادی وجود دارد که در حال بررسی و مطالعه است. ولی عمده این ایده‌ها باید در حوزه وزارت نفت اجرایی شود و سرمایه سنگینی هم می‌خواهد. مهم‌ترین اهدافی که در این حوزه تحت تعقیب است، بهینه‌سازی مصرف است که در این حوزه اقدامات جدی انجام شده است؛ اما یکی دیگر از راهکارها سوآپ گاز است که اگر وزارت نفت اجازه دهد آن را عملیاتی خواهیم کرد؛ ولی در حد بررسی‌های اولیه است.
زمستان 1400 پیش‌بینی بحران گاز و برق به صورت همزمان وجود دارد. شما برای این موضوع آمادگی دارید یا باز تولید متوقف خواهد شد؟
در کوتاه‌مدت نمی‌توان کاری کرد. یعنی اگر مثل پارسال محدودیت به این حد باشد که هم برق و هم گاز قطع شود، مشکل خواهیم داشت. تاکنون هم برای تامین سوخت دوم نیروگاه‌ها به نتیجه نرسیده‌ایم. ما یک نیروگاه 300مگاواتی در فولاد مبارکه داریم که در شرایط کمبود گاز با سوخت دوم مشغول به کار است، اما این سوخت دوم را به راحتی به ما نمی‌دهند و دلیل آن هم، سیستم وزارت نفت و نیرو است که باید هماهنگ شوند. اگر محدودیت شروع شود، ما باید روی تولید خود کاهش را تجربه کنیم؛ اما درخواست ما از وزارت نفت این است که سوخت دوم را به ما بدهند که در مخازن ذخیره‌سازی کرده و حتی مخازن را پلمب کنند تا استفاده دیگری از آن صورت نگیرد؛
اما وزارت نفت ما را یک شرکت خصوصی می‌داند و بیشتر تمرکزش بر تامین سوخت دوم واحدهای دولتی است. البته خبر خوشحال‌کننده این است که 60 تا 70 درصد سوخت دوم نیروگاه‌های وزارت نیرو تامین و ذخیره‌سازی شده که اگر نیروگاه‌ها در تامین گاز دچار مشکل شدند، برق ما تا حدودی با مصرف سوخت دوم تامین می‌شود.
فولاد مبارکه به چه میزان برق برای حفظ سطح تولید کنونی نیاز دارد؟
ما سالانه حدود هشت هزار گیگاوات انرژی نیاز داریم که این میزان برای سایت فولاد مبارکه است؛ اما کل گروه فولاد مبارکه و هلدینگ آن 2200 مگاوات دیماند برق دارد که الان در تفاهم‌نامه مذکور، فولاد هرمزگان تعهد کرده که مشارکت در تامین برق داشته باشد. یعنی خود فولاد مبارکه به تنهایی 1500 مگاوات برق تولید خواهد کرد و 1500 مگاوات هم با مشارکت فولاد هرمزگان، فولاد کاوه و آلومینیوم المهدی در منطقه خلیج‌فارس تامین می‌شود. نکته حائز اهمیت در این میان آن است که در تفاهم‌نامه قید شده اگر ظرف سه سال ساخت نیروگاه انجام نشود، تولیدکنندگان از مزایایی که در تفاهم‌نامه پیش‌بینی شده برخوردار نخواهند شد که این چالش بسیار بزرگی است و باید حداقل فضایی را تعریف کنند که قابل دسترسی باشد. اگر همه شرایط و قوانین فراهم شده و ارگان‌هایی که در این حوزه هستند، همدل و همراه باشند این کار عملیاتی است؛ ولی با سابقه‌ای که از روند اجرای پروژه‌ها و مجوزها سراغ داریم، این کار چالش‌برانگیز است و صرفاً یک فضای ایده‌آل را ترسیم کرده است.
